Lessico


Temperamento

Nella medicina antica, secondo l’insegnamento di Ippocrate universalmente accolto e ripreso da Galeno, il termine temperamento (krâsis in greco) indicava la mescolanza in proporzioni diverse dei quattro umori fondamentali dell’organismo: sangue, flegma (o flemma), bile e atrabile. Quando la mescolanza è perfetta si ha il temperamento normale, quando predomina l’uno o l’altro elemento si hanno i temperamenti anormali, o discrasie, che sono quattro: sanguigno, flemmatico, bilioso, melanconico.

Il temperamento flemmatico è caratterizzato da scarse reazioni nervose, indifferenza, abulia, nonostante flegma in greco suoni phlégma e significhi in prima istanza incendio, fiamma, infiammazione, e solo in seconda istanza muco, catarro, anche sputo.

Del temperamento ne ha parlato anche Isidoro di Siviglia, Etymologiae IV,5: de quattuor humoribus corporis. Sanitas est integritas corporis et temperantia naturae ex calido et humido, quod est sanguis; unde et sanitas dicta est, quasi sanguinis status. Morbi generali vocabulo omnes passiones corporis continentur; quod inde veteres morbum nominaverunt, ut ipsa appellatione mortis vim, quae ex eo nascitur, demonstrarent. Inter sanitatem autem et morbum media est curatio, quae nisi morbo congruat, non perducit ad sanitatem. Morbi omnes ex quattuor nascuntur humoribus, id est ex sanguine et felle, melancholia et phlegmate. Ex ipsis enim reguntur sani, ex ipsis laeduntur infirmi. Dum enim amplius extra cursum naturae creverint, aegritudines faciunt. Sicut autem quattuor sunt elementa, sic et quattuor humores, et unusquisque humor suum elementum imitatur: sanguis aerem, cholera ignem, melancholia terram, phlegma aquam. Et sunt quattuor humores, sicut quattuor elementa, quae conservant corpora nostra.