Lessico
Paul Eber
Paul Eber
im Ausschnitt aus seinem Epitaph
in der Stadtkirche der Lutherstadt Wittenberg gemalt von Lucas Cranach
d. J.
Paul Eber (November 8, 1511 - December 10, 1569), German theologian, was born at Kitzingen in Franconia, and was educated at Nuremberg and Wittenberg, where he became the close friend of Philipp Melanchthon.
In 1541 he was appointed professor of Latin grammar at Wittenberg, and in 1557 professor of the Old Testament. His range of learning was wide, and he published a handbook of Jewish history, a historical calendar intended to supersede the Roman Saints' Calendar, and a revision of the Latin Old Testament.
In the theological conflict of the time he played a large part, doing what he could to mediate between the extremists. From 1559 to the close of his life he was superintendent-general of the electorate of Saxony. He attained some fame as a hymn-writer, his best-known composition being "Wenn wir in hichsten Nothen sein." He died at Wittenberg on the 10th of December 1569.
Paul Eber (* 8. November 1511 in Kitzingen; † 10. Dezember 1569 in Wittenberg) war ein evangelischer Theologe, Kirchenliederdichter und Reformator.
Paul Eber wird als Sohn eines Schneiders mit Namen Johann († 23. Mai 1534 in Wittenberg) und seiner Frau Magarethe Pfleumin in Kitzingen, in der heutigen Falterstraße geboren. Er erhielt seine Vorbildung in der Heimatschule Kitzingen und bezog 1523 die Lateinschule in Ansbach. Als er im Alter von 13 Jahren von einem durchgehenden Pferd abgeworfen und eine halbe Stunde mitgeschleift wurde, blieb er seit diesem Unglücksfall immer etwas verkrümmt. Durch sein Talent wurde er jedoch gefördert und unterstützt, so dass er ab 1525 die Lorenzschule und das damalige Ägidiengymnasium in Nürnberg besuchen konnte.
Am 1. Juni 1532 immatrikulierte er sich an der Universität Wittenberg, wo er Philipp Melanchthon auffiel, vom ihm gefördert wurde und zeitlebens mit ihm verbunden blieb. Deswegen nannte man ihn wohl, auch das „Respectorium Philippi“. In Wittenberg erwarb er sich am 27. April 1536 die philosophische Magisterwürde und wurde im April 1537 in den Senat der philosophischen Fakultät aufgenommen. Von nun an begann er selbst zu unterrichten. Seine Repetitionen und Disputationen der Philosophie, der Physik und der alten Autoren zogen immer mehr Studenten an, so dass er am 11. Juli 1541 als Festanstellung die Professur der lateinischen Sprache von Kurfürst Johann Friedrich erhielt.
Infolge eines kurfürstlichen Reskripts vom 30. Dezember 1543 erhielt der Kitzinger Gelehrte, die vordem von Veit Amerbach innegehabte Professur für die Physik, im Sommersemester 1544 wird er Professor der lateinischen Grammatik und tritt in den akademischen Senat der Universität Wittenberg ein. Die durch die Folgen des Schmalkaldischen Krieges unterbrochene Tätigkeit an der Wittenberg Akademie, nahm der in Wittenberg verbliebene Eber wieder mit dem Wintersemester 1547 auf und wird 1550 Dekan der philosophischen Fakultät.
Bereits zeitig wirkte er an kirchlichen Angelegenheiten mit, so findet man ihn auf dem Konvent in Pegau, in zahlreichen Eintragungen der Kirchenvisitationen der sächsischen Kurkreise im Jahre 1555 und auf dem Kollogium in Worms (1557). Als er am 26. April 1557 die erledigten Ämter des verstorbenen Johann Forster übernimmt, erhält er die Lehrkanzel für die hebräische Sprache, und die Oberpredigerstelle an der Wittenberger Schlosskirche. Nach dem Tod Johannes Bugenhagens am 20. April 1558, übernimmt er dessen Stelle ein als Generalsuperintendent des sächschen Kurkreises und wird damit Oberpfarrer an der Wittenberger Stadtkirche.
Als Pfarrer der Mutterkirche der Reformation, wird er Professor der Theologie und Generalsuperintendent. In Anerkennung seiner Verdienste promoviert er 1559 zum Doktor der Theologie. Nach dem Tode von Philipp Melanchthon (1560) wurde er Mitglied der Theologischen Fakultät und war ab dieser Zeit die wichtigste Gestalt der evangelischen Kirche im Zentrum der Reformation, wobei er weiterhin dessen Mittelposition in einer Zeit sich verschärfender dogmatischer Gegensätze einnahm. Er hat die Intentionen Martin Luthers zu vermitteln gewusst und konnte daher in den Auseinandersetzungen der Gnesiolutheraner und Kryptocalvinisten vermitteln. Ebenfalls war er für die Universität als Rektor im Wintersemester 1551 und im gelichwertigen Prorektoramt im Sommersemester 1557 tätig.
Seine
tiefe Religiosität drückte sich in seinen Kirchenliedern aus die ihn zum
wichtigsten Dichter neben Luther im Zentrum der Reformation machten. Nach
einem arbeitsreichen Leben in der evangelischen Kirche verstarb Paul Eber in
Wittenberg. Er wurde in der Wittenberger Stadtkirche beigesetzt und ihm
setzten vermögende Bürger ein Epitaph, zum Gedächtnis seiner Familienangehörigen.
Dieses von Lucas Cranach d. J. gestaltete Epitaph „Der Weinberg des Herrn“,
ist heute noch eines der bedeutendsten Werke in der Wittenberg Stadtkirche.
Zu seinen familiären Verhältnissen wäre anzuführen, dass Paul Eber am 13.
September 1541 Helene († 1569), eine Nürnberger Goldschmiedstochter des Günther
Kuffner heiratete. Aus dieser Ehe gingen 13 Kinder hervor, von denen 5 im
Kindesalter vor Paul Eber (zwei Mädchen und drei Jungen) verstarben. Weitere
zwei Mädchen und sechs Jungen überlebten ihren Vater. Im Epitaph Paul Ebers
ist seine gesamte Familie abgebildet. Die bereits verstorbenen Kinder, sind
entsprechend der Zeit, als weiß gekleidete Personen dargestellt, wobei die
Jungen rechts von dem Gebetsbuch haltenden Paul Eber stehen und die Mädchen
sich zur seiner linken Seite positionieren.
Schriften
Contexta
populi Judaici historia a reditu ex Babylonico exilio usque ad ultimum
excidium Hierosolymae, Wittenberg 1548 ( viele Auflagen, deutsch u. französisch
übersetzt);
Calendarium historicum, Wittenberg 1550 (viele Auflagen, deutsch u.
französisch übersetzt);
Evangeliorum dominicalium explicatio, herausgegeben von Johann
Cellarius, Frankfurt 1576 (deutsche Ausgabe, Frankfurt 1578);
Katechismuspredigten, herausgegeben von Theophilus Feurelius, Nürnberg
1577;
Vom heiligen Sakrament des Leibs u. Bluts unseres Herrn Jesu Christi,
Wittenberg 1562;
Pia assertio de coena domini, Wittenberg 1563;
Biblia germanico-latina, als Mitarbeiter in Wittenberg 1565;
Briefe im Ccrp.Ref. 3-9, befinden sich in Staatsbibl. München u.
Landesbibl. Gotha;
Biblia Germanico-Latina, Wittenberg 1565, das Alte Testament für das
große Bibelwerk der im Auftrag des Kurfürsten August von Sachsen mit Georg
Major;
Erklärung der Definition oder Beschreibung Gottes, herausgegeben von
Mattheus Major 1588;
Schriften über die Abendmahlsfrage;
Psalterium cum argumentis 1563.
Lieder
Helft mir
Gottes Güte preisen
Herr Jesu Christ wahr'r Mensch und Gott
Wenn wir in höchsten Nöten sind
Herr Gott Dich loben wir
In Jesu Wunden schlaf ich ein
Zwei Ding, oh Herr bitt ich Dir
Wkikipedia
Melchior
Adam
Vitae
Germanorum Theologorum, qui superiori seculo
Ecclesiam Christi voce scriptisque propagarunt et propugnarunt, congestae
et ad annum usque mdcxviii
deductae a Melchiore Adamo.
Haidelbergae,
Impensis Ionae Rosae Librarii Francofurtensis,
Excudebat Iohannes Georgius Geyder, Acad. Typogr. anno mdc.
Paulus Eberus.
Paul Ebers
Familie im Ausschnitt aus seinem Epitaph
in der Stadtkirche der Lutherstadt Wittenberg gemalt von Lucas Cranach d. J.
Kittingae pervetusto Franconiae oppido natus est Paulus Eberus, anno Christi millesimo, quingentesimo, undecimo, VI. Idus Novembris. Parentes ei fuerunt probi ac honesti: qui ita vixerunt re sua familiari contenti: ut odia declinarent: et sine invidia amicos pararent. Patri quidem nomen fuit Ioanni Ebero; matri vero Maragarethae Pfleumiae: qui ambo honestis in Franconia familiis prognati.
Etsi autem puerilis eius aetas in barbariem foedam ac monachorum putidissimas nugas incidit: tamen ingenii sui praestantia et nobilitate, impedimenta, quae temporum iniquitas obiecit, facile omnia superavit. Nam tanta ingenii vi fuit praeditus: ut quae proponerentur a magistris minimo negotio comprehenderet universa: quae comprehendisset, ea et probe meminisset, et interrogatus redderet promptissime. Qua de causa, cum domi ab ipso ineuntis aetatis primordio honeste pieque esset a parentibus educatus, et prima illa puerilium exercitationum rudimenta mediocriter percepisset: in aliam scholam eum ablegandum censuerunt.
Ipse igitur pater, vir prudens et honestus: cum paulum iam roboris accessisset aetati; Onoltzbachium, quod octo circiter milliaria Kittinga distat, opulentum hoc tempore, et aula Marchionis celebre oppidum, filium abducit, anno, supra millesimum, quingentesimum, tertio et vigesimo. Quo ipso anno etiam matrem suam Margaretam, praematura morte, amisit, natus annos non amplius duodecim. Onoltzbachii ergo in disciplinam traditus eius scholae magistris: et diligentia in discendo et morum honestate, eam iam tum de se concitavit exspectationem; ut omnes, qui aliquid de ingeniis possent iudicare, virum praestantissimum futurum augurati sint. Sed vix annum ibi exegerat: cum fortuna hanc ipsi felicitatem invidere visa est. Nam in morbum incidit, et morbi occasione tum corporis decus ac staturam, tum robur omne amisit, in ipso ineuntis adolescentiae flore. Erat Onoltzbachii quidam Paulus Rothalerus, civis honestus, et Eberi hospes. Hic considerato morbo pueri, patri per literas significat, filium adversa laborantem valetudine domum ut recipiat. Hoc nuntio allato, iubente ita patre, venit Onoltzbachium Ioannes, filiorum Eberi natu maximus, fratris domum reducendi gratia. Qui etsi iussus erat, thedam conducere: tamen cum animadverteret non adeo magnum esse in morbo periculum, pedestri itinere una cum fratre se committit; sed fato infelicissimo. Progressi enim ad quatuor milliaria, incidunt in lanium, equo vehentem quatuor agnos; quem cum nosset Ioannes orat; ut fratri suo, qui ex lassitudine progredi amplius non posset, equum liceat conscendere. Assentitur lanius: puer laetus in equum insilit; itineris partem aliquam provehitur, lanius et frater subsequuntur. Sed nescio quo casu equus tandem oneris impatiens, sessorem excutit: et quia peronibus forte indutus erat Eberus, qui non ita facile e staticulis expediri possent, per quartam fere milliaris partem ab equo consternato incitatissimeque currente, misere raptatur. Tandem delabente calceo (nam dextri pedis duntaxat stapede implicatus haerebat) ipse quoque decidit. Frater Ebero comes datus iram patris veritus, domi rem omnem censet occultandam: et quia non nisi parvum vulnus in capite apparebat, de hoc si pater quaereret; hortatur fratrem, in diversorio, ubi pernoctassent, ex lapsu se accepisse, dicat Pater hoc figmento elusus, nec de vulnere sollicitus, nec medicinam ullam admodum curavit. Post aliquot vero dies intumescente collo, et causam nec dum aperiente puero, Herbipolim itum est ad medicos, qui licer variis tentatis remediis, nihil tamen, quod recuperandae esset sanitati, efficere potuerunt. Sic igitur praestans ingenio et eruditione vir, in ipsa pueritia amisso omni corporis decore, curvus et gibbosus factus est, aetatis tertio et decimo anno. Dum autem totum ferme annum domi ita desidet Eberus, valetudinis curam agens, et afflicti sui corpusculi: accidit interea: ut Norinbergam pater ad nuptias invitaretur. Quo cum esset profecturus, quia acceperat, illustrem ludum literarium ibidem a Ioachimo Camerario, viro et Graecis literis et Latinis eruditissimo, apertum: filium eodem secum abducendum statuit. Etsi enim iam olim in eam descenderat sententiam: velle se filium hunc musis et pietati dicatum: tamen illo adverso casu, qui eum ad alia vitae genera ineptum quodammodo, et inutilem reddere videbatur, non parum fuit confirmatus. Erat is annus, quo Norinbergam venit Eberus a reparata hominum salute millesimus quingentesimus vicesimus quintus, qui et rusticanae plebis seditiosis tumultibus, et obitu sapientissimi Principis FRIDERICI III. Ducis Saxoniae Electoris celebris et clarus.
In schola Norinbergensi annos complures commoratus, cum ingenio esset acerrimo, et haberet praeter Ioannem Ketzmannum praeceptorem Ioachimum Camerarium: qui omne studium suum et ad bonarum rerum doctrinam, et ad rationem dicendi, quae sapientiae exornatrix est, adhiberet: felices progressus in literis fecit. Artes enim quas vocant dicendi, quarum in formanda oratione, et aliorum scriptis iudicandis, usus est praecipuus, ita cupide imbibit: ut e condiscipulis paucissimos ei conferre; anteferre quidem liceret neminem. Linguam Latinam tam numeris solutam, quam quae certa metrorum ratione includitur, usu creberrimo per sibi familiarem reddidit. Graecae linguae initia, praesertim sub tali magistro, magna cum admiratione didicit: omnis denique liberalis doctrinae, quae quidem in eam aetatem cadit, et locum in scholis puerilibus habet, ea iecit fundamenta; ut de Praeceptorum sententia, et consensu senatus Norinbergensis; Academiae iam tunc maturum ingenium iudicaretur.
Horum igitur consilio usus Eberus, a senatu Reip. Norinbergensis, et quadam praecipua ibidem familia necessariis studiorum sumptibus instructus, adiit Wittembergensem Academiam anno aetatis vicesimo primo, qui erat a salutari nativitate Christi millesimus, quingentesimus, tricesimus secundus.
Wittembergae Eberus, quod non nisi bonorum et virtutis amantium gauderet consortio, eos brevi in studiis progressus fecit: ita vitam et mores suos omnib. viris honestis probavit: ut non solum propter eruditionem in admiratione esset; sed propter virtutem etiam in amicitiam et familiaritatem domesticam a precipuis viris admitteretur. Unde et anno trigesimo sexto honorem in Philosophia summum, gradum Magisterii vulgo nominant, cum summa eruditionis laude est consecutus: Decano Iacobo Milichio, artium liberalium tunc magistro. Altero autem anno post, in collegium facultatis artium a Decano Philippo Melanchthone est adscriptus; cui ita carus deinceps, ita perspectus et probatus fuit: ut non dubitarit etiam arcana sua, et secretiores literas eius fidei committere. Cum enim eleganter scriptitaret, et nitidos literarum characteres pingeret Eberus: in describendis praecipuis suis materiis eius uti opera Melanchthon consuevit. Progressu vero temporis ita paulatim crevit haec intima familiaritas: ut nihil fere solitus sit aggredi Melanchthon, nihil scribere, nihil commentari, de quo non prius cum Ebero suo communicasset: adeo quidem, ut etiam vulgari ioco, sed huic viro honestissimo, Philippi repertorium Eberus dicererur.
Cum itaque penitus perspectam haberet Melanchthon Eberi eruditionem, prudentiam, comitatem, et in omni officio diligentiam singularem: multos adolescentes nobiles, aliosque honestissimis natos familiis, quos aliunde commendatos habebat; ipsi erudiendos concredidit. Ex quo factum, ut Eberus aliquot annos continuos domesticam scholam habuerit: tanta sapientia, tanta disciplinae severitate, tanto studiorum omnis aetatis incremento: ut eum non dico qui superaret, verum qui adaequaret hac in parte, non facile tunc repertus sit. Quas enim virtutes M Tullius in summo imperatore inesse oportere iudicat; ut recte et laudabiliter commisso munere fungatur. scientiam nimirum, virtutem, auctoritatem, felicitatem: illis quatuor omnib. Eberus,
Ingentes animos angusto in pestore versans,
sic ex ornatus erat suo loco, ut in singulis fere quiddam praecipuum et singulare videretur obtinere. Nam scientiam et eruditae doctrinae copiam, cum felicitate et facilitate omnia docendi fuisse ipsi constat: in communicanda doctrina fuisse facilem et begnum, non invidum, qui disciplinae gravitate praeceptoris auctoritatem facile sustineret: erudita denique discipulorum copia, in docendo felicissimum. Prodierunt enim magno numero e schola et disciplina Eberi, multi clarissimi praestantissimique viri; qui postea per omnem fere Germaniam sparsi, partim in templis populum de pietate in Deum et Christiani hominis officiis docuerunt: partim salutaribus consiliis et iure dicundo respub. gubernarunt; partim in tuenda sanitate corporum; partim in erudienda tenera aetate, non minus utilem operam communi hominum societati praestiterunt Quod ipsum, opinor, multo Ebero honorificentius. et ad nominis perpetuitatem gloriosius est; quam si vel bellator strenuus multas cruentas ex hostibus victorias reportasset; vel mercator impiger lucrum undique consectans ingentes suis opes et thesauros reliquisset.
In docendo autem Eberus eum cursum tenuit, qui plurimum ut proficerent suae disciplinae concrediti adolescentes. quam aptissimus esse videbatur. Plerasque enim Philosophiae partes breviter et dilucide explanando percurrit; eoque non contentus, repetendo etiam, quod a plerisque hoc tempore, propter laboris molestiam fere negligi videmus, cum magno discentium incommodo, diligenter auditoribus inculcavit. Adiunxit etiam disputationum et declamationum exercitia: ex quibus magnas utilitates ad iuventutem scholasticam redire inrelligebat. Cumque multos haberet in auditoribus suis aetate iam grandes et mediocri doctrina praeditos: horum precibus adductus cum sanctae Theologiae studio se totos dedere decrevissent, succisivis horis enarrandas suscepit aliquot D. Pauli epistolas. Qua in re tam fidelem ipsi operam navavit Melanchthon: ut non solum quae in explicatione epistolarum tractanda essent, monuerit; sed pleraque etiam suapte manu praescripserit Quod in multis quoque aliis doctrinae partibus ab hoc laborum patientissimo viro factitatum accepimus. Physicam quoque doctrinam initio, ut eam privatis suis discipulis dictaret in gratiam Eberi congessit.
Cum itaque Melanchthon Eberum summo, propter ingenium, amore complecteretur, et eius operam Academiae inprimis utilem futuram prospiceret: ut eum in Wittembergensi Academia retineret, in votis semper habuit. Quam ad rem quia coniugium aliquid habere videbatur momenti: non fuit ipse gravatus, vir cumprimis officiosus, et ad omnium nutum paratus: ut Lipsiae virginem honestam, cui Helenae nomen, uxorem Ebero dispiceret Quam ipsam cum legitimo matrimonio sibi coniunxisset Eberus, anno Christi millesimo, quingentesimo, quadragesimo primo, amantissime simul et suavissime cum ea vixit, in annum usque vicesimum octavum, et DEO benedicente, fecundum expertus est coniugium, ac numerosam sobolem ex ea procreavit.
Triennio post in senatum professorum, summa omnium cum gratulatione et laetitia, est cooptatus, anno aetatis trigesimo tertio. Ac primum quidem eam obtinuit provinciam; ut Grammaticam, orationis congruae architectatricem, et Latinae linguae seriptores, studiosis adolescentibus interpretaretur. Gravi enim et sapienti consilio, a maioribus introducta consuetudo est; ut in Wittenbergensi Academia, una cum superioribus artibus et disciplinis, etiam illa studiorum quasi incunabula et prima rudimenta publice doceantur. Quamvis igitur haec Grammatica professio in speciem vilis et abiecta videretur; nihil habens dignitatis aut splendoris: tamen eam in docendo diligentiam, in explicando fidelitatem praestitit Eberus; ut et summam laudem omnium testimonio mereretur; et ad sublimiorem dignitatis gradum, aditum sibi paulatim patefaceret, et quasi viam sterneret.
Sed consequutum est paulo post bellum illud acerbum et luctuosum toti Germaniae: quo in bello Saxoniae Elector Ioannes Fridericus, dum exemplo Ezechiae pia arma capit pro defensione verae religionis, exemplum factus est fortitudinis et constantiae singulare: et oppidum Wittemberga post aliquot dierum obsidionem, in Caesaris potestatem venit, anno quadragesimo septimo. quo ipso tempore Eberus, cum D. Casparo Crucigero, rectore universitatis, templique arcis contionatore, Ioanne Bugenhagio, Pastore; et aliis quibusdam; in oppido mansit: obsidionis pericula fortiter pertulit: liberationem magno erectoque animo exspectavit.
Sedatis autem belli tumultibus, cum sub Mauricio Electore mediocris tranquillitas illi oppido reddita, et bello dissipata Academia instaurata esset: ceterique professores ad docendi labores rediissent: Eberus etiam nihil sibi cunctandum ratus, ad urgendum curriculum suae vocationis incubuit; tanta quidem diligentia: ut, non contentus Grammaticae et Latinae linguae professione, omnes fere totius Philosophiae partes ordine explicarit: atque ita per parva quaedam incrementa, longo tempore, paulatim se ad maiora evexerit. Ut enim ipsam naturae vocem, testimonium de DEO clarissimum dicentem in aspectum hominum, lucemque produceret: a Logicis artibus ad caeli contemplationem digressus, quib. Motibus Deus, et quam variis, caelestia corpora ornaverit: quas vices stellis affectionesque tribuerit: qua magnitudine, quo situ, quibus passionibus, officiisque donaverit: quem finem denique in condendo, quas hominum commoditates respexerit; diligenter auditores suos edocuit. Naturalium item corporum principia ostendit: causas generationum, corruptionum, aliorumque motuum aperuit: qualitarum pugnas, et mutationes inde ortas, et mirandam corporum nostrorum fabricam, dissimilesque animae vires ingeniose explanavit. Ethicam quoque doctrinam, qua nihil ad vitam humanam tranquille degendam, magis est necessarium, quae mores hominum instituit ac format; omnesque vitae actiones virtutis norma dirigit; naturae contemplationi tamquam coronidem subiunxit. Omnes enim animadvertit, qui verum doctrinae fructum intelligerent, hunc suis e studiis fructum potissimum auferre cupere: ut et morum elegantia, et amplissimo virtutis decore ornati, vitae negotiisque mortalium quam certissime queant consulere.
Erat sub illud tempus templo arcis praepositus D. Ioannes Forsterus, Theologus et Hebreae linguae professor celeberrimus. Huic, cum ex hac mortali vita ad caelestis ecclesiae consuetudinem emigrasset, successor in aede arci contigua, datus est Eberus. Nam praeterquam quod artium et linguarum cognitione excelleret; et iam in cognoscendis recteque intelligendis iis libris, quibus sanctissima divinae vocis oracula sunt comprehensa, annos iam plures desudarat. Qua etiam de causa cum ad gubernacula eius officii accessisset; tanta fide, industria, authoritate omnia ab ipso administrata sunt; ut Dei ipsius nutu atque consilio et gesta et provisa esse viderentur. Ac vitrutis quidem et doctrinae ipsius praeclarae, insequens statim annus documentum illustre dedit. Cum enim auspiciis Ferdinandi Imperatoris colloquium institutum esset Wormatia, in quo dissidentes in religione Theologi de controversis doctrinae Christianae capitibus conferrent: inter alios ipse etiam dignus est habitus, qui a nostra parte, una cum Melanchthone Wormatiam ad colloquium mitteretur. Sed Pontificiis, confessionis Augustanae socios urgenptibus: ut se a Zvinglianis, Osiandristis, Synergistis et aliis seiungerentur colloquium paulo post ut saepe alibi dictum, abruptum et plane dissipatum est.
Interim venerandus senex D. Ioan. Bugenhagius Pomeranus, cuius consilio, virtute, auctoritate, eruditione, et pietate annos amplius sex et triginta pie et feliciter Wittenbergensis gubernata ecclesia erat, quocum Eberus toto tempore coniunctissime vixerat, in pia invocatione Filii Dei ex hac mortali vita discessit. Cum igitur successor illi quaereretur: visus tandem est Eberus dignus: cui tam amplum munus committeretur; qui docendi felicitate defunctum pastorem repraesentare, virtute auditorum exspectationem sustinere, eruditione difficultates tanti officii, DEO adiuvante, superare posse censebatur. Quamvis autem multas initio sui excusandi rationes praetenderet: tamen quod indignum videretur, et DEO vocanti ad verbi sui ministerium, et tot clarissimorum virorum praeclaro de se iudicio, ac praesertim Melanchthoni unice id flagitanti, pertinacius reluctari, tandem assensus est. Accesserunt et ad senatus Academiae consensum oppidani senatus suffragia, et gravissima Principis Electoris auctoritas; qui neminem Ebero in eo officio praeferendum omnes existimarunt. Anno igitur quinquagesimo octavo Pastor ecclesiae Wittenbergemsis creatus et confirmatus, annos natus amplius sex et quadraginta. Cui officio quanta fide et diligentia annis fere undecim praefuerit: quanta felicitate sacra docuerit: quo animi ardore adversariis se opposuerit, et sanae doctrinae corruptelas refutarit: quam insigni denique exemplo ad pietatem, et honestae vitae officia facem auditoribus praetulerit: non est necesse pluribus exponere; cum rerum testimonia adsint.
Cum ergo Numinis divini favor et eximiae dotes in celsam dignitatis sedem virum evexissent, honore eum maiori quoque cohonestari par fuit: quod perfectum auctoritate mandatoque illustrissimi principis Augusti. Anno enim nono et quinquagesimo, mensibus saltem quatuor prius, quam diem supremum obiens Melanchthon, disputationis eius praeses, triste sui desiderium illi Academiae, et luctum bonis omnibus relinqueret: Decano Georgio Maiore, Doctoris Theologi titulo est ornatus, competitoribus Paulo Crellio Islebiensi, Erasmo Laeto Cimbro, Ioanne Coglero Quedlinburgensi.
Postea anno sexagesimo quarto Ienam a Professoribus Academiae evocatus est: ut habita de more scholarum disputatione Theologiae Doctorem renuntiaret Ioannem Stosselium: quem longo tempore et Ienensis Academia Professorem, et Superintendentem Pirnensis Ecclesia habuit.
Elapso deinde quadriennio una cum Paulo Crellio Onolsbachium abiit, evocatus a principe Georgio Friderico, Marchione Brandeburgensi: cuius pietas et in literatos munificentia etiamnum celebratur. Fuit ibidem illustris Eberi virtus et industria, in componendis controversiis inter Onoldinum Superintendentem et ministros reliquos ortis; studiumque adeo illi optimo et liberalissimo principi probatum: ut et ipsi Ebero honorarium amplissimum, et uni de filiis eius stipendium ad vitae annos decreverit.
Francicum iter mox Altenburgense colloquium excepit. Quod licet optimo consilio ab illustrissimis principibus, Augusto Electore, et Ioanne Wilhelmo patruelibus, ducib. Saxoniae institutum fuisset: ut, sicut in politicis iam factum esset; ita in religione etiam, sublata omni litium et mutuarum condemnationum materia, pax constitueretur, et vero ac stabili concordiae vinculo utrinque animi devincirentur, gloriosissimo ad omnem posteritatem exemplo: tamen cossocutorum importunitate abruptum, prorum exspectationi minime respondit.
Ab eo colloquio domum reversus in morbum incidit, contractum ex frigore inprimis, et mutata victus ac diaetae ratione: quo et paulo post exstinctus est. Sensit ipse, simul ac domum venisset, vitae sibi finem imminere. Itaque ad Balthasarem Mencium, quo familiariter utebatur, dixit: se non alia ratione, quam ipsa morte profectionis illius incommoda correcturum esse: quod et eventus comprobavit. Praemiserat non multo ante coniugem suam Helenam, cum catarrhis ipse affligi cepit: qui quod ad dorsum et ad os sacrum incumberent, aperta ibi duo apostemata sanie fluxerunt per menses duos Deinde ob ortum eryspelas in utroque crure secuta est febris. Quamobrem morbo natura superante, tandem in ardentissima Filii DEI invocatione, et constanti confessione placide exspiravit, die 10. Decemb.an. Christi millesimo quingentesimo sexagesimo nono, cum vixisset annos quinquaginta octo, et dies triginta duos. Postridie in templo parochiali, ad dextrum arae cornu, honorifice sepultus est, contionem funebrem habente Christophoro Pezelio, templi arcis tunc ministro, super illud Dan. 12. et Syr. 38.
Fuit vir exiguae quidem staturae, sed ingenio et eruditione praestans: cuius fideli opera Ecclesia et Academia Wittembergensis magno suo cum fructu annos complures est usa. Quae enim in Ecclesiae doctore potissimum requiruntur virtutes, eloquentia videlicet, sacrae scripturae peritia, et zelus, seu fervor spiritus: eae in Ebero egregiae fuerunt. Dicendi enim facultatem, qua cogitata mentis non modo verbis aperire: verum etiam coloribus illustrare posset; cum singulari naturae beneficio, tum incredibili studio et adsiduo usu, eximiam sibi comparaverat. In scriptura vero sacra tantum potuit: ut et principes externi in diiudicandis controversiis opera et studio illius sint usi, eoque nomine legatos ad eum miserint. Neque defuit ei zelus et Theologo dignus ardor, seu fervor spiritus, quoties a flagitiis revocandi homines, et ad pietatis virtutisque studium essent inflammandi.
Monumenta ingenii reliquit in omni disciplinarum genere plurima: quorum pars publici iuris facta, pars vel apud heredes, vel alibi latent. De iis, quae lucem viderunt, est historia populi Iudaici a reditu Babylonici exilii ad ultimum usque Hierosolymae excidium: Calendarium historicum: expostio Evangeliorum Dominicalium: hymni sacri vernacule editi, e quibus hymnus ille notissimus, pro placida ex hac vita emigratione: et alia.
Exstat in effigiem eius Ioannis Schosseri epigramma eiusmodi:
Hos
quicumque vides infirmi corporis artus:
Quos tibi pistor is parva tabella refert:
Consilium perpende DEI, qui splendida mundo
Visa putat regno non satis apta suo.
Eligit infirmos per quos Ecclesia Nati
Docta, salutarem poscit habere fidem.
Ille etiam praeiens iuvat instrumenta salutis,
Praesidioque levat membra pusilla suo.
Quare parva licet fuerint vox membraque Eberi:
Ipse per hunc voluit notior esse
λόγος
Namque prius celebres docuit qui sedulus artes:
Post Christi aetherio semine pavit oves.
Quid tenues spectas artus? in corpore parvo
Saepe etiam pietas, ingeniumque viget.
Ex oratione publice de vita Eberi habita a Balthasare Mencio collegii Philosophici anno 1580. Wittembergae decano.
