Petri Andreae Matthioli Commentarii in libros sex Pedacii Dioscoridis de materia medica 1554


	71 - Mandragoras

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

in pervigiliis, et doloribus, et ante sectiones, ustionesque, ne sentiantur. Succus duobus obolis ex mulso potus, ut veratrum, per vomitiones bilem atram, pituitamque extrahit: verum potu largiore vita adimitur. Medicamentis ocularibus, et his quae dolores finiunt, pessis quoque emollientibus, admiscetur: semioboli pondere inditus, per se menses, et partus expellit: subditus sedi pro balano, somnificus est. Radix ebur emollire fertur, quae senis horis cum eo decocta sit: et ad accipiendam quam effingere optaveris formam ipsum facile praestat. Folia recentia convenienter oculorum inflammationibus, et collectionibus, quas ulcera citarunt, cum polenta illinuntur: duritias omnes, suppurationes, strumas, et tubercula discutiunt: stigmata sine exulceratione delent, si quinis, senisve diebus sensim perfricentur. Folia servantur in muriis eosdem ad usus. Trita radix ignibus sacris ex aceto, et serpentium ictibus ex melle, aut oleo medetur: strumas, atque tubercula cum aqua dissipat: articulorum cruciatus, cum polenta sedat. Fit citra coctionem vinum e cortice radicis, ad hunc modum. Ternae minae in vini dulcis metretam coniiciuntur. Dantur ex eo ternis cyathi, iis qui secari, aut amburi debent, ut ante dictum est: siquidem nullo tunc afficiuntur dolore, sed veterno quodam pressi torpescunt. Mala soporem afferunt olfactu, et etiam si mandantur: item expressus ex eis succus. nimio tamen odore percussi, obmutescunt. Semen malorum potum vulvas purgat: appositumque cum sulphure ignem non experto, rubra foeminarum profluvia sistit. Scarificata, punctisque multifariam aperta radice erumpens lacryma, cavo vase recipitur. Liquamentum autem succo lacteo praestantius est. sed non ubique, ut experientia docet, radices lacteum succum delacrymant. Alium tradunt esse mandragoram, nomine Morion, in opacis iuxta specus enatum: foliis albi mandragorae, minoribus, albis, dodrantalibus, radicem ambientibus: quae mollis est, et candida, paulo maior palmo, pollicemque crassitudine aequat. Tradunt eam in pane, ossa, obsoniove drachmae pondere devoratam, usum rationis intercipere. obdormiscit enim homo, eo fere quo comederit habitu, sensus impos, ternis quaternisve, ex quo data est, horis. Hac medici utuntur cum scindendi, urendive necessitas adest. Antidotum esse volunt radicem, cum manico solano potam.

[Mandragorae utriusque consideratio.] MANDRAGORAE utrunque genus frequens nascitur in compluribus Italiae locis, praesertim in Apulia Gargano monte, unde radicum cortices, et poma herbarii quotannis ad nos convehunt. Habentur et in viridariis spectaculi gratia. etenim Neapoli, Romae, et Venetiis utranque Mandragoram in hortis et vasis fictilibus satam vidimus. Sed profecto vanum ac fabulosum est, quod Mandragorae radices ferant, quae humanam effigiem repraesentent, ut ignarum vulgus, et simplices mulierculae certo credunt, et affirmant. Quibus etiam persuasum est, eas effodi haudquaquam posse, nisi cum magno vitae periculo, cane effodiat, radicibus adalligato, et auribus pice obturatis, ne radicis clamorem audiant effodientes, quod audita voce periclitentur, pereantque fossores. [Mandragorae humana forma factitia.] Quippe radices illae, quae humanam formam referunt, quas impostores, ac nebulones quidam venales circunferunt, infoecundas mulieres decepturi, factitiae sunt ex harundinum, bryoniae, aliarumque plantarum radicibus. Sculpunt enim in his adhuc virentibus tam virorum, quam mulierum formas infixis hordei, et milii granis, iis in locis, ubi pilos exoriri volunt: deinde facta scrobe tandiu tenui sabulo obruunt, quousque grana illa radices emittant: id quod fiet viginti ad summum dierum spatio. Eruunt eas demum, et adnatas e granis radices acutissimo cultello scindunt, aptantque ita ut capillos, barbam, et caeteros corporis pilos referant. Huius sane rei certam fidem facere possunt, quod cum Romae essem, impostorem quendam circunforaneum lue Gallica correptum nobis curare contigit, qui praeter alias innumeras imposturas, quibus circumventis hominibus multam pecuniam extorquent, docuit et artem, qua factitias sibi comparabat Mandragoras, quarum complures mihi demonstravit, asserens unam tantum interdum divitibus vendidisse quinque et viginti, nonnunquam etiam triginta aureis. Quamobrem nos, qui omnium utilitati et saluti quantum possumus consulimus, hac silentio haudquaquam involvenda duximus, ut palam omnibus fiat, quibus fallaciis ac fraudibus maximo cum detrimento, et vitae saepe discrimine homines ab his impostoribus, et nebulonibus decipiantur. Qui ut antiquorum quoque authoritate suas imposturas adstruant, praedicant Pythagoram vocasse Mandragoram Antropomorphon, quod eam humanam formam reddere voluerit. Verum sciendum est, non sine ratione Mandragoram ita a Pythagora dictam fuisse. quippe quod in universum omnes fere Mandragorae radices a medio ad imum bifurcatae proveniant, adeo ut crura hominum modo habere videantur. Quapropter si eo effodiantur tempore , quo fructum gerunt, qui mali instar super folia ad terram procumbentia brevi pediculo appensus, parum a radice distat, hominis, cui brachia desint, effigiem quadantenus repraesentant. Hanc quidem rem nulli, quod sciam, vel pauci sunt, qui recte acceperint. Quin potius plerique huius sententiae ignari adducti sunt, ut Pythagorae, et Columellae id maxime vitio verterint, ut qui eos de Mandragora fabulatos esse crediderint. Caeterum tertium Mandragorae genus, quod Dioscorides Morion appellari tradit, in opacis iuxta specus proveniens, qui mihi ostenderet in Italia, hactenus reperi neminem. [Hermolai tutela.] Brasavolus, itemque Fuchsius Hermolaum immerito, meo quidem iudicio, damnant, quod virum hunc in ea sententia fuisse velint, ut putaverit mala illa, quae Insubribus MELANZANE vulgo vocantur, nostris vero Hetruscis Petraneiani, esse huius tertiae Mandragorae fructus. Sed quod haec non fuerit certa ac firma Hermolai sententia, eius verba abunde testari poterunt, quae in suis corollariis de Morio ita scripta invenio. De Morio, inquit, mandragora nihil habeo quod addi possit iis, quae a Dioscoride notantur. Sed quoniam mala terrestria et canina Mandragorae fructus appellantur, in mentem subeunt, quae vulgo Melanzana vocitamus, hoc est, ut ipse puto,


	71 - Mandragoras