Conrad Gessner Ornitologia Ornithologia 1555 Historiae animalium liber III de Avium natura


	39 - de Columba domestica

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

COLUMBACEUM genus appello, quod Aristoteles [GR], quo et domesticae sive cellares, ut Columella nominat, et ferae columbae comprehenduntur, ut palumbes, coenades, liviae, turtures. Nos de domesticis primum agemus, quarum historiae illa etiam quae columbaceo generi in universum communia occurrent, adiungemus. ¶ Hebraeis ion, [HE], columbus est, in plurali ionim, Ezechielis 7. In foeminino ionah, [HE], columba, Genes. 8. Caeterum Ieremiae cap. 26. et 46. ubi translatio nostra habet, columba: Hebraei legunt moeror vel tristitia, ut sit derivatum a verbo ianah, [HE], quod est moerore affecit, afflixit, Munsterus. Ion quidem masculinum pro columbo, in scriptis Rabinorum frequentius est. Geneseos 8. Chaldaeus interpres Hebraicam vocem ionah relinquit, pro qua Arabs habet atlekeha, [HE], et hamamah vel chamamah, [HE]: Persa kaphtar, [HE]. Rursus Psal. 55. Chaldaeus habet ionetah, [HE], Arabs dazamah, [HE]. Charmiuno et Taera praefectae erant curae capillorum et unguium Cleopatrae. significat autem Hebraeorum et Syrorum lingua charmi ([GR]) vitem, [GR] vero columbam illam quam Graeci [GR] vocant. Taera vero, [GR], Ismaelitarum lingua columba est, Io. Tzetzes Chiliad. 6. cap. 44. Hamam Avicennae columba est. Quidam hemame Saracenis columbam esse scripsit. Demen chame, sanguis columbae, Sylvaticus: et pro eodem dem alcamer, apud veterem Glossographum Avicennae. Hara hamen, stercus columbinum, Sylvaticus: pro quo etiam alibi apud eundem laaman et caficium legitur.

¶ Columba Graece [GR] dicitur, Attice etiam [GR]: et vulgo hodieque similiter, vel [GR]. columba domestica, [GR] Galeno. Columbarum genus unum Galeno (de compos. simpl. phar. lib. 10.) [GR] est, hoc est domesticum, alterum [GR], hoc est pascuum et sylvestre, Hermolaus. Italice columbo, columba, colomba, puniono, et palumbo etiam apud Scoppam Grammaticum. Sed Hispani quoque columbam paloma vocant: quae tamen nomina a palumbo, id est columbo sylvestri facta apparet. quanquam et palumborum alii cicures dicuntur, aut dici possunt, (ut audio,) alii feri. Gallice coulon, colombe, colombe privee. Germanice, [GO], Saxonice et Flandrice [GO]. Nostri columbum, id est marem privatim appellant [GO], per onomatopoeiam. Sunt et palumbi cicures, nostris [GO], quos et Italicos puto aliqui vocant, [GO], pedibus plumis induti: quos alii Russicos appellant, [GO], hoc est dasypodes columbas, ut Galli pigeon patè. sed has Anglicas potius dicendas audio, et cristas etiam e plumis in capitibus habere. ¶ Anglice a culver, vel dove, a house dove, a tayme dove. Illyrice, golub. Turcice, iugargen.

¶ Columba saxatilis Varroni inter altiles nominatur, (alia, ni fallor, quam quae Rhaetis vulgo [GO], id est saxatilis dicitur, quae prorsus fera erat.) haec scilicet est quae Galeno [GR] et [GR] dicitur, quod liberius in agris et campis pascatur. (Sic et equas nomades dicunt, quae in armento liberae pascuntur, tanquam pascuas aut pascales:) et [GR] quibusdam, ut Vuottonus docet. nam Varro saxatiles columbos agrestes dicit. Sed adscribam ipsa Varronis verba de triplici columbarum genere: In villam intro involant columbae, de quibus Merula: Axi, si unquam [GR] constituisses, has tuas esse putares, quamvis ferae essent. Duo enim genera earum in [GR] esse solent: Unum agreste, ut alii dicunt saxatile, quod habetur in turribus, ac columinibus villae, a quo appellatae columbae, quae propter timorem naturalem summa loca in tectis captant. Quo sit, ut maxime agrestes sequantur turres, in quas ex agro evolant suapte sponte, ac remeant. Alterum genus columbarum est clementius, quod cibo domestico contentum intra limina ianuae solet pasci. Hoc genus maxime est colore albo. Illud alterum agreste sine albo, vario. Ex his duabus stirpibus fit miscellum tertium genus fructus causa, atque incedunt in locum unum, quod alii vocant [GR], alii [GR], Haec Varro. Ex columbo agresti et columba domestica, sive ex domestico masculo et agresti foemina, dum simul coeunt, nascitur genus tertium columbarum, quae magnitudine inter utranque columbam sunt, natura ad blandiendum natae, pronaeque ad lasciviam. Corrumpunt quippe alias, furtoque comitatiores domum revertuntur, (sed hoc Plinius simpliciter de columbis scribit.) Unde publico edicto vetantur ali. Miscellae a nostris ab duorum generum commistionem appellantur, Perottus. Columbi quidam vulgo saxaroli dicuntur: (et alii a pennarum colore turgni.) hi in columbariis melius durant quam caeteri. albi omnino vitentur, Crescentiensis. Hoc genus Gallis et Sabaudis est colombe passagiere aut rocheray. Germanis [GO].

¶ Pipiones pulli columbarum dicuntur, vide in H. a. Cicero pullos columbinos dixit: recentiores quidam minus Latine columbinos absolute. Hebraei gosal, [HE], vocitant pullum avis, praecipue columbae. David Kimhi gosal aviculam parvam interpretatur: Chaldaeus in vetere Testamento bar ionali, id est pullum columbae. Arabs pherak hamas, [HE], melius hamam. Persa kebuhar (forte kaphtar legendum ut supra, vel contra) bezar, [HE]. Septuaginta [GR], Hieronymus columbam. Rabi Abraham quoque et Salomon et Iosephus, pullum columbae exponunt. Rursus Septuaginta Deuter. 32. [GR], Hieronymus pulli. Alfrach est nomen commune ad omnes pullos: et aliquando usurpatur pro gallina iuvene quae nondum ova peperit: absolute vero pro pullo columbino,

imperfectis adhuc pennis necdum volante, And. Bellunen. Alnuaheb, ut scribunt Arabes, sunt columbi qui iam pennis perfectis volare incipiunt, Idem. [GR] et [GR] Graece diminutiva sunt, ut columbulus apud Latinos: [GR] etiam, vel [GR] patronymica forma, de pipione dici potest. vide infra in H. a. [GR] apud recentiores Graecos, ut Demetrium Constantinopolitanum, legitur. Gallis pipio appellatur pigeon. Italis piccione. Nos circumscribimus, [GO]: vel diminutivo [GO].

¶ Columbae agrestes, quae et saxatiles Varroni dicuntur, maxime sequuntur turres, in quas ex agro evolant suapte sponte ac remeant. Hoc genus Graeci [GR] nominant a livore. varii enim sunt coloris, ac lividi: propter quod e nostris quidam (Gazam videtur intelligere) eas livias appellavere. Paucae inter eas albae sunt, colore improbato. Pedes plumis nudos habent, rubidos et scabrosos, Perottus. Sed nos livias omnes, sylvestres esse ostendemus, in quo unius omnes coloris sunt, nec ali solent, nisi allectatrix forte ex eo genere. Perottus quidem eius quam liviam puto omnino non meminit. Color albus (inquit idem Perottus) in domesticarum genere non improbatur, (sed agrestium duntaxat,) quod hae scilicet accipitrum iniuriis minus obnoxiae sint. nam intra limina ianuae solent depasci. Domesticae magnitudine superant agrestes, pedibusque sunt ita plumatis, ut vix aliquando ingredi possint, Perottus.

Columbae etiam patriam nobilitavere, in Campania grandissimae provenire existimatae, Plinius. Alexandrinae et Campanae columbae, tanquam peculiare quiddam habeant, a Columella nominantur. In Campania grandissimae nascuntur, et in Therapne, cum alioqui Spoleti sint perexiguae: mirum inter duodecim millia passuum tantam esse differentiam, Perottus. Siculas columbas olim laudatas fuisse Athenaeus refert, qui haec Alexidis verba citat: [GR]. Et ex Georgicis Nicandri, qui Siculas columbas ali iubet. Insulae Veneri antiquitus consecratae, ut Paphus, Cythera, et Sicilia circa Erycem, praecipue columbis abundabant: nam hae quoque Veneri sacrae erant. Theophrastus tradit invectitias esse in Asia etiam columbas, Plin.

¶ Columba palumbe et oenade minor est, maior turture, Aristot. Columbae variae sunt, hoc est coloribus inter se differentes, Aristoteles. Columbae genus alterum clementius est, et colore maxime albo: agreste vero sive saxatile, sine albo, vario, Varro. In Norvegia columbae totae albae habentur, Gyb. Longolius. Indiam dicunt habere columbas colore melinas, (gilvas, Gillius,) Aelianus in Variis. Athenaeus Daemachum (Daimachum) huius rei authorem adducit. Eo tempore primum quo exercitus Persicus circa Athon montem interiit, columbae albae in Grecia visae sunt, ignotae prius, Athenaeus. Reperiuntur apud nos columbae aliae candidissimae, alia atrae totae, aliae reliquo corpore praeter caput et pedes: aliae coeruleae fere. aliae praeterea capitibus cristatis modice, Cyprias nuncupant, quae ceu nobiliores praeferuntur. aliae cruribus totis hirsutis ad extremos usque pedum digitos, quas dasypodes vel hirtipedes dixeris. a regione vulgo Russicas vel melius Anglicas nominant, magnitudine circiter alaudae, rostellis exiguis. tales Venetiis pretiosissimas haberi audio. [GO]. Nuper etiam genus novum allatum est Augustam Rhaeticorum, rostris parvis ceu fringillarum. Nostri columbas vulgares et viles colore [GO] vocitant, omnes fere praeter Cyprias: et vel unam pennam aliquando vitium coloris facere aiunt. Plumae versicolores columbis a natura ad ornatum datae, Cic. lib. 3. de finibus.

¶ De coloris varietate in pennis cervicis columbarum ita cecinit Lucretius lib. 2. Qualis enim caecis poterit color esse tenebris, Lumine qui mutatur in ipso? propterea quod Recta aut obliqua percussus luce refulget. Pluma columbarum quo pacto in Sole videtur, Quae sita cervices circum, collumque coronat. Nanque alias fit, uti claro sit rubra pyropo: Interdum quaedam sensu fit, uti videatur Inter coeruleum virideis miscere smaragdos. In Solis deliquio (inquit Caelius Rhodig.) colorata omnia, insita privantur venustate. Liquet id amplius in columbarum mire splendicantibus pennulis, quas in earum collo convisimus. nanque etiamsi unius sint coloris, variis tamen aspectibus varie illustratae sub differenti specie oculis exhibent sese. cuius ratio est, quia movendi vim a luce color suscipit: quo vero amplius ab illa movetur, amplius et ipse movet. imbecilliores autem colores esse in intensioribus, sicuti imperfectum in eo quod perfectum est. Sunt qui existiment diversos re ipsa esse inibi colores, diversasque superficies ex diversarum portionibus pennularum radiantes. Columbini quidem colli submutantis colores meminit Hieronymus adversus Ioannem Origenis consectatorem: Columbarum (inquit) colla ad singulas conversiones colorem mutant. Sed et Martianus de nuptiis Philologiae: Arcesilas (inquit) collum intuens columbinum dubitabat, siquidem hac permotus varietatis incertitudine, amplius astruere [GR] coepit, id est incomprehensibilitatem. Sed et Nero Caesar disertissime, ut primo Naturalium quaestionum Seneca tradit: Colla Tiberiacae splendent agitata columbae, (sed Cytheriacae potius legendum, cuius vocis primam alias produci, alias corripi invenimus. Armigerumque Iovis Cythereidasque columbas. Tiberiacae quidem legi syllabae mensus non patitur.) Meminit et Academicorum secundo M. Tullius, Haec Caelius iudicans ipse in collo columbae plures videri colores, nec esse plus uno. Cervices columbarum ad lucem refractam auricolores ferme se offerunt, [GR], Aristoteles in libro de Coloribus.

¶ Columbae et similia utraque palpebra connivent, Aristot. et Plinius. Ingluvies eis praeposita ventriculo est, Idem. Aves quoque geminos sinus habent: quaedam unum in quo merguntur recentia, ut guttur: alterum in quem ex eo dimittunt concoctione maturata, ut gallinae, palumbes, columbae, Plinius. Ingluvies in quibusdam parva est, et ferme rotunda, ut in sperverio et columba, Albertus. Columbo ventriculus est ferventior, et lien eius magnitudine deficit, Aristot. Columbis, ut magnae parti avium, lien adeo exiguus est, ut propemodum sensum effugiat, Idem. Sexum dignosci haud facile est, nisi interiorum aspectu, Idem. Columbis aliis ventri, aliis intestino fel iungitur, Aristot. Intestino tantum fel iungitur in columbis, Plinius. Columbam felle carere traditur, Orus in Hieroglyphicis et Beda. Sed Galenus in libro de atra bile, ridiculos illos esse ait qui columbam felle carere putant, quoniam vesicam eius non habeant. Idem Orus alibi columbae bilem in dorso esse scribit.

Columbi semper visuntur, et hyemem etiam nobiscum agunt, Aristot. et Plinius qui columbas propter hoc inter aves perennes ponit.

¶ Volucres pleraeque a suis vocibus nominantur, Ut Gallina, columba, etc. M. T. Varro. Et castus turtur atque columba gemunt, Author Philomelae. Non murmura vestra columbae, Brachia non hederae, non vincant oscula conchae, Gallienus imperator in Epithalamio. [GR] (per iota in penultima, vel [GR] per ypsilon,) de voce columbae dicitur, (authore Polluce,) [GR], Varinus. [GR] vero et [GR], de voce suum apud Hesychium legitur. Et apud eundem [GR] de columbina voce. ¶ Columbi frugibus vivunt, Aristot. Granis (Cerealibus) vescuntur, vel his quae ex granis conficiuntur, nec alio cibo, Albertus. Cadavere nullo pascuntur, sed puro grano, Author libri de nat. rerum. Caetera quae cibum eorum pertinent leges infra in E.

¶ Proprium columbarum et palumbium et turturum esse videtur, ne collum cum bibunt, resupinent (elevent, vetus interpres) nisi satis hauserint, (biberint,) Aristot. Videtur autem hic locus Vuottono suspectus: fortassis quod apud Athenaeum aliter legatur, hoc modo: [GR (lego [GR] ex Aristotele) [GR]. Ego Athenaei locum corruptum, Aristotelis integrum esse iudico. ut melius legatur, [GR]. nam Plinius quoque sic transtulit, Proprium generis eius, et turturum, cum bibant colla non resupinare, large bibere iumentorum modo. Vide infra in H. c. Columba iuxta aquas quiescere gaudet, ut sitim sedet, Author libri de nat. rerum. ¶ Columba avis est multivaga, Plinius.

¶ Aspicis ut veniant ad candida tecta columbae, Accipiat nullas sordida turris aves, Ovidius. Columbi (praesertim agrestes) a columinibus aedificiorum dicti sunt. nidificant enim propter timorem in summis locis, Varro. In alto nidificat, quo nocens bestia nulla perveniat, Author libri de nat. rer. D. Iulius apud Mundam cum sylvam caederet, arborem palmae repertam, conservari ut omen victoriae iussit. ex ea continuo enata soboles, adeo in paucis diebus adolevit, ut non aequipararet modo matricem (arborem primum consitam) verumetiam obtegeret, frequentareturque columbarum nidis: quamvis id avium genus duram et asperam frondem maxime vitet, Svetonius in Augusto. Columbae debilem nidum faciunt, eo quod calida habent corpora, et non multum indigent calore nidi, Albertus.

¶ Coeunt intra annum columbae, quippe quae semestres nosse incipiant Venerem, Aristot. Pullos quinquemestres foetificare, author est Plinius. Peculiare columbis illud etiam est, ut in coitu, nisi ante mutuo osculentur, mas non ascendat. sed iunior sit, an senior, interest: senior enim primum coitum osculo exorditur: sequentem et sine osculo agit. At iunior quoties libet coire, toties osculatur, Aristot. et partim Plinius. Foemina marem non admittit, nisi praeosculatus ante coitum fuerit, Aelianus in Variis Aristotelem citans et Athenaeus. Atqui Oppianus Ixeuticorum primo de turturibus scribens: Oscula (inquit) antequam procreandae soboli indulgeant, permiscent: idque inter eas quae provectiores aetate sunt perpetuum est. iuniores non raro absque osculis id faciunt. Columba senex coire non potest, sed tantum osculatur, Obscurus quidam ex Aristotele, apud quem nos nihil tale legimus. Corvorum exosculationem illam quae saepe cernitur, qualis in columbis esse ab Aristotele traditur, Plinius. Rostrorum coniunctio corvis et id genus avibus solita est. quod in monedulis quas mansues alimus, planum est. genus etiam columbinum hac idem facit, Aristot. Amorem mutuum querulo ictuque rostri ostendunt columbae. in Venerem crebro ruunt, frequenti pedum orbe facta adulatione, Platina. Columbae quae calidiores sunt tempore libidinis caudam flectunt ad terram, et trahunt eam super terra, et sic ad Venerem moventur mas et foemina, Albertus. ¶ Hoc etiam columbis proprium est, ut foeminae saliant, ac superegressu mutuo agant, si mas non sit, et cum osculo, ut mares. et quamvis nihil altera emittat in alteram, tamen plura sic ova, quam ex maris coitu pariunt. Verum nullus his enascitur pullus, sed sunt omnia irrita, (hypenemia Graeci vocant, Plinius,) Aristot. Columba cum peperit, postridie marem repetit et concipit, inquit Athenaeus et Eustathius. Excludunt die XVIII. statimque concipiunt, Plinius. Columbi cum pluribus adolescere, aut coire non patiuntur, neque coniugium iam inde a primo ortu initum deserunt, nisi coelebs, aut vidua. Quinetiam foeminae parturienti mas adest, et cultu, omnique officio fungitur. saepe etiam foeminam pigrius euntem ad nidum propter partus laborem mas percutit,

cogitque intrare. Exclusis iam pullis terram salsuginosam potissimum praemanducatam in eorum os inserens, suum ingerit, atque ita praeparat ad cibum recipiendum, adultos iam, cum tempus prodeundi ex nido est, mas subigit. Ita magna ex parte columbae mutuo degunt amore: sed interdum nonnullae etiam ex maritatis cum aliis coeunt, Aristot. cuius verba fere etiam Plinius transtulit, de amore mutuo scilicet et coniugio columbarum, deque mariti circa coniugem cura et pullos, quae infra in D. recitabimus. plura etiam de coniugio columbarum ibidem allaturi. Caeterum inter verba Aristotelis iam recitata, ubi Graece legitur, [GR], id est de cibo eis conveniente curam gerit. Gaza legit [GR]. quae lectio mihi quoque probatur, et Athenaeus Aristotelem citans similiter legit: etsi codex noster depravatus [GR] habet. Salsis quidem columbas delectari, docebimus infra in capite 5. Paulo supra vero Athenaeus Aristotelis verba hoc modo refert, [GR]. cum Aristoteles non tanquam remedium adversus fascinationem marem in os pullorum inspuere dicat, sed ut appetitionem cibi in eis excitet, ad quam rem aptus est sapor salsus. sed Athenaeus in verbis hisce ultimis simpliciter marem inspuere dicit. Albertus etiam in sua translatione substantiam terrestrem salsam in os pullorum a patre infundi scribit. Plinius, Pullis (inquit) primo salsiorem terram collectam gutture in ora inspuunt, Praeparantes tempestivitatem cibo: ubi inspuit fortassis, et praeparans legendum, ut de mare duntaxat intelligatur.

¶ Columbae soboli procreandae plaerunque indulgent, unde sacrae Veneri creduntur. Vel decies anno pariunt, Aristot. omnibus anni partibus, Aelianus. Tota aestate foetant, Aristot. Et rursus: Pariunt columbae omnibus anni temporibus, pullosque educant, si locum apricum habeant, et cibum. sin minus, aestate tantummodo foetant. Sed proles praestantior vere, quam autumno est: deterrima aestate, et omnibus tempore calidiore. Et alibi, Decies anno pariunt: nonnullae etiam undecies: Aegyptiae vero et duodecies. In Aegypto etiam brumali mense, Plin. Columbae ovum citius perficitur quam gallinae. huius enim ovum decem a coitu diebus magna ex parte consistit, columbae paucioribus, Aristot. Albertus ovum columbinum in utero septem diebus perfici scribit. A coitu decem diebus ova maturescunt in utero: vexatae autem gallinae et columbae penna evulsa, aliave simili iniuria, diutius, (id est tardius,) Plinius. Et rursus, Pariunt a coitu quinto die. Facultas columbis retinendi ovi, etiam tempore parturiendi est. Nam si ab aliquo vexetur, aut penna in nido evulsa, vel quavis alia simili re infestetur, aut etiam sponte morosius habeat, ovum per tristitiam retinet, partumque differt, Aristot. Columbarum ova candida sunt, Idem et Plinius. Columbarium genus, ut palumbes et turtur, pariunt magna ex parte bina ova. sed complurimum terna palumbes et turtur, Aristot. Columbacei generis aves raro tria ova pariunt: quod etiam cum contingit, tertium fere corrumpitur, Albertus. Columbae pariunt fere bina ova, ita natura moderante, ut aliis crebior sit foetus, aliis numerosior, Plinius. Columbarium genus pauca parit, utpote volax, sicut et aves uncae. materia enim volatu consumitur, et in alas pennasque convertitur. saepe autem parit, utpote corporis magno et ventris calore, et facultate concoquendi maxima praeditum, et quod cibum facile sibi acquirat, Aristot. De columbarum foecunditate plura leges infra in E. Columbae magna ex parte marem et foeminam generant: priorem marem, posteriorem foeminam. et cum pepererint primum ovum, uno interposito die, secundum pariunt, Aristot. Marem semper et foeminam pariunt, priorem marem, postridie (vel citius, Albertus) foeminam, Plin. Natura foecundissimum est animal. quippe singulis quadragenis diebus concipit, parit, fovet, ac denique enutrit pullos: idque fere totius anni curriculo facit. nam si ab hyemali solstitio usque ad aequinoctium vernum excludas tempus, reliqua parte anni foeturam aedit. licet etiam videre columbas ipsas nondum integre educatis pullis ova aedere atque incubare, Florentinus. A partu caudam distendunt, Aristoteles. Columba citra dies triginta (quadraginta Florentinus, ut iam recitavi) prole expedita superiore, parit, Aristot. Aestate quidem interdum binis mensibus terna aedunt paria. nanque octavodecimo (paulo ante scripserat, vicesimo) die excludunt, statimque concipiunt. quare inter pullos saepe ova inveniuntur, et alii provolant, alii erumpunt, Plinius. ¶ Pariunt aliquando ova hypenemia, Aristot. Et rursus, In columbis maxime notatum est, quod ova quandoque infoecunda pariant, vel ex iis ipsis quae conceperint coitu. nullus enim provenit foetus, quamvis incubitu foveantur. Irrita ova, quae hypenemia diximus, aut mutua foeminae inter se libidinis imaginatione concipiunt, (ut supra quoque de columbis scriptum est,) aut pulvere: nec columbae tantum, sed et gallinae, etc. Plinius.

¶ Incubant ambo et mas et foemina, Aristot. et Porphyrius lib. 3. de abstinentia ab animatis. Incubat vicissim omne columbaceum genus, Athenaeus ex Aristotele, et Aelianus in Variis. Foeminae parturienti mas adest, et cultu omnique officio fungitur. saepe etiam foeminam errantem et vagantem ad nidum compellit: et cum peperit ova, cogit ut incubet, Aelianus ex Aristot. Sic et Porphyrius, [GR] ubi Aristoteles habet, [GR], sed sensu eodem. Incubant ambo vicissim, interdiu mas, (in Graeco codice nostro additur, [GR], quod Gaza recte omisisse videtur, cum aliorum nemo addiderit,) noctu foemina, Aristot. et Plinius, qui addit, in eo genere, quasi palumbes etiam et turtures idem faciant. Excludunt vicesimo die, Plinius: mox vero subiungit, Aestate interdum binis mensibus terna aedunt paria. nanque

octavodecimo die excludunt. Et nimirum aestate celerior fit exclusio. Ova columbarum propter caliditatem quindecim (tantum) diebus foventur et excluduntur. aliis autem quindecim diebus complentur ad volandum, Albertus. sed Aristoteles de hist. anim. 6. 4. de palumbis et turturibus hoc scribit, nempe ova harum avium diebus quatuordecim (non quindecim) in utero gestari, totidem incubari, totidem denique exclusa perfici ad volatum. Columbarum vero ova ante dies decem, in utero perfici, ut supra scripsimus. Concoquunt atque aperiunt columbae citra diem vicesimum ovum quod prius aediderint, (masculum scilicet, quod fere die uno prius quam foemineum aedunt.) perforant ([GR], in singulari, nimirum ut de foemina intelligatur) ovum pridie eius diei quo pullum excludunt, Aristoteles. Graece legitur,[GR] (scilicet [GR]) [GR]. Alberti translatio sic habet: In fissura ovi primo columba parvula in ovo existens penetrat testam. anteriore (parte) rostri sui, ita ut testa elevetur ad magnitudinem grani tritici: et postea dividit eam in duas partes et exit pullus. Idem alibi, Ovum columbae in utero completur septem diebus: deinde fovetur per quatuordecim, postea fisso ovo exit pullus.

¶ Fovent prolem ambo (inquit Aristoteles) ad certum tempus, eodem modo ova. foemina in opere sobolis acerbior mare est, ut caeteris quoque a partu evenit animalibus Mares pullis exclusis primi cibum in os ingerunt, [GR], Porphyrius. Terram salsuginosam praemansam ori eorum inserit, praeparans eos ad cibum capiendum, ut supra hoc in capite ex Aristotele scriptum est. Pulli ab utroque parente alternis cibantur, Albertus. Aves nonnullae imperfectos et caecos pariunt pullos, ut quae parvae corpore multos progenerant: et quae in pauciparo genere copiam alimenti parere una cum prole non solent, ut palumbes, turtur, columba, Aristot. In pullos exclusos masculum inspuere aiunt, repellentem ab ipsis omnem invidiam, ne quo pacto fascinari possint, Aelianus in Variis lib. 1. Adultos iam, cum tempus prodeundi ex nido est, mas subigit, Aristot. Non exeuntes (tempestive) de nido pullos alis percutiunt, et aliquando mas coit cum eis, et eiicit, Albertus. Pulli ut primum absoluti non sunt, mox cum suis matribus parere incipiunt, Florentinus. Si vere nati tempestive fuerint, ante hyemem autumno eiusdem anni pullos habebunt, Albertus. Hominum dentibus quoddam inest virus: quod et columborum foetus implumes necat, Plinius. et forsitan id sensit Martialis in disticho, Ne violes teneras praeduro dente columbas: Tradita sic Gnidiae sint tibi sacra deae. ¶ Pulli columbarum in nido manent, donec mater alia ova pariat, nisi alium nidum illa habeat. expellit autem pater pullos e nido ascendens super eos tanquam coiturus cum ipsis, Albertus.

¶ Columbus tum lavare tum pulverare solet, Aristot. Gyb. Longolius tamen columbas inter aves pulveratrices recte numerari non putat. ¶ Gregatim degunt, Aristoteles.

¶ Columbae calidissimae sunt, et lapillos propter (calidam) stomachi temperiem devorant, Author libri de nat. rerum. Fimum etiam fervidum habent, Idem. Columbo ventriculus est ferventior, Aristot. ¶ Columbae et turtures annis octonis vivunt, Plinius. In columbariis non inveniuntur ultra octo annos durare, Crescentiensis. Turtures et columbae vel ad annum octavum vivunt, scilicet quae excaecatae allectatrices ([GR]) aluntur, Aristot. Compertum est apud nos columbam vivere per viginti annos, et raro supra, Albertus. Columbae, turtures et gallinacei herba quae vocatur helxine annuum fastidium purgant, Plinius.

¶ Columbas perimunt fabae aut frumentum, macerata in aqua, in qua elleborus albus infusus fuerit, Serapio. Hominum dentibus inesse virus columbis implumibus letale Plinius author est.

Columbi gregales sunt, Aristot. Columbam errantem cum viderint sibi aggregant, Author libri de nat. re. Ars illis est inter se blandiri, et corrumpere alias, furtoque comitatiores reverti, Plin. Perottus quidem privatim de columbis miscellis hoc scribit. Vide intra ab initio capitis quinti de verbo [GR]. Cum hominibus degere solent, Aristot. In urbibus columbae cum hominibus frequentes habitant, seque ad pedes horum huc et illuc magna mansuetudine et facilitate versant. In locis autem, ubi ab hominum frequentia solitudo est, propinquitatem hominum minime expectantes, aufugiunt. In multitudine hominum confidentiores sunt, seque nihil ibi grave passuras plane sciunt: ubi aucupes venatoriaque instrumenta versari vident, non amplius sine summa ibi formidine habitant, Aelianus. Aloisius Cadamustus in historia navigationum suarum cap. 40. scribit se in Oceani quaedam insula innominata et incognita prius, dierum aliquot ultra Canarias navigatione, incolas nullos invenisse: sed columbos duntaxat et varia genera avium. Columbi (inquit) capiebantur pro libito manu hominis. non enim pavebant ad viri conspectum, utpote ad rem sibi hactenus invisam. Cepere igitur ex his quam plurimos, quos scipionibus occiderant, nobisque attulere. Columba avis innocens est, nec rostro nec unguibus laedens, Albertus. ¶ Ecce ego emitto vos velut oves in medio luporum. estote igitur prudentes veluti serpentes, et simplices sicut columbae, Christus ad discipulos Matthaei X. Ubi Erasmus paraphrastes, Columbina (inquit) simplicitas praestabit, ut de omnibus bene mereri cupientes, neminem laedatis, ne provocati quidem. serpentina prudentia, ne quam ansam illis praebeatis calumniandi doctrinam. Ioannes Tzetzes Chiliade 9. capite 263. hoc sensu haec verba a Domino prolata ait, Servate capita vestra quemadmodum serpens, qui

insidiis petitus vapulansque ad mortem, omni modo caput suum abscondit: sic vos a tyrannis et impiis cruciati, caput servate mihi, fidem vestram, et ne Deum negetis usque ad ipsam mortem. Simplices autem sitis sicut columbae, ac prudentes (pariter) sicut columba Noe, quae diluvii tempore dimissa ad arcam reversa est. Omnis sane columba si nata fuerit domi, non recedit inde, nisi fuerit spuria, et non genita ibi sed aliunde adducta. Poterit praeterea aliquis rhetorice hoc dictum illustrando, servanda iubere capita hoc est authores [GR] et dominos nostros, nec illos decipere aut fallere dolis sacrilegis, Haec Tzetzes. ¶ Nihil timidius columba, Varro. Fimum columbae et ipsae nido eiiciunt, et pullos eiicere docent, Author libri de nat. rerum. Columbis inest quidam et gloriae intellectus. nosse credas suos colores varietatemque dispositam. quin etiam ex volatu creduntur (alias quaeritur) plaudere in coelo, varieque sulcare, Plinius. Aliquando sola sedens auri splendores in pennis colli sui intuens delectatur, et volando sibi congratulatur, Albertus: colores varios circa collum admirans, alarum plausu rostroque plumas fulcit, et ad volandum cultius pennas disponit, Author libri de nat. rerum. Animantes quaedam magis valent memoria, ut quibus purgatior et absolutior imaginario est, ut apes, columbae, Themistius. Columbi pudicitia aves omnes antestant. plures enim in eodem columbario mixtim degunt, neque tamen quis alterius connubia violat, Platina. A perdicibus (inquit Plinius) columbarum gesta spectantur maxime simili ratione: mores iidem, sed pudicitia illis prima, et neutri nota adulteria. Coniugii fidem non violant, communemque servant domum. Nisi coelebs aut vidua, nidum non relinquit. Et imperiosos mares, subinde etiam iniquos ferunt: quippe suspicio est adulterii, quamvis natura non sit. Tunc plenum querela guttur, saevique rostro ictus, mox in satisfactione exosculatio, et circa Veneris preces crebris pedum orbibus adulatio. Amor utrique sobolis aequalis: saepe et ex hac causa castigatio, pigrius intrante foemina ad pullos. Parturienti solatia et ministeria ex mare, Haec Plinius ex Aristotele translata: cuius eadem de re verba, nempe de amore mutuo et coniugio columbarum, itemque de cura et cultu mariti tum circa coniugem parturientem et incubantem, tum foetum exclusum, iam supra in C. recitavi. Columbas ab adulterio castissimas esse percepi, nunquam enim ex societate inter se instituta, neque mas nisi morte ipsa uxoris distrahitur, neque foemina dissociatur, nisi vidua fuerit, Aelianus. Idem rursus de palumbis scribens: Ex avibus (inquit) castissimi sunt ab omni stupro. Mas enim et foemina in hoc genere tanquam nuptiis alligati mutua consensione adeo ad stabile et certum connubium per summam castimoniam adhaerescunt, ut neuter alienum cubile attingat. si autem impudico amore capti ad alienam Venerem libidinis oculos adiecerint, eos reliqui circumsedentes marem quidem mares discerpunt, foeminas vero foeminae disperdunt. Huiusce etiam modi lex castitatis ad turtures pertinet, sanctaque et syncera permanent: tum etiam ad columbam albas manat, praeterquam quod non utranque occidunt. nam marem duntaxat perimunt, foeminam vero illius misericordia permoti impunitam atque inultam in viduitate reliquam aetatem ducere permittunt. Aegyptii mulierem viduam, quae ad mortem usque permanserit in eo vitae statu volentes significare, nigram columbam ([GR]) pingunt. Haec enim quandiu vidua est, alteri viro non miscetur, Orus in Hieroglyphicis. Mas et foemina (inquit Albertus) postquam semel coiverunt, non facile deserunt coniugium. Antequam vero coiverint, mares qui carent coniugibus, suas aliis abstrahere conantur, unde acerrima pugna oritur. Avicenna refert se vidisse duos columbos pro foemina pugnantes: accessisse autem foeminam ad victorem. deinde pugna repetita cum vinceret qui antea victus erat, ad eundem relicto altero foeminam rediisse. Hic sane mos est columborum, ut si mas sine uxore, foeminam marito carentem viderit, mox cum ea coeat: haec statim a coitu illum sequatur et obediat, Hucusque Albertus. Aegyptii hominem ingratum ac infestum iis a quibus beneficio affectus est significantes, columbam pingunt. Mas enim ubi robustior evaserit, ex consortio matris patrem expellit, itaque ei connubio iungitur, Orus in Hieroglyphicis, quod et Aelianus ex eo repetiit. ¶ Columbae fascinationis amuletum laurinos ramulos tenues primum colligunt, deinde ad custodiam pullorum in nidos imponunt, Aelianus. Zoroastres in Geoponicis palumbes nidis laurum imponere scribit, nec causam addit, nisi quis propter blattas id eas facere coniiciat: quoniam proxime de hirundinibus dixerat, ea causa apium ab eis nido imponi.

¶ Columbae propter genuinum timorem nidificant in summis locis, Varro. Pugnax animal est. alter alterum infestat, nidumque alter alterius subit, sed raro. nam etsi ex longiquo minus, tamen apud ipsum nidum summo certamine dimicatur, Aristot. Quum plures columbae nidos invicem propinquos habent, pugnant inter se pro nidis et uxoribus tota die, Albertus. Pennis elevatis pugnant, Author libri de nat. rerum.

¶ Cum turture amicitia columbae intercedit, Aelianus. Amici pavones et columbae, Plinius. ¶ Vulpes communis est hostis pavonum, columbarum et omnium fere avium, Stumpfius. Accipitres quidam celeres ad aucupium sunt, columbis maxime et palumbi exitiales, Demetrius Constantinop. Distincto accipitrum ex aviditate. aliqui volantem in aperto. Itaque et columbae novere ex iis pericula, visoque considunt, vel subvolant, contra naturam eius auxiliantes sibi, Plinius, Aelianus, et Albertus. Columbas nosse credas suos colores varietatemque dispositam, quinetiam ex volatu creduntur plaudere in coelo, varieque sulcare. Qua in ostentatione ut vinctae praebentur accipitri (niso

Author libri de nat. rerum) implicatis strepitu pennis, qui non nisi ipsis alarum humeris eliditur, alioquin soluto volatu in multum velociores. Speculatur occultus fronde latro, et gaudentem in ipsa gloria rapit. Ob id cum iis habenda est avis quae tinnunculus vocatur. Defendit enim illas, terretque accipitres naturali potentia, in tantum, ut visum vocemque eius fugiant. Haec de causa praecipuus columbis amor eorum. Feruntque, si in quatuor angulis defodiantur in ollis novis oblitis, non mutare sedem columbas, Plinius. Columba accipitris venientis umbram in aquis prospicit, Author libri de nat. rerum. Clangorem quidem aut aquilarum aut vulturum facile columbae spernunt, non item circi et marinae aquilae, Aelianus. Bubo ova columbarum exorbet, Author libri de nat. rerum. Cornix ovis columbae insidiatur, ut ea dissipet et exugat, Author libri de nat, rerum. Gallinas etiam columbis infestas esse audio.

Columba sedens, [GR],A Suida proverbii titulo commemoratur, qui hoc dici solitum indicat de supra modum mansuetis ac simplicibus, ([GR], Eustathius) comparatione ad paleutriam Columbam, sensu scilicet contrario. nam columbae, inquit, quae evolant, fallunt caeteras, [GR] dictae, a verbo [GR], quod est fallere, Haec Suidas. Erasmus vero, Columbae (inquit) cum avolant, fallunt caeteras pernicitate motus: cum sedent, nihil mitius aut simplicius. neque quicquam habent quo se tueantur adversus milvios et accipitres, praeter alarum velocitatem. Mihi videtur dici posse et in eos qui simplicitatem simulant, quo magis imponant: propterea quod mos sit aucupibus, exoculatam columbam in reti ponere, quae subsultans caeteras columbas alliciat. Ea Graecis dicitur, [GR], a verbo [GR] quod est seducere, sive in laquieum illicere. Aristophanes in Avibus de columbis loquens, [GR]. id est, Et cogit paleutriam agere, alligatas in reti. (Et rursus, [GR]: ubi Scholiastes, Aves excaecatae, praesertim columbae et palumbi, in retibus locantur ut voce alliciant alias sui generis, quod glossematici [GR] dicunt.) Vide lector num legendum sit [GR], id est illaqueata. id enim patitur quo fallat alias, Haec Erasmus. Sed apud Suidam ut [GR] per μ.duplex legatur, ratio ordinis literarum non admittit. deinde Suidas non eandem facit [GR], et [GR], ut Erasmus. sed illam sedentem et simplicem: hanc evolantem astutam, cuius comparatione etiam contrario sensu (hoc enim est quod dicit [GR] ) columba sedens, pro homine simplici accipiatur. Evolantes columbas arte blandiri aliis, easque corrumpere, furtoque comitatiores reverti, Plinius author est: ut hoc nimirum Suidas [GR] dixerit. Caeteri vero scriptores non item, ut mox patebit. quamobrem non aliter reprehendo Erasmum, quam quod Suidae verba quae interpretabatur, non assecutus mihi videatur. Idem Erasmus in proverbio, Pulchre fallit vulpem, [GR], dictum, inquit, apparet in eum qui dolis captaret astutum. nam [GR] est arte illectare. Unde et columbae exoculatae, quas aucupes in reti ponunt, quo subsultantes reliquas deceptas alliciant, paleutriae dicuntur: et qui feris tendunt casses [GR] vocantur. Turtures et columbae vel annum octavum vivunt, scilicet quae excaecatae allectatrices ([GR]) aluntur, Aristot. Et mox de palumbis ac turturibus scribens, Et cum mares (inquit) in totum diuturniores quam foeminae sint, in his marem prius quam foeminam mori nonnulli aiunt, videlicet documento earum, quae domi allectatrices aluntur. Ubi Niphus Italus, Apud nos etiam (inquit) allectatrix sive hallucinatrix (hoc forte dicit, quoniam excaecari solent. sed aliud est caecum esse, aliud hallucinari) fit palumbes e sylvestribus. Nostri etiam livias, id est minimas columbas sylvestres, allectatrices faciunt, [GO] ut sui generis aves in rete pelliciant. [GR]: et verbum [GR]. solent enim aves aliquas excaecatas in reti collocare, Suidas et Varinus. [GR], per metaphoram. sunt enim paleutriae columbae, quae alias decipiunt et alliciunt, [GR], Hesych. [GR] pro decipere apud Lycophronem legitur hoc versu, [GR], Scholiastes Lycophronis. Eubulus apud Athenaeum lib. 13. meretrices paleutrias appellavit, [GR]. Fuerint autem paleutriae columbae forsitan dictae, quasi veteranae quaedam. sunt enim veteres, id est olim captae, [GR], ut paraphrastes Oppiani de aucupio scribit. Vide etiam infra in Coturnice E. Lanarii omnes primo timidi sunt, sed postea ad columbas et anates capiendas instituuntur, Albertus. Columbi et aliae aves quomodo capiantur reti, docet Crescentiensis libro 10. capitibus 20. et 21. et rursus capite 26. quomodo laqueis e pilis caudae equinae capiantur, et aliis quibusdam. et capite 28. quomodo feriantur sagittarum illo genere quod caput crassum habet, pulzones vocat. Columbae retibus capiuntur ut palumbi, (vide in Palumbo E.) sed facilius laqueis, Oppianus tertio Ixeuticorum. Divus Basilius in epistola ad Iulittam, columbas agrestes et [GR] a quibusdam capi scribit allectas per mansuetam, quam aliquandiu domi familiariter aluerint. hanc alis unguento suaviter fragrante inunctis emitti ad externas, quae postea ipsam domum revolantem suavitate odoris invitatae comitentur. Serapio scribit columbas perimi devoratis frugibus aut fabis madefactis aqua, in qua elleborus albus maceratus fuerit.

¶ Nihil columbis foecundius. Itaque diebus quadragenis concipit, et parit, et incubat, et educat, et

hoc fere totum annum faciunt. Tantummodo intervallum faciunt a bruma ad aequinoctium vernum. Pulli nascuntur bini, qui simulac creverunt, et habent robur, cum matribus pariunt, Varro. Nos plura de columbarum foecunditate scripsimus supra in C. Foecunditas columbarum (inquit Columella) quamvis longe minor sit, quam est gallinarum, maiorem tamen refert quaestum. Nam et octies anno pullos educat, si est bona matrix, et preciis eorum domini complent arcam, sicut eximius autor M. Varro nobis affirmat, qui prodidit etiam illis severioribus suis temporibus paria singula, millibus singulis sextertiorum solita vaenire. Nam nostri pudet saeculi, si credere volumus, inveniri qui quaternis millibus numum binas aves mercentur. Quanquam vel hos magis tolerabiles putem, qui oblectamenta delitiarum possidendi, habendique causa gravi aere et argento pensent, quam illos, qui Ponticum phasim, et Scythica stagna Maeotidis eluant. Iam nunc Gangeticas, et Aegyptias aves temulenter eructant, Haec ille. Paria singula vulgo veneunt ducenis numis, necnon eximia singulis millibus numum (hoc est denariis 250. Gallico vero nomismate libris quinquaginta Turonensibus, Rob. Cenalis) quas nuper cum mercator tanti emere vellet a L. Axio equite Romano, minoris quadringentis denariis (hoc est libris Turonicis octoginta, Rob. Cenalis) daturum negavit. Axius, Si possem, inquit, emere [GR] factum, quemadmodum in aedibus cum habere vellem, fictilia columbaria, iam iissem emptum, et misissem ad villam. Quasi vero (inquit Pica) non in urbe quoque sint multi, columbaria qui in tegulis habent. An tibi non videntur habere [GR], cum aliquot supra centum millium sextertium habeant instrumentum? e queis alicuius totum emas censeo, et antequam aedifices rure, magnum condiscas hic in urbe quotidie lucrum ex asse semissem condere in loculos. Qui nostro tempore in nostris regionibus (in Italia circa Bononiam) rem experti sunt, columbas dicunt post sex menses parere, si alimentum abunde contingat: sin minus, ter saltem parere, videlicet per aestatem, Crescentiensis. Agriculturae studiosis utilissima est columbarum possessio, cum ob alias causas, tum vel maxime ob commoditatem stercoris atque pullorum, qui aegris convalescentibus admodum necessarii sunt. Reddunt enim columbae vectigal magnum suis possessoribus: et quum duos tantum menses hyemis nutriantur sub tecto, reliquo anni tempore sua industria ex agris sibi quaeritant pabulum, Florentinus. Columbarum amore insaniunt multi, ac super tecta exaedificant turres iis, nobilitatemque singularum et origines narrant, vetere iam exemplo. L. Axius eques Romanus ante bellum civile Pompeianum denariis quadringentis singula paria venditavit, ut M. Varro tradit. Columbas redire solere ad locum licet animadvertere, quod multi in theatro e sinu missas faciunt, atque ad locum redeunt, quae nisi reverterentur, non emitterentur, Varro.

¶ De columbario seu peristereone. Vulgo columbarium vocant stabulum columbarum, ipsum aedificium et locum columbis alendis accomodatum: et ita Palladius quoque appellat: Verum Columella et M. Varro columbaria capiunt pro nidis et loculamentis et cellis, in quibus singula paria foetificant, Phil. Beroaldus. Columborum etiam possessio non abhorret a cura boni rustici. Sed id genus minore tutela pascitur longinquis regionibus, ubi liber egressus avibus permittitur, quoniam vel summis turribus, vel aeditissimis aedificiis assignatas sedes frequentant patentibus fenestris, per quas ad requirendos cibos evolitant. In peristereone (inquit Varro) uno saepe vel quinque millia sunt inclusae. [GR] fit, ut testudo, magna camera tectus, uno ostio angusto, fenestris punicanis aut latioribus, reticulatis utrinque, ut locus omnis sit illustris. Neve serpens, aliudve quod animal maleficum introire queat, intrinsecus quam levissimo marmorato toti parietes ac camerae oblinuntur, et extrinsecus circum fenestras, ne mus, aut lacerta qua adrepere ad columbaria possit. Nihil enim timidius columba. Singulis paribus columbaria fiunt rotunda in ordine crebra. Ordines quam plurimi possunt a terra usque ad cameram. Columbaria singula esse oportet, ut os habeant, quo introire et exire possint. intus ternorum palmorum ex omnibus partibus sub ordines singulos tabula fictae (factae,) ut sint bipalmes, quo utantur vestibulo, ac prodeant. Aquam puram esse oportet, quae influat, unde et bibere, et ubi se lavare possint. Permundae sunt enim hae volucres. Itaque pastorem columbaria quotquot mensibus crebro oportet everrere. Est enim quod eum inquinat locum, appositum ad agriculturam, ita ut hoc optimum esse scripserint aliquot. sive si columbam quid ostenderit, ut medeatur: si qua perierit, ut efferatur. Si quis pulli idonei sunt ad vendendum, promat. Item quae foetae sunt, ut certum locum disclusum ab aliis rete habeant, quo transferantur, e quo foras evocare possint matres. Quod quidem faciunt duabus de causis. Una, si fastidiunt aut inclusae consenescunt, quo libero aere cum exierint in agro redintegrentur. Altera de causa propter illicium. Ipsae enim propter pullos, quo habent, utique redeunt, nisi a corvo occisae, aut ab accipitre interceptae, Haec Varro. Nec in plano villae loco, (inquit Columella) nec in frigido, sed in aedito fieri tabulatum oportet, quod aspicit hybernum meridiem. Eiusque parietes, ut in ornithone praecepimus, continuis cubilibus excaventur: vel si ita non competit, paxillis adactis tabulae superponantur, quae vel loculamenta, quibus nidificent aves, vel fictilia columbaria (nidi seu loculamenta, quae e viminibus etiam non improbantur, Grapaldus) recipiant, praepositis vestibulis, per quae ad cubilia perveniant. Totus autem locus, et ipsae columbarum cellae poliri debent albo tectorio, quoniam eo colore praecipue delectatur hoc genus avium. Nec minus extrinsecus laevigari parietes maxime circa

fenestram, et ea sit ita posita, ut maiore parte hyberni diei solem admittat, habeatque appositam satis amplam caveam retibus emunitam, quae excludat accipitres, et recipiat egredientes ad apricationem columbas, nec minus in agros emittant matrices, quae ovis, vel pullis incubant, ne quasi gravi perpetuae custodiae servitio contristatae senescant. Nam cum paulum circa aedificia volitaverint, exhilaratae recreantur, et ad foetus suos vegetiores redeunt, propter quos ne longius quidem evagari, aut fugere conantur, Haec ille. Columbarium potest accipere sublimis una turricula in praetorio constituta, laevigatis ac dealbatis parietibus, in quibus a quatuor partibus (sicut mos est) fenestellae brevissimae fient, ut columbas solas ad introitum, exitumque permittant. Nidi figurentur interius, Palladius. Extruere domum convenit (ut docent Quintilii in Geoponicis Graecis) temporibus (locis) claris et lucidis, tutam ab accessu serpentium, eamque illinire accurate. In ipsius autem columbarii muris, a pavimento usque ad summum fastigium, nidi faciendi sunt, quos nonnulli quidem [GR] appellant, ac si dicas loculamenta, nos vero [GR] (nullam huiusmodi vocem in Lexicis reperio) dicimus: in quibus sane et pullos aedere, et degere coniugatae debent columbae. Singulis porro nidis asseres inserendae sunt, ut per eas ipsis transitus fiant. In ipsa autem domo latiorem pelvim expedit collocare, in qua et bibere et ablui possint columbae, nec ipsius aquae occasione homo assidue perturbet eas, id quod certe maxime incommodat. Non tamen prorsus damnandus hominum est ingressus. Necessarium quippe est interdum verrere columbarium, fimumque legere: et si quid intus sinistre habeat, id corrigere, et instaurare, ne serpens aut alia reptilia columbas vastent atque deturbent. Ego quidem accessui reptilium volens obsistere, ubi elegi locum selectum remotumque a contubernio domorum, columnas transtuli illuc pro ratione magnitudinis operis fabricandi. Quibus quidem minime ad rectam lineam, sed ordine circulari dispositis, imponens capita, ac in ipsis postea capitibus insidentibus dictis columnis admodum generosas trabes ([GR]) confirmans tandem supra columnas in formam orbis domunculas duas extruxi altitudine cubitorum septem. In earum autem parietibus ab occasu quidem gratia splendoris, fenestram unam aperiens, ab ortu vero aliam in hac per quam sunt egressurae ad pasturam, posui dictum cathectem (nempe quod retinendi columbas vim possidet) unde columbas ad pascua exire oportet. Caeterum a latere meridionali ianuam constitui ut per eam pateat ingressus ei, qui curandarum avium provinciam subiit. Hoc enim modo ipsas volucres hactenus illaesas servavi. Siquidem nec reptilia possunt ascendere per columnas utpote bitumine accurate inductas et laevigatas, neque item catus, nec aliud animal in eas grassari poterit quum domus haud quidem consistant prope e quibus insidiari queant. Columbaria (ut scribit Crescentiensis) duobus praecipue possunt fieri modis, aut super columnis et parietibus ligneis muro circundatis lapideo, aut super turri e crassis muris constructa, et utrunque nidos seu nidorum foramina potest habere. Sed praestat in turri lapidea quam lignea fieri: et nidos interius construi: qui si exterius sint, fimus perditur, qui maxime utilis est, et pulli facilius a rapacibus avibus capiuntur. Excitetur ergo turris lapidea ampla angustave pro domini arbitrio, non admodum alta, parietibus laevigatis et dealbatis cemento (tectorio) albo, habens a singulis quatuor partibus brevissimas fenestellas seu foramina, quae columbis solum ad introitum exitumque sufficiant: sub quibus quam proxime circuitus lapideus emineat circunquaque, quo mustelae aliaeque nocentes ferae ascendere prohibeantur. Super tectum etiam fenestra sit, per quam ingrediantur et exeant columbi, qui ad Sole super tecto morari gaudent. Sit autem cancellata lapidibus aut lignis, ne per ipsam rapaces volucres alis apertis intrare quaeant. Nidi formantur interius, quos quidam faciunt rectos et mediocriter angustos, alii obliquos, quibus incubantes columbae se contineant. Quidam praeterea provide faciunt fenestellas latas et modice concavas seu longas. Sunt qui cultellos parvos circa parietes et tectum affigunt, asserentes in his columbas libentius incubare. Ego experimento didici, columbas quasdam in muro libentius quam cistellis nidificare, quasdam e diverso: et rursus alias libentius esse in aperto, et super quacunque re cum nido vel sine nido incubare, alias gaudere occultari. Quamobrem non inutile puto in columbario cuiuscunque generis nidos habere, ut diversis columbarum affectibus satisfiat. quamvis qui in muro sunt a fimo et pediculis purgentur facilius, quod crebro fieri expedit, eo quod ab eis cum augentur, plurimum incubantes columbae laedantur. Est etiam opportunum quod intra columbarium ponantur trabes in pluribus partibus, et praecipue in circuitu, et assides (afferes) super quibus tempore pluviarum et nivium et superflui aestu, columbae in magna multitudine morari ac quiescere possint. Sic enim a loco proprio non facile recedent. Purgetur etiam crebro ipsarum locus, et undique sit decorus. nam in pulchra domo, sicut et homines, morantur avidius. Hoc animadvertendum, quod unumquodque par tres saltem duos nidos requirit, licet aliquando augeantur in tantum ut nidos omnes et solarium atque trabes, et caetera loca omnia repleant, Hactenus Crescentiensis. Colore albicante praesertim delectantur columbi, unde Ovidius: Aspicis ut veniant ad candida tecta columbae, Accipiat nullas sordida turris aves.

¶ Aluntur in peristereone columbae tum clementiores, tum agrestes et saxatiles: ex quibus fit miscellum tertium genus fructus causa, Varro. Qui erigere columbarium vult, is a tenellis columbis auspicari non debet, sed ab eis quae iam aedere pullos coeperunt. Quod si in ipsis primis auspiciis, columbarum decem paria iungantur cito quidem multiplicabuntur, Quintilii. Seligendae vero sunt ad educationem neque vetulae, nec nimium novellae, sed corporis maximi. Curandum si fieri

possit, ut pulli, quema<d>modum exclusi sunt, nunquam separentur. Nam fere, si sic maritatae sunt, plures educant foetus. Sin aliter, certe nec alieni generis coniunguntur, ut Alexandrinae, et Campanae. minus enim impares suas diligunt, et ideo nec multum ineunt, nec saepius foetant. Plumae color non semper, nec omnibus idem probatus est: atque ideo qui sit optimus, non facile dictu est. Albus, qui ubique vulgo conspicitur, a quibusdam non nimium laudatur, nec tamen vitari debet in iis quae clauso continentur. Nam in vagis maxime est improbandus, quod eum facil<l>ime speculatur accipiter, Columella. Item feras has in turribus, ac summis villi, qui habent agrestes columbas, quoad possunt immittunt in [GR] aetate bon, parantque ut nec pullos, neque vetulas, totidemque mares quot foeminas habeant, Varro. In columbariis novis columbi provectiores aetate (inquit Crescentiensis) ponendi non sunt, quod ii recedere et ad sedes pristinas reverti soleant, sed iuvenes cum pennas perfectas aut fere perfectas habent. praeferuntur autem saxatiles, secundo loco qui a pennarum colore vulgo turgni dicuntur. hi enim in columbariis melius durant quam caeteri. albi vitandi, quod neque durare possint, et ab avibus rapacibus etiam e longiquo conspiciantur. Quanto plures quidem initio ponentur, tanto ocyus implebitur locus. Id faciendum est praecipue Augusto et Septembri mense, vel etiam Iulio: quo tempore facilius cibum in agris vicinis inveniunt: unde fit ne longius a columbario recedant nec perdantur. Mense quidem Martio, Aprili vel Maio ponendi non sunt propter contrariam rationem. Dies circiter quindecim ut minimum sunt. sic enim pinguescent (postea,) et ad revertendum peritiores erunt. nam primis quindecim diebus emaciantur. Postea vero per dies aliquot praebeatur eis in columbario (etiamnum inclusis) bonus et copiosus cibus et aqua. Demum emittantur coelo nubilo vel sereno. sed praestat pluvio emitti. nunc enim egressi revertuntur, nec subito evolant ad remota, Haec ille. Caeterum cibos iuxta parietem conveniet spargi, quoniam fere partes eae columbarii carent stercore. Commodissima cibaria putantur vicia, vel ervum, tum etiam lenticula, miliumque, et lolium, nec minus excreta tritici, et si qua sunt alia legumina, quibus etiam gallinae aluntur, Columella. Cibus apponitur circum parietes in canalibus, quas extrinsecus per fistulas supplent. Delectantur milio, tritico, ordeo, piso, faseolis, ervo, Varro. Gratus eis cibus est cicercula, foenograecum, ervum, pisum, lens, frumentum, et quae ex eo zizania (lolium nimirum) dicitur, Florentinus. Foetus frequentant, si ordeum torrefactum, vel fabam, vel herbum saepe consumant. Triginta autem columbis volantibus diurni tres sextarii tritici sufficient, aut creturae, ita ut herbum foetus gratia mensibus praebeamus hybernis, Palladius. Pastor columbarum saepe locum purgato, et fimum agriculturae utilem reponat: et si quem saucium invenerit, curet: si quem extinctum, eiiciat: si qui nimis feri ac pugnaces aliis molesti sunt, removeat et alio seponat: pullos vendi idoneos depromat, cibum denique et potum cum opus erit affatim praebeat, Crescentiensis. Glans fagi turdis et columbis convenit, et eorum carnes concoctu faciles facit, Crescentien. Duobus aut tribus mensibu acceptant condititia cibaria, caeteris se ipsas pascunt seminibus agrestibus. Sed hoc suburbanis locis facere non possunt, quoniam intercipiuntur variis aucupum insidiis: itaque clausae intra tectum pasci debent, Columella. Plura de columbarum cibo scripsi supra in C. Cavendum ne evolent columbae, ne scilicet nidificent alibi, neve distrahantur egressae: quare in fame sunt exercendae, (sic transfert Andreas a Lacuna quod Graece legitur, [GR]: ubi Cornarius vertit, circa columbarium exerceantur. Vide an pro verbo [GR] commodius legatur [GR]. Sensus quidem hic mihi videtur, cibum columbis affatim suppeditandum, ut ipsae soboli tantum incubandae, et pullis postquam exclusi fuerint alendis, operam dare possint, neque alimentum foris quaerendo diutius ab ovis aut pullis absint.) Si vero tanta alimenti copia non suppetit, matribus tantum educantibus pullos exitus permittendus est: quod ubi famem illae expleverint, citius redeant, pullisque nutrimentum apportent, Florentinus.

¶ Qui saginare solent pullos columbinos, quo pluris vendant, secludunt eos, cum iam pluma sunt tecti. Deinde manducato (mollificato et masticato, vel molli, Crescentien.) candido farciunt pane: hyeme hoc bis, aestate ter, mane, meridie, vesperi. hyeme demunt cibum medium. Qui iam pinnas (pennas magnas, Crescentien.) habere incipiunt, in nido relinquunt illisis (fractis, Crescentien.) cruribus, et matribus, uberius ut cibo uti possint, obiiciunt. Eo enim totum diem se, et pullos pascunt. Qui ita educantur, celerius pinguiores quam alii fiunt, et candidiores: parentes eorum Romae, si sunt formosi, bono colore, integri, boni seminis, Varro. Eadem ratione qua gallinas, palumbos etiam columbosque cellares, pinguissimos facere contingit. neque est tamen in columbis farciendis tantus reditus, quantus in educandis. Sed potest in hoc etiam aviario (columbario) sagina exerceri. Nam si quae steriles, aut sordidi coloris interveniunt, similiter ut gallinae farciuntur. Pulli vero facilius sub matribus pinguescunt, si iam firmis, prius quam subvolent, paucas subtrahas pinnas, (alterius alae, Crescentiensis,) et obteras crura, ut uno loco quiescant, praebeasque copiosum cibum parientibus, quo et se, et eos abundantius alant. Quidam leviter obligant crura, quoniam si frangantur, dolorem et ex eo maciem fieri putent. sed nihil ista res pinguitudinis efficit. Nam dum vincula exercere (exerere, excutere) conantur, non conquiescunt, et hac quasi exercitatione corpori nihil adiiciunt. Fracta crura non plus quam bidui, aut summum tridui dolorem afferunt, et spem tollunt evagandi, Columella.

¶ Columbis utile esse aiunt lutum rubrum, quod appetitum in eis excitet, et pullis statim dari

debeat. Hoc Aristoteles de terra salsa scribit, eamque a parente mare pullis recens natis in os inseri.

¶ Columbi qui nascuntur in columbario, vel parvi in eo ponuntur, non facile recedunt, etsi quandoque ad alia columbaria se conferunt in quibus cibum inveniunt, quum non praebetur eis in suo nec in agris inveniunt. sed omnes fere postea tempore quo non egent cibo, revertuntur ad locum proprium: ad quod maxime refert columbarium pulchrum et bonum sit. Si temporibus quibus non inveniunt escam copiose eis praebeatur domi, ut cum nix vel gelu magnum obtinet, et mense Aprili et Maio aratis stipulis, non recedunt, et plurimos foetus aedunt. Cibus quidem eis conveniens est frumentum, faba, vicia, melica, et alia genera quibus vesci gaudent. Pro centum autem paribus columbarum detur granorum pars corbis octava diebus singulis, et duplum cum nihil omnino per se inveniunt. Potus etiam in columbario adsit sufficiens, quoties aquam nisi valde remotam propter aestum vel gelu invenire non possunt. vel in aliquo vase prope columbaria ponatur, quo descendere possint. Praecipuum sane et fere necessarium eis est, quod sedes ipsorum sit prope locum in quem aqua influat, unde et bibere et ubi lavari possint. Laudatur etiam ut in omne genus granorum eis exhibeatur, ut sunt frumenta, faba minuta, cicercula, vicia, orobus, melica, hordeum, spelta, lolium, et alia, ut quodnam praecipue appetant observetur, et id praecipue detur eis ut avidius ibi morentur et pluries pariant. Palladius probat ut aestate quae maxime pinguescunt triticum vel milium mulsa maceratum semper accipiant. Quibuscunque enim granis mulsa remollitis pastae non recedent, et alias secum adducent, quod non pauci asserunt. Alii vero dicunt non referre sit mellita esca necne, cum eis datur esca vesperi potius quam mane, non curarent alibi invenire. Sed tempore nivis mane dari oportet, ne exeant ad loca in quibus capiuntur, cum certum sit alibi non posse invenire, Crescentiensis. Columbas abigit graveolentia, Basilius. Debet custos saepe ad columbas accedere: et quoties in columbarium intrat aliquam escam modicam secum portare tempestive, easque semper aliquo certo et consueto modo vocare, ut magis mansuescant. Idem tegulam figlinam pro aqua in columbario collocare, quae assidem (asserem) habeat supra se aliquantulum elevatam, habentem multos et spissos pedes incisos atque adhaerentes, inter quos possunt caput ponere et aquam haurire nec in vas intrare, ut aqua munda permaneat, Crescentiensis. Vasa, quibus aqua praebeatur, similia esse debent gallinariis, quae colla bibentium admittant, et cupientes lavari, propter angustias non recipiant. Nam id facere eas nec ovis nec pullis, quibus plerunque incubant, expedit, Columella. ¶ Oppianus libro 1. de venatione author est colores in columbis artificiales fieri posse. nam cum columbae, inquit, Veneris desiderio moventur, et oscula iam maritis miscent, columbarius pulcherrimas varias praesertim purpureas vestes in conspectum earum exponit, quibus illae delectatae pullos etiam eiusdem coloris aedunt.

¶ Locus autem subinde converri, et emundari debet. Nam quanto est cultior, tanto laetior avis conspicitur eaque tam fastidiosa est, ut saepe sedes suas perosa, si detur evolandi potestas, relinquat, quod frequenter in his regionibus, ubi liberos habent egressus, accidere solet. Id ne fiat vetus est Democriti praeceptum. Genus accitribus tinnunculum vocant rustici, qui fere in aedificiis nidos facit. Eius pulli singuli fictilibus ollis conduntur, stipatisque opercula supponuntur, et gypso lita vasa in angulis columbarii suspenduntur, quae res avibus amorem loci sic conciliat, ne unquam deserant, Columella. Columbae tinnunculos praecipue amant, a quibus contra accipitres defenduntur, feruntque si in quatuor angulis defodiantur in ollis novis oblitis, non mutare sedem columbas: Quod auro insectis alarum articulis quaesiere aliqui, non aliter innoxiis vulneribus, multivaga alioquin ave, Plinius. Tradunt veteres quod si columbarum alae annulo aureo argentove inurantur, cito et libenter eas ad columbarium semper suum redituras, nec deserturas unquam, Serapio. Non pereunt, et neque locum deserunt, si per omnes fenestras aliquid de strangulati hominis loro, aut vinculo, aut fune suspensas. Inducunt alias, si cumino pascantur assidue, vel setosi hirci alarum balsami liquore (ladanum videtur intelligere) tangantur, Palladius. Columbae persistent, et alias peregrinas perducent secum, si fragranti unguento eas unxeris: vel si cyminum vorandum dederis abeuntibus ad pastum. Quod silygi (id est viticis) semen triduo in vetere vino maceraris, ac postea orobos eodem vino madefactos columbis obtuleris, et mox eas abegeris, ut primum columbae exterae halitum senserint, continuo omnes festinabunt ad columbarium. Citius revocabis columbas elelisphaco (id est salvia) una cum thure intra columbarium combusto. Perseverabunt etiam columbae si caput vespertilionis posueris in columbarii fastigio: aut etiam vitis agrestis ramum quo florescit tempore decerptum in columbario reposueris, Didimus. Et rursus, Ianuas atque fenestras nec non angulos columbarii oleo opobalsami inungito et sic manebunt. Nec etiam fugient si cyminum lentemque melicrato infusa sparseris. Si melicratum dederis illis in potum, ac lentibus per se passo incoctis eas cibaris, prolem non deserent. Non recedent et alias secum adducent, si granis quibuscunque mulsa maceratis pascantur, ut supra recitavi ex Crescentiensi. Praeparant aliqui retinendis columbis hocce pharmacum amatorium. Testulam (ostracum) cribratam et costum, cum veteri odoratoque vino miscentes simul, eis porrigunt exeuntibus ad pasturam. Sunt qui hordeaceam farinam una cum caricis (ficubus siccis) coquentes et laevigantes mellis aliqua portione adiecta, columbis offerant. Alii ad pastum prodeuntibus dant cyminum, Didymus. Cracca ex leguminibus degenerat, in tantum columbis grata, ut pascas ea

negent fugitivas illius loci fieri, Plinius. Rex Cypri in Papho inter coenandum columbarum circumvolantium alis nec alio flabro ventilabatur. Ungebatur enim unguento quodam Syriaco, cui admixtus erat copiose fructus quidam cuius cibo columbas delectari aiunt. itaque advolantes odore allectae tanquam In caput regis insessurae, cum proxime erant a pueris repellebantur: unde parum avolantes mox revolabant, ita ut subinde regem mediocri et commodo flatu refrigerarent, Athenaeus lib. 6. Peristereon vocatur herba, caule alto, foliato, cacumine in alios caules se spargens, columbis admodum familiaris, unde et nomen, Plinius. Sunt qui hanc in columbario spargi, et circa nidos suspendi suadeant. Salsa adeo appetere dicuntur, ut nec hospitia commutent si argillam parietum sale condiveris: et iure caseorum delectari, quod a salsis demanat caseis. Sunt qui pro retinendis columbis in fenestra columbarii ponant argillam de furno admixta vicia. Columbae alliciuntur hoc pastillo: Maizi seu sorgi lib. LX. cymini librae VI. mellis X. costi libr. I. seminis viticis librae V. coquuntur omnia in aqua ad illius consumptionem. inde additur vini odorati optimi quantum sufficit cum libris quindecim caementi vetusti: et fit tumulus in columbarii medio. Columbae aliae cum odorem senserit ad locum veniunt. sentiunt autem cum ipsis commiscentur indigenis columbis. cum semel adierint locum relinquere nequeunt, suavitate cibi allectae, Hier. Cardanus. Herba carlina vulgo dicta, quae chamaleontis species est, columbis obiicitur aliis quibusdam mixta, ut evolantes alias secum adducant. Escam columbarum quo multas alias venentur, e radice carlinae conficiunt hac ratione: Radici adiungunt lutum adustum de clibano, mel, urinam, muriamque qua haleces (harengae) conditae fuerint, ([GO],) et massam inde formatam columbariis imponunt, Hieron. Trago interprete Davide Kybero. Sunt qui radicem carlinae in aqua coquant, cui adiiciunt lutum ruffum de furno in urina remollitum simul cum salis manipulo in eadem dissoluti, et modicum mellis. Alii carlinam cum pisis albis melle excipiunt: ad cuius massae odorem columbae alliciuntur. Sunt qui in unum subigant carlinam, cannabis semina, coriandrum, et lutum fornacis veteris cum urina. Nonnulli sanguinem humanum (ut audio) cum pisis integris in vase figlino per quadrantem horae circumagunt. deinde sanguinem manu columbis illinunt, et pisa edenda obiiciunt, ut hoc remedio adhibito tum ipsae maneant, tum alias alliciant. Cumino quidem (quod medici et pharmacopolae Romanum vulgo cognominant) mirifice columbas delectari asseritur. itaque haec semina cum terra figlina miscent, adduntque legumina quaedam, et salem forte. aliqui linteola, quibus inclusa haec semina fuerint, sub< >alis columbarum alligant. hunc enim odorem columbae alienae sequuntur. rem aiunt certam esse, ac lege prohibitam in aliquibus Italiae locis, ubi sacerdotes etiam qui confitentes audiunt inter genera furti super hoc inquirant. Columbae amabunt locum, et alias etiam adducent, ut quidam mihi asseruit, si caput caprae excoriatum in aqua coquatur, cum copioso (librae pondere fortassis) cumino Romano, et multo sale, (quatuor unciarum forte,) quod deinde in columbario ponatur. Vasculum vitreum impleto lacte mulieris puellam lactantis, et in columbario suspendito. sic enim augebuntur et allicientur aliae, eruntque mansuetiores, Ex libro Germanico manuscripto.

¶ Contra animalia columbis noxia. Adversus serpentes et alias animantes noxias quomodo strui possit columbarium super columnis, recitatum est supra ex Quintiliis. Ne mus aut lacerta adrepat, partes columbarii circa fenestras laevissimo marmorato oblinuntur: ac similiter toti parietes et camerae intrinsecus, ne serpens aliudve quod animal maleficum introire queat, Varro. Rutae ramulos in columbariis pluribus locis oportet contra animalia inimica suspendere, Palladius. Avicenna quidem mustelas etiam ruta fugari scribit, id quod mireris cum eandem impugnaturae serpentes gustare dicantur. vide in Cato E. Didymus etiam ad feles (aeluros) abigendas rutam poni suspendique iubet passim in columbario, praecipue circa fenestras atque aditus omnes. Ruta enim (inquit) vim possidet feris adversantem. A mustelis tutae fient, si inter eas frutex virgosus sine foliis asper, vel vetus spartea proiiciatur, qua animalia calciantur, ut ream secreto non videntibus aliis unus attulerit, Palladius. Mustelae cinis pullis columbinis datus in ossa, tuetur eas a mustelis, Plin. Caput lupi in columbario suspensum, ne catus vel furo, vel aliud animal columbis nocens accedat, efficit, Rasis et Albert. Laeduntur columbae a faginis (mustelis rusticis quas vulgo foynas vocant, a fago, nostri Martes fagorum) mustelis et catis, et caeteris pluribus animalibus quae de raptu avium vivunt, contra quae debet custos hostium et omnia loca unde intrare possunt diligenter claudere, et stafas circunquaque eminentes procurare, ne quid sursum per parietem repere possit. Columbarium habeat appositam satis amplam caveam, retibus emunitam, quae excludat accipitres, etc. Columella, ut supra recitatum est. Corvos aut accipitres qui columbas intercipiunt columbarii interficere solent, duabus virgis viscatis defixis in terram inter se curvatis, cum inter eas posuerint obligatum animal, quod intercipere soleant accipitres, qui ita decipiuntur, cum se obleverint visco, Varro. Laeduntur columbae ab avibus rapacibus tam diurnis quam nocturnis: contra quas (nocturnas) claudat custos de nocte fenestram: vel si ea aperta intraverit avis rapax, et ipse perturbationem ac strepitum columbarum audierit, intret audacter cum lumine, avemque captam occidat, nec curet de exitu columbarum. Aves autem diurnas visco vel parvo reticulo capiat et occidat. Fenestram de subsellis cancellet et claudat, ut columbi intrare valeant et exire, non autem avis rapax quae non nisi alis apertis intrat, Crescentiensis. Serpens non ingredietur columbarium, si in quatuor angulis eius

hanc vocem [GR] inscripseris, fenestraeque (hostio, Florentinus) etiam si illam habeat. Abiges autem ipsos ex peucedano suffimentum molitus, Democritus et Florentinus. Sed de remediis quibus serpentes pellantur, copiose scribemus in Serpente in genere.

¶ Molestantur pulli plerunque etiam pediculis, quos custos inquiret, et nido abiecto alium mundum reponet. Item nascuntur eis varioli circa oculos qui excaecant eos, maxime mense Augusto. Vendendi sunt aut comedendi cum solo capite sunt infecti, Crescentiensis.

¶ Impostores quidam aromatibus sanguine columbino exceptis siccatisque ad Solem, rursusque tritis et aqua rosacea moschata aliquoties rigatis siccatisque, quarta vel tertia parte moschi veri admixta, moschum adulterant. ¶ Margaritas aliqui sic mentiuntur: Conchas palustres in forti lixivio coquunt, donec cortices nigri separari possint. reliquum album contundunt, et rore inter Pentecosten et Augustum collecto destillatoque excipiunt, subigunt, et globulos minutos formant, quos acicula pertusos filoque insertos ad Solem indurant. tum columbis devorandos obiiciunt, ita ut cibi aliud nihil praebeant, in loco puro, et per alvum redditos seligunt in cribro, abluunt, et aliquandiu coquunt in aqua calcis clara et forti: demum Soli per dies octo exponunt, ut perfecte dealbentur. Alii conchas in forti aceto ad Solem vel iuxta fornacem macerant, ut a crusta nigra purgari possint. ¶ Sunt qui antidotum vim in columbis experiantur: nam postquam duabus columbis venenum (arsenicum fere) dederint, alteri mox antidotum praebent. alteram relinquunt: quod si haec moriatur, illa supervivat, antidotum ceu recte paratam et hominibus etiam adversus venena auxiliarem praedicant. Aliqui ut verum monocerotis cornu, quod in superandis venenis nulli antidoto cedat, se vendere declarent, aquam in qua illud iniectum fuerit, columbae alteri a veneno superbibendum dant: alteram sinunt, ut dictum est. Sed homines impostores, nisi diligentissime caveatur, hic quoque fraudem facere possunt. nihil enim non comminiscitur avaritia. ¶ De columbis quae epistolas pertulerunt, dicetur in Philologiae. ¶ Homerus Iliados penultimo celebrationem funeris Patrocli describens inter reliqua aliorum certamina, sagittarios columbam ([GR]) funiculo suspensam a malo navis, eminus eam impetentes facit.

¶ Fimum columbarum ad agriculturam appositum est, ita ut hoc optimum esse scripserint aliquot, Varro. Et rursus, Stercus optimum scribit Cassius esse volucrum, praeter palustrium ac nantium de hisce praestare columbinum, quod sit calidissimum ac fermentare possit terram. id ut semen aspergi in agro oportere, non ut de pecore acervatim poni. Ego arbitror praestare ex aviariis turdorum ac merularum. Cassius secundum post columbinum scribit esse hominis: tertio caprinum, etc. Proximum turdorum fimo Columella columbariis, mox gallinariis facit. Aliqui columbaria praeferunt, proximum deinde caprarum est, etc. Plinius. Columbinum fervidissimum, caeterarumque avium satis utile est, excepto palustrium, Palladius. Stercus columbinum spargere oportet in pratum, vel in hortum, vel in segetem, Cato. Fimus columbarum optimus est omnibus plantis et seminibus, et potest spargi quocunque tempore anni quoties aliquid seritur cum ipso semine, ac etiam postea quandocunque. et unaquaeque corbis huius fimi aequivalet fimi ovium quadrupedum plaustro. nam ex viginti corbibus satis commode, ex vigintiquinque bene, ex triginta optime impinguatur iugerum frumenti, si manibus per agrum spargatur aequaliter, et cum ipso grano tunc sato vertatur. Tria quidem paria columbarum in anno faciunt corbem fimi, si columbaria nidos intrinsecos habeant. et quo magis cibantur in columbario, tanto plus fimi recipietur ab eis. sic enim diutius in eo morantur, nec semper coguntur extra quaerere victum, Crescentiensis.

¶ Facta est fames magna in Samaria, et tandiu obsessa est, donec venundaretur caput asini octo argenteis, et quarta cabi stercoris columbarum quinque argenteis, ut legitur 4. Reg. 6. aequat autem quarta pars sextarium Atticum, argenteus numus (qui idem slater et siclus dicatur) quatuordecim solidos Gallicos valebat, ut Robertus Cenalis computat. Mirari vero aliquis merito poterit (inquit idem Robertus) in quem usum tanti emeretur fex illa columbina. Sunt qui dicant ad ignem construendum: quod minime credibile est, cum nec huiuscemodi materia ignem foveat, nec tam abundans esse potuerit ut civitati satis esse posset. Existimant alii in strumis columbinis recondita granula nondum digesta empta fuisse ab his qui inediam patiebantur. At nec id quidem fidem meretur. nam unde illis tanta copia, ut columbos alerent, cum deesset pabulum tribus aut quatuor equis alendis? Rectius ergo sentit Iosephus, quod fece illa columbarum utebantur obsessi vice salis. quae sane misera conditio summae calamitatis specimen dabat.

¶ In ea Mysia quae est Asiae pars, domus hac aliquando ratione conflagravit. Erat proiectum columbinum stercus, cui iam putri et excalfacto ac vaporem edenti et tangentibus admodum calido, in propinquo fenestra fuerat ita, ut iam contingeret eius ligna, quae large nuper illita resina fuerant. media igitur aestate cum Sol plurimus incidisset, accendit tum resinam tum ligna. hinc autem et fores quaedam aliae, quae prope fuerant, et fenestrae nuper etiam resina illitae facile ignem conceperant, atque ad rectum usque summiserant, Galenus lib. 3. de temperamentis. meminit etiam primo de differentiis febrium, et in libro de causis morb. et libro sexto de medicamentis simplicibus columbarum agrestium stercus maiori tempore perfecte accendi scribit, et ignem ex illo diutius durare.

¶ Columbae vesperi tardius solito ad columbarum revolantes, signum faciunt pluviae, Incertus.

Avium caro minus nutrit quam quadrupedum, sed facilius concoquitur, praecipue perdicis, attagenis, columbae, gallinae, Galenus lib. 3. de aliment. Idem in libro de cibis boni et mali succi, inter alimenta laudata et neque tenuem neque crassum succum gignentia, columbas adnumerat. In libro de victu atten. turricolas domesticis ad tenuantem victum praefert. easdem Psellus inter attenuantia recenset. Gregales in turri nidificantes conveniunt siccis, Galenus lib. 6. de sanit. tuenda. Idem in libro de attenuante victu, columbas modice edendas consulit iis qui otiose vivunt. Psellus columborum et palumbium meminit inter ea quae humores excrementitios pariant. Rursus Galenus in libro de victus ratione in morbis acutis columbas olim languentibus dari consuetas refert: et in libro de renum affectibus, columbas ceu cibum laudabilem commendat. Columbae nimium calidae sunt, et sanguinem accendunt, et corpus obnoxius febribus reddunt. quamobrem salubrius in pastillis sumentur cum uvis acerbis quam assae. sic enim minus calfacient sanguinem. Veteres quidem columbae (ut et novellae priusquam evolarint) propter caliditatem nimiam et siccitatem et concoctionis difficultatem, (et quia crassum malumque succum generant, Mich. Savonarola) vitari debent, Arnoldus Villanov. Veteres durioris alimenti sunt et improbandi, Platina. Purum autem hac animal esse videtur. siquidem cum aeris constitutio pestilens est, omniaque tam animata quam inanima, ea afficiuntur, quotquot hoc vescuntur animali, soli ab hac lue immunes servantur. ideoque hoc tempore regi in cibo sumendo nihil aliud praeter columbas apponitur: idemque iis, qui quod diis ministrent puri castique permanent, Orus in Hieroglyphicis. Ex volucrium genere gallinae altiles omnibus praestant: deinde perdices et palumbi debilis nutrimenti gratia exhibendi, turturesque altiles et columbae, Aetius 9. 30. in cura colici affectus frigidi et phlegmatici. Inter aves laudantur palumbus, columbus, et aliae quaecunque haud ita multum pingues sunt, Aretaeus in cura cephaleae. Hippocrates in libro de internis affectionibus diaetam praescribens in morbo hepatico quodam, columbas edi iubet.

¶ Pulli columbarum admodum necessarii aegris convalescentibus existunt, Florentinus. Columbarum pulli sunt boni chymi et subtilis, Galenus in libro de dissol. contin. Sanguinem generant calidiorem et crassiorem temperato, Ibid. Ab eodem libro 8. methodi medendi columnae iuvenes laudantur pro calidis et siccis. Pulli columb. calidi et humidi, crassique succi sunt, quod animadvertitur ex gravitate motus eorum, et quoniam calidi actu sunt, et cibos celeriter percoquunt, Averrois. quare veteres cum frigidis sumi praecipiunt, ut cum aceto (liquore) uvae acerbae, pomi citrini (citrii) portulaca, lactuca, scariola, coriandro et similibus. qui vero iam volare incipiunt, minus iam graves et concoctu leviores sunt. Conveniunt phlegmaticis non cholericis, Avicenna et Rasis. Columborum caro vel pullorum columbarum calida est et humida et supervacanea, hoc est superfluitatis multae, et praecipue domesticorum, et sanguinem crassiorem calidioremque mediocri gignit, atque ideo nonnunquam febres facit, et frigiditate dolentes renes iuvat, seminique genitali et sanguini adiicit, caput vero et oculos laedit. Ferunt etiam, si nimium usurpetur, lepram gigni, Symeon Sethi. Pulli columbarum qui iam volare incipiunt, in cibo vires augent, Nic. Massa. His rite paratis medici vesci consulunt iis qui parum sanguinis habent, et quos vires ac calor innatus destituunt, praesertim ex longo morbo. Conferunt autem proprietate quadam dolori renum, sperma et sanguinem augent, Rasis. Sunt ex Arabum schola qui tradant corpora pullorum columborum esse tardae digestionis (concoctionis) et longae morae in stomacho. Rasius tamen, Columbus (inquit) levis est cibus et subtilis. Et rursus, Est cibus mirabilis (si rite paretur) ad caliditatem declinans. Pulli columbini numerantur a Rufo in secundo ordine avium laudabilium cum perdicibus, etc. nam in primo ordine calandrellas et sachar (alias sathur pingues) ponit. Pulli columbini turtures et filacotonae, natura inter se proximae sunt. Sed pulli columbini nocent cerebro et oculis, praesertim assi: et multos superfluos humores generant. Sanguis eorum facile corrumpitur, (pustrescit, Haliabbas,) et morbos sanguineos producit: et cibi cum succo ab his pullis destillante parati. quibus si adderetur pingue ex iisdem columbis, augerent coitum et renibus prodessent, Elluchasem ex Galeno, Theodosio et Hippocrate si recte citat. Pipiones nondum volantes calidae et humidae plus quam satis est naturae sunt, et ob hanc rem tardae concoctionis habentur, Avicenna. Multum alimenti ac plus sanguinis generant, unde inflammationes et febres oriuntur, Platina. Synanchem eam ob causam aliquando inducunt: et propter cibum eorum periit quidam Cassifa nomine, qui die uno comederat ter de assa columba, Rasis. Crassos humores generant propter nimiam humiditatem, Avicenna et Arnoldus. ¶ Qui tentare iam volatum incipiunt, levius concoquuntur, et succum meliorem praestant. debent autem ab hominibus calidi temperamenti edi cum omphacio et coriandro et medulla citrioli, (mali citrii nimirum: nam et Bapt. Fiera in magno calore labrusca condiri iubet, et acribus pomis, quanquam Albertus ex Avicenna legit citrulli, quod est genus cucumeris,) Avicenna. Salubriores sunt, maxime si cocti ex agresta fuerint, ne biliosis ob caliditatem obsint. Hic cibus (columbarum iuvenum iam volucrium) pituita laborantibus non incongruit, Platina. Volantes propter motum minus humidae sunt, et meliores, Albertus. Caro columbarum iuvenum calida est usque ad secundum gradum, et humida amplius, Mich. Savonarola. Coitum promovent, R. Moses in Aphoris. ¶ Columbarum proles praestantior vere quam autumno est: deterrima aestate, et

omnino tempore calidiore, Aristot. Per ver et autumnum meliores sunt columbuli, (quoniam his temporibus granis maxime vescuntur, Albertus) quam qui per aestatem et hyemem nascuntur, Symeon Sethi. ¶ Columbarum pulli dantur his quibus dolet capus, apud Galenum in opere de composit. sec. locos. Aretaeus elephantiacos perdicibus et columbis vesci iubet. Morsus a cane rabido, postquam mala symptomata sedata fuerint, post triduum cibetur pullis avium praeter columborum, Arnoldus. Pipionis coxam prae caeteris partibus ganeones laudant.

¶ Columbino sanguine aliquos vesci, nec esse illum suillo inferiorem, leporino vero multo peiorem, Galenus author est lib. 3. de alim. facult. Sanguis pullorum columbinorum facile corrumpitur et morbos sanguineos producit, Elluchasem.

¶ Ova columbarum percalida habentur, et mali saporis, Avicenna. nec facile indurantur per assationem, Albertus. In cibo sumpta intensionem (colis) praestant, Kiranides.

¶ Apparatus ad cibum. Columbi elixantur aliquando, sed ut plurimum assi vel in sartagine cocti comeduntur, Nic. Massa. Sunt qui sub alis compressos digitis circa cor suffocent: alii in collo superius venam incidunt ut sanguis omnis effluat, qui etiam salubrius facere videntur. Aut relinquendi sunt, aut assandi desiccandique cum frigidis et siccis condimentis, sylvestrium autem vel eorum qui in turribus degunt non admodum pinguium caro, melius elixabitur, Ant. Gazius. Observandum ut capita eorum abscindantur cum praeparantur: quoniam habent vim quandam morbum capitis chronicum generandi, teste Rasi Aphorism. 4. Avenzoar etiam in Teisir 9. 10. capita eorum et colla abscindi iubet, cuius rei causam alibi eandem assignat. Messos (Almosos, Sylvaticus) genus est cibarii, ut cum columba in aceto, vel rhu, vel omphacio, vel succo limonum aut granatorum acidorum coquitur, cuius ventri imponitur menta vel gelatina, ut legitur apud Avicennam cap. 7. de victu hecticorum, Vetus glossographus Avicennae et Sylvaticus. In palumbis et columbis altilibus: Piper, ligusticum, coriandrum, careum, cepam siccam, mentham, ovi vitellum, caryotam: mel, acetum, liquamen, oleum et vinum. Aliter in elixis: Piper, careum, apii semen, petroselinum, condimenta moretaria, caryotam: mel, acetum, vinum, oleum et sinape. Aliter: Piper, ligusticum, petroselinum, apii semen, rutam, nucleos, caryotam: mel, acetum, liquamen, sinape et oleum modice. Aliter: Piper, ligusticum, laser, vinum, suffundis liquamen: vino et liquamine temperabis: et fundis super columbum vel palumbum, pipere aspersum inferes, Apicius 6. 4. ¶ Columba iuvenis quomodo in pastillo ad cibum paretur: docebitur in Gallina F. Innominatus qui Gallice Magirica scripsit, in pastillum e pipionibus addi iubet lardum minutatim incisum, et gingiberis aliquid. Ex pipionibus ius consumptum, vide in Capo F. ex Platina. Si crustam voles ex pipionibus et quavis ave, primum facito ebulliant. ubi ad cocturam fere ventum erit, ex lebete eximito: exemptaque in frusta concisa, in sartagine cum abundanti larido frigito. Inde in patellam vel testam bene unctam, crustaque instratam, devolvito. Huic pulmento non iniuria pruna et cerasa vel austera addes. Agrestam deinde et ova octo, si plures convivas habebis: vel pauciora, si paucos, cum modico iure tudicula agitato. Huic petroselinum, amaracum, mentham, gladio minutatim, quoad fieri potest, concisam admisceto, ad ignemque ponito, longe tamen a flamma. Lente enim ebulliat necesse est. Cochleari interim tandiu misceri debet, donec cochleare ob crassitudinem integat. Fundito postremo hoc iusculum in crustam, ad ignemque, ac si artocrea esset, ponito: coctam, convivis apponito. Multum alet, tarde concoquetur, pauca recrementa relinquet, bilem reprimet, corpus exasperabit, Platina 6. 10. Idem mox capite XIII. Mirause Catellonicum ex capis aut pipionibus parare docet: ut recitabimus in Capo F. et quomodo fiat ius consumptum ex pipionibus, ibidem. In pipionem exossatum. Pipionem exinanitum et bene lotum, per diem ac noctem in aceto acri sines: lotum deinde, ac repletum aromatibus et herbis, elixum pro libidine aut assum facies. Utrovis modo sine ossibus invenies, Platina 6. 39. Et mox sequenti capite, quomodo ex uno pipione duo fiant docens, Pipionem (inquit) sine aqua ita apposite deplumato, ne pellem frangas. Exenterato deinde cutem integram avertes ac diriges: directam, optimo farcimine replebis. integer tum omnino videbitur. Verum pipionem hoc modo assum, frictum, elixum facies. Assum, semicoctum, sale ac trito pane asperges, inungesque leniter vitello ovi, ut crustam pro cute faciat. Ubi incoctus omnino fuerit, vehementi igne statim torreto, quo coloratior fiat. inde convivis appones. ¶ Iudebot est cibus qui vocatur rui: sunt autem micae panis quibus superfunditur pingue de pullis columbinis dum assantur, Sylvaticus.

Columbae turrium prosunt paralyticis, et partibus torpidis trementibusque. Odor etiam columbarum in aerem resolutus, ab affectibus iam dictis praeservat, Filius Zor apud R. Mosen. Pulli columb. in cibo sumpti membra resoluta roborant, et tremorem universi corporis sanant, relaxata crura et minime incedere potentia, ac sensu motuque fere privata reparant, Nic. Massa. Aliqui catulum vivum aut columbum dissectum per spinam melancholicorum aut desipientium capiti affecto admovent, quod faciendum consulit Amatus Lusitanus Curatione 34. Columbarum caro recens concerpta contra serpentes auxiliatur, Plinius. Columba incisa (per ventrem, Arnoldus Villanov.) et imposita calida morsui serpentium, venena omnia rapere et sanare creditur, Sextus. Sin autem subito replicantur (id est contrahuntur) corpora morbo, Contractos revocat nervos caro sumpta columbae, Serenus.

¶ Columbae sanguis in oculis cruore suffusis et recentibus eorum vulneribus illinitur, Dioscorides. Si ictus oculum laedit ut sanguis in eo suffundatur, nihil commodius est quam sanguine vel columbae vel palumbi vel hirundinis inungere. neque id sine causa fit, cum horum acies extrinsecus laesa interposito tempore in antiquum statum redeat, celeberrimeque (forte, celerrimeque) posset. nam ex mactata semel tantum uti licet.) Alter pullorum tenerorum extractis pennis (sunt autem hae molles, et fistulas humores plenas obtinent) eum ipsum humorem exprimebat, oculis instillans. At aliis controversia fuit, pulline sanguinem, an columbae adultae meningi affundere oporteret: et an maris an foeminae. Sed collyria sunt plurima quae medeantur hyposphagmatis: et maxime quod plurimam recipit myrrham, quale est quod a Democrate compositum diasmyrnon vocant. Secundo sunt quae habent multum thuris: post quae sunt quae ex croco constant. Quin et foenigraeci succus sanguine columbino in hoc utique praestat. Quid ergo moramur aut columbos, aut palumbos aut turtures, cum omnium medicamentorum paratu facillimum habeamus foenumgraecum? tum memorata collyria in promptu servemus? Idem lib. 4. cap. 8. de compos. sec. locos, Archigenis haec verba recitat: Ad haemalopas et hyposphagmata, id est, ad cruentatos oculos et sugillatos: Cum plagae oculis illatae sunt et oboriuntur ex eis cruentae suffusiones, statim in principio tum ad inflammationem, tum ad dolorem compescendum, facit columbinus sanguis instillatus, et praesertim is qui ex teneris pennis exprimitur. Qui locus mihi suspectus est: neque enim sanguis ex pennis exprimitur: sed humor quidam, ut iam ex opere Galeni de simpl. med. recitatum est. utebantur autem alii sanguine ex venis, alii humore pennis teneris expresso. Idem remedium apud Galenum in libro de medicamentis parabilibus legitur. Item quod petiam (sic habet interpres barbarus) oculi emendet, et oculorum tumores, in libro de oculis notho. Quocunque ictu laesus oculus, si sanguinolentus videbitur, palumbinus ei, vel perdicis, vel turturis sanguis: aut si haec animalia non erunt, columbinus de pinna sublatus statim, id est adhuc calens infundatur, Marcellus. Col. sang. lusciosis (nyctalopsi) illinitur, ut turturum etiam et palumbinum, Dioscor. et Plinius. Instillatus nyctalopa, (id est nocturnam oculorum caecitatem) iuvat, Galenus Euporist. 1. 46. Idem legitur ex Archigene in opere Galeni de compos. sec. locos. Sanguis col. miscetur medicamento ad leucoma equi composito, in Hippiatricis Graecis. Peculiariter col. sang. cruorem membranis cerebri erumpentem inhibet, Dioscor. Abscindit fluxum sanguinis narium qui est ex velamine cerebri, Avicenna. E naribus fluentem sanguinem sistit columbinus sanguis, ob id servatus concretusque, Plinius et Marcellus et Serenus. Columbae sanguinem (inquit Galenus de facult. simpl. lib. X.) Pergameni nostri atque adeo per totam fere Asiam qui capitis ossa confracta perforant, in crassum cerebri involucrum effundere sanguine, et tamen servatus est homo ille. Et alius turturem eundem ad usum applicans, nihil hominem laesit. Quippe similia efficere posse similia constat. Et paulo post, Ego vero sexcentos novi eorum quibus Romae perforata fuere capitis ossa, nec quicquam ab usu rosacei citra columbi sanguinem offensos. Verum id calidum sit aeque atque columbae sanguis necesse est. ac fortassis ipsa tantum caliditatis in contactu moderatione est utilis, haudquaquam eximia et incognita facultate. Adest illi quoque bona facultatis temperatura. Sed quid hoc? nam et haec rosaceo inest, praeterquam quod leviter astringat. Itaque melius invenire nihil possis in capite perforato, quam ut rosaceo probo utaris, Haec Galenus ex quo et Avicenna repetiit. Hierocles medicamento cuidam ad stranguriam equi sanguinem columbae admiscet. Sanguis columbae prodest podagrae, Avicenna.

¶ Adipem columbinum ad dysuriam commendat Alexander Benedictus, inunctum scilicet. ¶ Columbinae pinnae maxime primum nascentes ustae cum urtica atque impositae podagrae dolores levant, Marcellus.

¶ Cerebella columbarum recentiores quidam medicamentis Venerem promoventibus miscent,

ostentatione magis, ut videtur, quam utiliter. nam cibi ratione et copiosus sumpta magis ad hanc rem nimirum contulerint, quam cum medicamentis parce admixta. ¶ Columbarum ventriculi internam membranam adiiciunt aliqui dysentericis medicamentis, ut apud Nicolaum Myrepsum medicamento 79. et 80. observavimus: quanquam illic Fuchsius echinos non internas membranas ventriculi simpliciter vertit, sed adiicit erinaceorum terrestrium, et pro [GR] legit [GR]: ut apud Aetium quoque lib. 9. cap. 48. ubi Cornarius similiter vertit ut in Nic. Myrepso Fuchsius. Oro scius quidem nihil in eum locum animadvertit. ¶ Celsus 4. 8. ad hepaticum morbum inter alia columbae iecur recens et crudum commendat.

¶ Columbarum ova cum thure aut hordei decocto prosunt contra cerussae venenum, Dioscor. Venerem concitant lutea ex ovis quinque columbarum si admixto adipis suilli denarii pondere ex melle sorbeantur, Plinius. Ad rhagadia, Columbina ova coquenda sunt, et ubi induruentur purganda: deinde alterum iacere in aqua bene calida debet, altero calido foveri locus, sic ut invicem utroque aliquis utatur, Celsus lib. 6. Et mox de condylomate tuberculo, Iisdem etiam ovis recte tuberculum id fovetur. sed desidere ante homo in aqua debet, in qua verbenae decoctae sunt ex reprimentibus. Paulo post etiam haemorrhoidum vitium ovis foveri iubet, sed simpliciter, ut gallinacea intelligamus.

¶ Columbinum fimum vehementius et excalfacit et urit, Dioscorid. Gallinaceum omnia eadem sed inefficacius praestat, Idem. Galenus etiam acre esse et valde attrahere scribit. Idem lib. 3. de medic. simpl. Columbino stercori (inquit) si manum inseras, manifestam senties caliditatem. In agro etiam columbinum stercus fervidissimum esse Palladius scribit: et nos supra in E. retulimus quomodo aliquando hoc fimo arido per Solem accenso domus conflagrarit. Columbae stercus evocat et educit, Celsus. In columbis, quarum stercoris nobis creber est usus, multo semper inferius ac imbecillius expertus sum earum stercus quae in domibus degebant: quam earum quae in montibus, quas nomadas nuncupant, Galenus Gallinaceum fimum omnia quae columbinum, sed inefficacius praestat, Dioscor. minus calidum est columbino, Galenus. Pro fimo palumbi fimum columbae ad remedia adhiberi posse, et rursus pro gruis fimo columbinum, in Antiballomenis quae Galeni et Aeginetae operibus adiici solent, legitur. Fimo columbarum agrestium (nomadum) inquit Galenus lib. 10. de simplic. persaepe utor ad multa ceu calfaciente pharmaco. et cum nasturtii semine tusum incretumque aridum pro sinapsi in iis quae phoenigmo (rubificatione) indigent, adhibeo, ut sunt inveterati affectus, hemicranea, coxendix, scotomata, vertigines, et cephalaea: et in lateribus, scapulis, cervice, lumbis dolores inveterati: item nephritides et affectus coeliaci, et podagricae arthritides, quando videlicet in articulis eorum nondum constiterint tophi sive pori. Atque hoc stercus plane foetidum non est, maxime arefactum. quocirca et in urbibus eo varie utimur, alias aliis miscentes medicamentis. Et rursus lib. 3. de compos. medic. sec. genera, Columbarum (inquit) in turribus rusticorum agentium stercus acre est, quo interim ruri usum sum in adolescente nervi vulnere affecto. atque hoc agricola loco illi praefectus cum vidisset (erat enim non imprudens) imitatus semper usurpat, et nervis vulneratis medetur. Porro compositio et usus similiter se habet ut in medicamine ex euphorbio, sic ut caetera nihil discrepent , sed euphorbii loco stercus indatur. Verum stercus hoc subtilitate euphorbio cedit, eoque duris corporibus ruri ex usu est. Temperavi idem aliquando cum metallicis, experiundi gratia, statim a principio cum eis terens ex aceto ad Solem, sicut supra docui, multoque acrius medicamentum evasit, quemadmodum et cum aeruginem non ustam acceperit, Haec ille. ¶ Stercus columbae omnes dolores solvit et humores desiccat, Aesculapius. ¶ Morsibus venenatis utiliter imponitur stercus columbinum vel anatinum, Arnoldus Villanov. Ad pastinacas marinas, Columbinum stercus perfundens aqua, id ex similagine levigato (et imponito,) Tarentinus. Ad nigras cicatrices inalbandas, columbinum stercus ex aqua illinito, ipsumque cito abluito ne exulceret: aut aliis medicamentis id misceto, ut thuri, saponi, cimoliae, ana, cum aceto, Oribanus apud Aetium 13. 129. Cataplasma e fimo columbarum cum farina hordei et aceto, aliqui ad omnem tumorem commendant. Panos aperit fimum columbarum per sese vel cum farina hordeacea aut avenacea illitum, Plinius. Fimus col. cum farina illitus prodest adversum paniculas, Marcellus. Ad vomicam, id est tumorem suppuratum aut similem: Simplice rhesina miscebimus hordea tusa, Et mulsos amnes et purgamenta columbae, His bene decoctis languentia membra foventur, Serenus. Stercus col. utile est ad impetigines, Aesculapius. miscetur medicamentis ad impetigines apud Aetium. Cum cedria mixtum lefros (leucas) et alphos, et lichenas et lepras perfecte curat, Kiranides. Fimus colum. cum lacte caprino mixtus et potus putredinem vulnerum in visceribus, et extra apponitus mire sanat, et apostematibus et fistulis maxime prodest, Arnoldus lib. 4. Breviarii. Carbunculos emarginat, tritum cum melle (oxymelite, Plinius et Serenus) lini semine et oleo, Dioscorid. Carbunculus fimo columb. aboletur per se illito, vel cum lini semine ex aceto mulso, Plinius. Carboni medendo, Dulcacidum laticemque cumini (lego, Dulcacidum laticem cum lini, Ex Plinio et Diosc.) semine iunge, Atque fimum pariter Paphiae compone columbae, Hinc line diruptas partes, et clausa venena, Serenus. Cum farina hordeacea et aerina (id est e lolio) et visco ac adipe superpositum, gangrenas circuncavat et scrophulas disrumpit: cum aceto autem illitum lenticulas et maculas faciei et puncturas tollit, Kiranides. Cum farina

hordeacea mixtum strumas ex aceto discutit, Dioscor. Adversus strumas prodest fimum columb. illinire per se, vel cum farina hordeacea avenaceave ex aceto, Plinius Ambustis igni medetur, Dioscorid. Hordeum cum fimo columbarum ad duritias commendatur, Plin. Col. stercus omnes duritias discutit, et humores exiccat cum oleo aut melle calefacto distemperatum, et super duritias ligatum, Sextus. Stercus columb. medicamentis contra myrmecias in equis miscet Hierocles. Clavos pedum sanat fimum col. decoctum ex aceto, Plinius. Fimum col. ex melle cicatrices ad colorem reducit, item vitiligines albas ex suino, Plinius. Cum aceto tritum cicatrices omnes sanabit, Marcellus. Liventia et suggillata extenuat, Plin. Stigmata (faciei) delet ex aceto, Idem: ita ut adsidue medicamen superducatur, Marcellus. Attritis medetur cum melle, Plin. Reperio et usum eius ad thlasma in Hippiatricis Graecis.

¶ Stercus col. vel solum vel cum ovo tritum, dolentibus articulis illitum prodest, Marcellus. Convenit doloribus articulorum, Avicenna. Coxendicem, et podagram in qua tofi nondum constiterint hoc fimo iuvari, supra ex Galeno retulimus. ¶ Si calvescat mulier ex defluvio capillorum, stercus columbinum impone, Hippocrates. Cum aceto tritum capiti impositum, alopecias et cicatrices omnes sanat, Marcellus. Ad alopeciam Archigenis medicamentum probatum, quod Nic. Myrepsus refert: Fimum columb. bene tritum cum aceto irrigato, et nitro prius fricato loco illine. postea subtile linteum imponito: quod ubi abstuleris, locum prius irrigato. Commendat Galenus huius fimi usum ad inveteratos capitis affectus, hemicraneam, scotomata, vertigines, cephalaeam. In apoplexia quidam columbum dissectum syncipiti admovent, et cantharides spatulis. Author Additionum in Breviario Arnoldi da Villan. antidoto cuidam contra epilepsiam stercus col. miscet. Cum epilepsia fit ex bile atra, stercus columb. tritum cum ovis corvorum misce, et ceu cataplasma spleni impone, appositis prius sanguisugis. hoc enim cataplasma materiam trahit a capite ad splenem et generat febrim. et sic epilepticum liberat, idque maxime si fiat per autumnum, Arnoldus. ¶ Stercus col. miscetur medicamento oculari ad cicatrices, ut videtur, in iumentis apud Vegetium Veterinariae 2. 22. Ex aceto (coctum et illitum, Marcel.) laudatur ad aegilopas, similiter ad albugines et cicatrices (oculorum, Marcel.) Plinius. Ad aegilopas probe facit thus cum ster. columb. recenti impositum, Archigenes apud Galenum de compos. sec. loc. Ad aegilopas, hoc est fistulas oculorum, Fimi col. aridi drachmas quatuor cum masculo thure tere et insperge, certum est, Galenus Euporiston 3. 34. Fimum col. adhibetur etiam ad pilorum ablationem in oculis, in libro de oculis qui Galeno adscribitur. ¶ Fimum col. ad fomentis ad aurium dolorem adhibendis, miscendum aliquando scribit Apollonius (si bene memini) apud Galenum de compos. sec. loc. Parotidas comprimit col. stercus vel per se, vel cum farina hordeacea aut avenacea, Plinius. Tritum cum farina hordeacea et melle subactum calideque adpositum nascentes parotides comprimit, Marcellus. ¶ Inflammatas tonsillas Nic. Myrepsus illini consulit stercore col. Fimum col. cum passo gargarizatum tonsillas et fauces adiuvat. etiam cum fico arida ac nitro impositum extra, Plinius. Marcellus, qui sua ex Plinio transcribit, posterius hoc remedium asperitatem faucium mollire destillationemque castigare tradit: quae verba apud Plinium mox subiecta ad sequens ex cochleis remedium pertinent. ¶ Ad anginam et colli dolorem, fimum ex melle instar cataplasmatis imponito, Galenus Euporist. lib. 3. cap. 265. et ibidem cap. 69. Plinius vino et oleo permixtum, anginis illitum remedio esse tradi docet. ¶ Galenus, ut supra recitavi, huius fimi usum praedicat ad veteres dolores in cervice, scapulis, lateribus et lumbis. Commendatur et Galeno ad coeliacos affectus veteres, sed foris adhibitum. Tritum ex melle ventri illitum, alvi incontinentiam stringit, Marcellus. Equi strophosi collyriis in anum indendis Hippiatri cum alia tum stercus col. miscent. Ad inflationem ilium et ventris equi: Fimum col. aut gallinaceum quantum manus capit in vino dissolvimus cum nitro, et inde clysterem iniecimus, etc. Absyrtus et Hierocles. Ad hydropicos Archigenis remedium apud Galenum de compos. sec. locos., Aeris usti, stercoris col. ana drachmam unam, rutae ramulos tres, salis communis parum, cum vino Ephesio et aqua, ita ut tota mixtura heminae dimidiae sit praebeto. Col. stercus adiicitur emplastro cuidam ad lienosos hydropicos et cachecticos, apud Nic. Myrepsum, numero 71. Fimum col. cum melle illitum ileo resistit, Plinius. Dolorem colicae curat in clystere, Avicenna. ¶ Galenus hoc fimum laudat ad veteres lumborum dolores: item ad nephritides. ¶ Cum oleo et vino potum Venerem inhibet, Plinius. Col. stercus tritum cum hordei farina, et adipe suilla et ovorum albo permixtum et coctum, emplastri more rectissime renibus (dolentibus) imponitur, Marcellus. Ad urinae difficultatem in equo, Aliqui columbinum stercus cum vini duabus heminis infundunt, Theomnestus in Geoponicis. Si urina retineatur propter calculum a renibus delapsum et in lotii meatu haerentem, nostrum electuarium vel pulverem eius dabis, cuius haec est descriptio: Stercoris murium, columborum (scilicet stercoris) porcellionum, (id est asellorum integrorum,) singulorum unciam miscebis cum sesquilibra mellis despumati, et facies electuarium, de quo exhibebis semunciam cum iure vel vino. Vel loco mellis accipe tantundem sacchari optimi, et morsellos inde para: de quibus itidem semunciam praebeas cum iure gallinaceo vel vino. Hoc remedium si exhibere pergas, intra triduum urinam promovebit, quamvis etiam prima statim die utilitas eius sentietur. nam lapidem renum comminuet. Quod

i pulvere uti malis, dentur inde scrupuli duo cum iure vel vino, Marianus Sanctus Barolitanus. Constat aquam fieri posse quae lapidem vesicae per catheterem immissa illico confringat. ad quod duo sunt necessaria ut lapidem atterat, et vesicae sit necessaria. primum praestabit modus et materia. nam extremos vapores e scorpionum cinere, vel Macedonici petroselini, vel tecolitho aut lapidibus cancrorum excipiemus. Sic enim aqua fiet quae etiam porphyriten comminuat. Porro innocentiam praestat, si materia ex qua excipitur, omnis salsedinis expers fuerit. non igitur e salis genere aliquo, aut alumine vel chalcantho aut vini faece: sed ex aliquo eorum quae nuper retulimus aquam excipere oportebit. Equidem scio stercus columbinum ac parietariam, hoc vel illud hac arte in aquam deductum, lapides vesicae durissimos frangere posse. Quodnam autem illud sit quod id facturum sit et absque noxa, experientia declarari oportet, etc. Haec ille libro 2. de Subtilitate. Fimum col. in aceto per diem ac noctem macerabis, et colando separabis acetum, propinabisque calculoso. In hoc aceto iniectum lapidem frangi aiunt, Ex libro manuscripto. Aliqui septem diebus in vase vitreato macerari in aceto volunt, deinde acetum colatum bibi. Alii fimum col. purgari diligenter iubent, et postquam in aceti modo qui sufficere videatur (sextariis tribus aut amplius) diebus septem maceratus fuerit, destillant in alembico instar aquae rosaceae. hoc liquore poto calculum vesicae et renum pelli aiunt, idque experimentis constare. Galenus Euporiston 3. 173. calculosis turturis stercus ustum ex mulsa propinat, ut lapides per urinam exturbentur. Ad calculum vesicae, Sive palumborum capitur fimum acre fetorum Dulcacidis sparsum succis, trituque solutum, Serenus. ¶ Ad discutiendas genuum fluxiones, Salem columbinumque fimum terens ex oleo inungito, Galenus Euporiston. 3. 131. ¶ Clavos pedum sanat fimum col. decoctum ex aceto, Plin. ¶ Stercus col. suffitum (Symphorianus Champegius ad secundas educendas radicem aristolochiae rotundae addit) per infundibulum, secundas educit, Arnoldus Villanov. Idem Breviario foetum vivum aut mortuum et molam quoque expelli tradit, si fimum col. per se vel cum aliis (ut castoreo, opopanace, myrrha) felle vaccino exceptum suffiatur. Suffitum huius fimi aiunt foetum extrahere, Aspasias apud Aetium.

¶ Remedia ex fimo col. usto. Incussi articuli fimi col. cinere cum polenta et vino albo curantur, Plinius. Ambustis fimi col. cinis medetur ex oleo illitus, Idem. Fimi col. cinis cum arsenico et melle ea quae erodenda sunt (in ulceribus) aufert, Plin. Col. fimi cinis ex oleo ulcera omnia pedum sanat, Idem et Marcellus. Emplastrum de fimo col. usto cum aceto forti, imponitur super ficus vel haemorrhoides ani, etc. ut legimus in Additionibus Breviarii Arnoldi Villanov. Fimum turturis (cui columbinum pares obtinere facultates videtur) ustum ex mulsa propinatur calculosis, ut lapides per urinam exturbentur, Galenus in Euporistis.

¶ Andreas Furnerius in libro de decoratione, liquorem quendam stillatitium, qui faciem nitidam et teneram reddat, praescribit, cui inter caetera (ova recentia, caseum musteum pinguissimum, vinum Malvaticum, poma arantia, oleum tartari et cerussam, diversis ponderibus mixta) pipionem adiicit.

a. Columbus masc. gen. et columba foeminini apud authores legitur: qui tamen in plurali numero foeminino magis utuntur, ut observant grammatici. Columbae appellatae sunt a columinibus (culminibus) villae, (in quibus degere solent,) Varro. Nonnulli a voce primis syllabis correspondente dictas putant, Grapaldus. Quod si columbus per onomatopoeiam dictus fuerit, eandem palumbi quoque nominis rationem esse coniiciemus. Columba dicta quod lumbos colat multa generatione, Albertus. Columbae a Graeco verbo [GR] (quod urinare significat, inde forsan quod bibentes rostrum aquae diutius immergant) appellantur, Hermolaus in Corollario. Servius in Bucolico ludicro titos scribit dici columbos non Latine quidem, sed multorum auctoritate tanquam Latine. Titos vero palumbes dici arbitror ex passerum salacitate qui solent [GR], id est, titissare. quanquam et [GR] de voce eorum usurpatur. hinc forte titis derivatur, ut scribit Dionysius, aviculae species, aut etiam avis quaelibet minutior, Caelius. Palumbes, ut Servius inquit, non dicuntur Latine, sed multorum auctoritas Latinum fecit, ut Ciceronis in elegia, quae Thalemastis inscribitur, et Virgilii in Bucolicis. Palumbes vulgus titas vocat: ita enim apud Servium legendum (ut doctissimus Ge. Fabricius non admonuit) ut ex Cornuto Persii interprete apparet, qui titos, columbos agrestes interpretatur, in prima Satyra. Ascensius in eundem locum, Titos (inquit) esse pullos columbinos, congruit vulgari Flandrico, quo sic pulli gallinacei vocantur, et de iuvenibus ignavis per irrisionem dicitur, quod sint pulchri titi.

¶ [GR] apud Graecos dicta videtur a duro et laborioso volatu, [GR]. vel a nimio amoris affectu, [GR]. est enim fervidissima ad Venerem, Etymologus et Varinus. Attici masculino genere [GR] efferunt, ut Alexis et Pherecrates, citante Athenaeo. meminit et Eustathius. [GR], Pherecrates. [GR], avis, vox derivata a primitivo [GR], non simpliciter columba est, sed genus columbae nigrioris, ut dictio ipsa insinuat. nam [GR] vel [GR] (oxytona) nigrum significant, etsi nonnihil a nigro differant, (lividum enim potius designant, qui color nigricans coeruleo dilutus videtur, unde et Gaza livias hoc genus columbarum ex Aristotele transferens nominavit,) Eustathius in Iliados λ. Dores [GR] pro columba

ponunt, ut Sophron, Athenaeus. [GR]. Iliad. φ. ubi Scholiastes simpliciter columbam reddit. [GR], Nicander in Georgicis apud Athenaeum. Videtur autem per [GR] palumbes aut turtures intelligere, quae bis anno pariunt, Aristotele teste: columbae vero singulis mensibus, exceptis nimium frigidis. quare non placet quod apud Hesychium et Varinum legitur, [GR]. Chaoniae (Vergilio) dictae sunt columbae ab Epiri parte, pro Epiroticae. nam olim in Dodona sylva Epiri oracula reddebant. Quod ideo fingitur, quia lingua Tessala Peliades et columbae et vaticinatrices vocantur, Servius. Sic et Hesychius, [GR], columbae: et vaticinatrices in Dodoma. Plura vide infra in h. ex Herodoto. [GR], (lego [GR],) Hesychius et Varinus. Peleiades poetis etiam Pleiades sydus significare, ostendemus in Peleia, id est Livia columba H. a. [GR] epitheton est omnis generis columbarum proprium, Eustathius. Homerus hoc epitheton columbis tribuit propter timiditatem, Varinus. [GR], Scholiastes Homeri. Et simpliciter aliquando pro columba ponitur. hinc dictio composita apud poetam [GR], Iliad. β. sic autem Thisben Beoticam cognominat a copia columbarum, ut Grammatici interpretantur. [GR], Homerus. id est, timidis columbis, Suidas. [GR], aquila loquitur ut Suidas citat in [GR], Hesychius. [GR], Idem. Porro peleias etsi pro columba simpliciter a poetis poni videtur, aliquot tamen eius nominatae testimonia infra in Columbae liviae historia ponemus. ¶ Columbulus, diminutivum. Tu passerculis et columbulis nostris inter aquilas vestras dabis pennas, Plinius epistola 202. Ut albulus Dionaeus, Catullus epigrammate 27. de Caesare cuius mollitiem notat. [GR] diminutivum apud Athenaeum legitur, qui haec Pherecratis verba citat: [GR]. Ab hoc etiam alterum sit diminutivum [GR], apud eundem Athenaeum. ¶ Pipio, id est columbae pullus, apud Lampridium. videtur autem per onomatopoeiam sic dictus. [GR], id est, pulli columbini, Aristophanis Scholiastes, Suidas et Eustathius. ¶ Apud Germanos quosdam [GO] epicoeni generis nomen est, [GO] masculini, [GO] foeminini.

¶ Epitheta. Aeriae columbae, Ovidius, id est alte volantes. Blanda, Idem 2. Amorum. Chaoniae, Vergilio, a Chaonia Epiri parte, ut paulo ante docuimus. Non me Chaoniae vincent in amore columbae, Propertius lib. 1. Molles, Horat. 1. Carm. Molles ubi reddunt ova columbae, Iuvenalis Sat. 3. de loco sub tecto. Thisbeae. Quae nunc Thisbeas agitat mutata columbas, Ovidius XI. Metamorph. de Daedalione mutata in avem rapacem, hoc est accipitrem secundum Grammaticos. Est autem Thisbe in Boeotia urbs, et portus Thisbeorum et navale columbis plenum, unde [GR] Thisben Homerus cognominavit. Tenerae. Ne violes teneras praeduro dente columbas, Martialis. sed de pullis intelligere videtur, quibus dens hominis venenum est. Volucris, Vergilio 5. Aeneid. Veneris eas consecravit antiquitas, unde Epitheta, Cythereiades Ovidio 13. Metamor. Colla Cytheriacae splendent agitata columbae, Nero ut citat Seneca lib 1. Nat. quaest. Ales Cythereia pro columba, Silius Italicus lib. 3. per antonomasiam. Paphia, Q. Sereno. Dionaeae, Statio lib. 3. Praeterea, Imbellis, Horatio 4. Carm. Pavidae, Valerio lib. 8. Argonaut. Placida, Ovidio 7. Metam. Plaudens alis, Vergilio 5. Aeneid. Praecipites, Festinae, 2. Aeneid. Totas sine labe columbas dixit Ovidius 2. Metam. ¶ [GR] vox versibus hexametris non commode admittitur: quamobrem poetae Graeci [GR], quod genus columbae peculiare et ferum esse dicemus, simpliciter pro columba ponunt: ut [GR] aliquando per antonomasiam, quod nomen Eustathius omnis columbacei generi proprium epitheton esse scribit. [GR], apud Suidam. Circus apud Homerum [GR] persequitur, id est pavidam columbam, Iliad. χ.[GR] id est ante ipsum fugit. [GR], Iliad ε. de Iunone et Minerva. Rursus Iliad. ψ.[GR] sagittis in certamine ferienda proponitur. [GR], Oppianus. Epitheton quidem [GR] pro pavidis, etiam aliis avibus forte attributum invenias, sed rarissime. [GR], Aristoph. in Pace. ubi tamen Scholiastes hanc vocem non cepphis attribuendam, sed per se accipiendam docet: ac si dicat poeta, Vos cepphi (id est stolidi ac leves) et timidi fidem habetis hominibus astutis.

¶ Columba in sacris literis pro sponsa vel coniuge charissima accipitur: quod in columbaceo genere praecipue coniugii lex firmissima, et mirus inter coniuges amor spectetur. Columba mea, formosa mea, Canticorum 2. Columba mea una, perfecta mea, Ibid. 6. Et capite quinto, Aperi mihi soror mea, amica mea, columba mea, integra mea. Et cap. 1. Ecce tu pulchra es amica mea, oculi tui (similes sunt oculis) columbarum. Vae provocatrix et redempta civitas, columba, Sophoniae 3. ab initio capitis: ut Hieronymi translatio habet. Sed Munsterus sic reddit, Vae sordidae et pollutae urbi molestatrici [HE]. Audivi de viro docto, cum diceret carinam proprie esse id quod vulgo Venetiis dicitur la columba: sed eam columbam puto esse quod [GR] a Polybio dicitur. Latinum nomen (quod sciam) non habet. Verba Polybii sunt in primo, [GR]

[GR]. Id est, Rursus decreverunt a fundamentis ducentas et viginti aedificare naves. Quod enim est fundamentum in domo, id est [GR] in navi. sic dictum opinor, quod omnem [GR], id est materiam navis contineat, Lazarus Baysius. Columbarium accipitrem Mercurio aiunt sacrum esse, Gillius. ego authores phassophoni tantum accipitris, id est palumbarii meminisse reperio. Columbarius Varroni lib. 3. de re rust. custos et pastor columbarum est. Columbarium neutri generis et columbaria foeminini (ut cellam subintelligas) locus dicitur, ubi habitant columbae agrestes. nam domesticarum peristereonas vocamus, Perottus. ego nihil interesse puto, et omnino idem columbarium Latinis significare, quod peristereon Graecis. Qualia columbariae tectis superponuntur, Columella lib. 9. An tibi columbaria qui in tegulis habent non videntur habere peristereonas? Varro lib 3. de re rust. Hic locus Italice hodie vulgo la palumbara, vel la columbara vocatur. Porro columbarium alias pro ipso aedificio, nempe stabulo columbarum capitur: alias pro nidis seu loculamentis in quibus singula paria foetificant, ut supra in E. apparet. ¶ Columbaris, quod est columbi. Columbinus, idem, vel quod ad columbas pertinet. Columella columbare stercus dixit. Pulli columbini Varro et Cicero. Gaza Aristotelis interpres per columbarium genus, et aves quae specie columbacea continentur intelligit columbas, palumbes, oenada et turturem. ¶ Cionion sive cion vasculi genus est, quo nomine in hodiernum usque diem utuntur cauponae, (Germanis puto [GO].) hoc columnas a nostris ex interpretatione Graeca vocitatum putes. unde apud Iurisperitos columnarium. quanquam non columnarium, sed columbarium fortasse pronunciandum sit. instrumenti genus ita nominatur Vitruvio, ad aquam hauriendam per tympana: etiamsi a colluvie colluviarium sunt qui legant. In quo illud mihi occurrit, columbarium non a columbis, sed a Graeco verbo quasi colymbarium venisse: quando Graeci [GR] et colymbistas vocant, quod nos urinare et urinatores dicimus. Urinatorium ergo vas, quo videlicet aut vinum, aut aqua, columbarium a veteribus dictum existimare possumus. alioqui et columbae ab hoc ipso verbi Graeci significatu appellantur. Qui si columnarium apud Iurisperitos pro mensa lapidea, quae cartibum et cartibulum quoque dicebatur, accipias? de qua M. Varro: Altera (inquit) vinaria mensa erat lapidea, quadrata, oblonga una columella, (et) vocabatur cartibulum, in qua vasa ponerentur aenea, Haec omnia Hermolaus in Corollario. Columnarium esse videtur Pomponio Digestis De argento legato, ad bibendi usum vas comparatum, etiam si minus fallor plausibilius visum iri plerisque, si colum legas nivarium, Caelius. Ego columbaria in tympanis sive rotis haustoriis vasa eadem esse dixerim, quae et haustra dicuntur ab usu: et columbaria a figura dicta coniicio, qua referant loculamenta seu nidos quae pro columbis in cellis columbariis fiunt. nisi hoc interest, ut videtur, quod haustra illa quae columbaria proprie dicuntur, cava sunt et in ipso tympano: alia vero, ut modioli quadrati foras prominent: ut etiam figurae Vitruvio adiectae declarant. is enim lib. 10. cap 9. tympanum ad aquam hauriendam describens: Secundum axem (inquit) columbaria fiunt excavata in singulis spaciis ex una parte, etc. ubi Io. Iocundus hoc scholion margini adiecit: Columbaria, id est cava et canales fiunt in singulis octantibus axis, per quae aqua concepta in tympano educitur. Opas Graeci vocant tignorum et asserum cubilia, nostri cava et columbaria, Caelius. Sunt et in organis (chirurgicis et mochlicis) quaedam columbaria insculpta ad similitudinem columbarum, quae ornandi causa facta sunt: atque ad id etiam, ut aliud ferant epipegma, Oribasius in libro de machinamentis cap. 4. Columbar apud Plautum in Rud. genus vinculi est, teste Prisciano. Illic in columbam,(columbar,) credo, leno vortitur. Nam in columbari collum haud multo post erit. Et alibi, ut Sextus Pompeius citat: Non ego te novi navalis scriba columbari impudens? sive quod columbaria (inquit) in nave appellabantur ea, quibus remigent, sive quod columbariorum quaestus temerarius incertusque, Haec Festus. Sed forte hic etiam columbar genus vinculi accipiendum: quod a collo denominatum aliquis coniecerit. ¶ Cn. Mattius in Mimiambis, Sinuque amicam recipere frigidam caldo, columbatim labra conferens labris, ut Perottus citat.

¶ [GR], hoc est avium columbarii generis plures sunt species, Aristot. [GR] Nicander in Ther. dixit folia verbenae. Extra urbem sunt stabula, harae, et [GR] Platoni in Theaeteto dictus, Pollux lib. 9. Graeca voce [GR], quae columbarium significat, (vide supra inter Derivata Latina,) utitur etiam Varro in praefat. lib. 2. de re rust. et lib. 3. cap. 7. eundem locum [GR] appellat, quod in eo columbae alantur. Villaticae pastionis genus in villa est, quod appellant Graeci [GR], Columella 8. 1.

¶ Icones. De Archyta Pythagorico plerique nobilium Graecorum et Pavorinus philosophus affirmatissime scripserunt, simulacrum columbae e ligno ab Archyta Pythagorico ratione quadam disciplinaque mechanica factum volasse. ita erat scilicet libramentis suspensum, et aura spiritus inclusa atque occulta concitum. Libet hercle super re tam abhorrenti a fide ipsius Phavorini verba ponere. [GR.] id est, Archytas Tarentinus philosophus pariter et mechanicus vir columbam ligneam fecit volantem: quae sicubi subsedisset, praeterea non exurgebat. hactenus enim (nimirum moveri poterat,) Haec Gellius 10. 12. At Caelius Calcagninus in libro de perenni motu terrae, Columbam (inquit) illam Archytae ligneam certis machinis ac pondusculis instructam fuisse legimus: ut quum moveri semel coepisset, semper moveretur, neque desineret: vi illa scilicet pristina

quae motus principium dederat, nunquam deserente impulsam, structura praeterea et artificio adiuvante. De hoc Archyta Pythagorico Diogenes Laertius lib. 8 scribit, primum ipsum mechanica mechanicis principiis usum exposuisse, primumque motum organicum descriptioni geometricae admovisse, etc. Huic non dissimilem artificem Cassiodorus in Variis Boethium praedicat. nam ad eundem Boethium scribens, ut recitat Crinitus: Tibi (inquit) ardua cognosse, et miracula monstrare propositum est. Tuae artis ingenio metalla mugiunt, Diomedes in aere gravius buccinatur, aeneus anguis insibilat: aves simulatae sunt, et quae vocem propriam nesciunt habere, dulcedinem cantilenae probantur emittere. Parva de illo referimus, cui coelum imitari fas est, Haec Cassiodorus. Ad imaginem columbae circa Pyrenen pictae (tanquam vivae) columba advolavit, Athenaeus lib. 3. In poculo Nestoris Iliad. λ. quatuor aures vel ansae erant, [GR]. Athenaeus ex eo loco peleiadas simpliciter columbas exponit, vel Pleiadas sydus. [GR], Hesych. hoc est, ornamenta quaedam exigua, quasi columbulos dicas, columbarum fortassis imagunculae ex auro argentove aut alia re pretiosa. nam peristerion diminutivum est a peristera. quare non probo penultimam apud Varinum per ει. diphthongum scribi. Phigalenses in antro quodam Cereris simulacrum consecrarunt, quod manu altera delphinum, altera columbam sustinebat, etc. Caelius 15. 31. De columbis adoratis, leges infra in h. Hominem qui suapte natura bile careat, sed eam ab altero suspiciat notantes Aegyptii, columbam pingunt dorso erecto. illic enim bilem habet, Orus in Hieroglyphicis. Iidem columbam pingunt pro homine ingrato et infesto iis a quibus beneficia accepit. (Columbus enim talem se in parentes praestat. quippe qui robustior factus, patrem pugnando a matre fugat, cui ipse miscetur, Caelius.) item columbam nigram pro vidua, quae ad mortem usque permanserit in eo vitae statu, Idem. Spiritus sanctus super dominum Iesum columbae specie descendens visus, ut legimus Matthaei 3. Marci 1. Lucae 3. Ioannis 1.

¶ Columbinam (argillam vel margam) Gallia suo nomine eglecopalam appellat. glebis excitatur lapidum modo. Sole et gelatione ita solvitur, ut tenuissimas bracteas faciat, Plin. Eadem aut similis fuerit argilla nigricans, qua agros alicubi stercorari audio: ex qua etiam optima vasa figlina et ignis tolerantissima fieri puto, qualibus aurifabri utuntur. Et ex eadem nimirum materia, sed magis indurata, etiam lapis ille niger in tenuissimas laminas scissilis, quo ad pugillares et aedium tecta utuntur. Io. Augustinus Pantheus alchymista lapidem lebetum vocat fuscum illum, qui Plurii prope Clavennam in Rhaetia non procul a Lario lacu ex montibus deportatur, et ferro tornatur in vasa ignis apprime patientia: videtur autem eundem nominare petram columbinam. Argillam crustaceam aliquando inveniri Ge. Agricola refert.

¶ Stirpes. Peristereon, [GR], vocatur herba columbis admodum familiaris, unde et nomen, Plin. Aliqui recentiores Latine columbinam herbam, vel columbariam, vel columbarem appellant. Nicander in Theriacis [GR] vocat verbenae folia. Scholiastes peristereona dici scribit, ex Crateia, quod folia divisa habeat et pedibus columbinis similia. Est et inter fumariae nomenclaturas apud Dioscoridem peristereon, a florum scilicet specie, quae columbarum ingluviem quodammodo repraesentat, unde a nostris quoque nominatur [GO]: vel ad differentiam generis cuiusdam loti sylvestris inodori, (cui similes sed lutei flores, quae similiter [GO] apud nos vocitatur,) [GO]. Audio et chamaebatum ruribus nostris alicubi [GO] appellari, vel ipsum vel fructum eius. Lithospermon a Romanis columbam appellari, inter nomenclaturas Dioscoridi adiectas legitur. Columbinae uvae acinosissimae, Plinius. Columbinum cicer alii Venereum vocant, candidum, rotundum, laeve, arietino minus, Plinius. hoc forte est quod vulgo pisum album nominatur, interius flavescens, foris laeve, rotundum: quod et pisis aliis in cibo fere praefertur: de quo plura leges apud Ruellium lib. 2. cap. 36. qui id orobiaeum et orobiam Graecis vocari docet, sub quo genere etiam sylvestre contineatur, eruo simile, subamarum, secundum alios dulcissimum. Rhai alhamam, hoc est pastus columbarum, (alias additur et camelorum, ut scribit Avicenna 2. 565.) est herba quae fert granum simile grano myrti, sed magis cinereum: cuius medulla colore et gustu refert lentem excorticatam cum exigua dulcedine. Calida gradu primo, et humida secundo. Carnem in vulneribus generat: et cum aceto imposita ulcera perniciosa et serpentia sedat. resolvit abscessu pituitosos. tenuium partium est, nec nocet camelis in cibo. Vermibus venenosis adversatur. decoctio eius capillos denigrat, Haec ille. apparet autem leguminis quoddam genus esse, et vires easdem fere habere quas cicer. Kuzikenden (inquit Avicenna 2. 386.) est res levis sicut asne lutea: et in Rakia nominatur ste<r> cus columbarum et in Baldach et Aegypto nominatur kenden, (vel, ut Bellunensis legit, in Bagaded nominatur nux handem, vel nux gendem:) ex qua concussa cum aqua et melle fit vinum, etc. calida et humida est abscessu primo. sanguinem incidit secundum aliquos et coitum promovet. Geranii genus cui folia malvae, rotunda, sed multipliciter dissecta, quidam vulgo pedem columbinum nominant, praesertim in Galliis, teste Ruellio. Seukar, id est pes columbinus, quo tingitur oculus vel cera, Vetus Glossographus Avicennae. Hippuris in quibusdam Germaniae locis[GO] appellatur, (a columbis,) Adamus Lonicerus.

¶ Propria. C. Caesar Caligula Columbo (mirmilloni) victori, leviter tamen saucio, venenum in plagam addidit, quod ex eo Columbinum appellavit. sic certe inter alia venena scriptum ab eo repertum est, Svetonius. Columbarienses nominantur a Io. Baptista Egnatio in historia principum

Romanorum. Est autem Columbaria insula in mari Thusco. Peristere, [GR], urbs Phoenicum: gentile Peristerites, Stephanus. Peristerides, insulae iuxta Smyrnam, Plinius 5. 31.

¶ b. Rhyndace et lagopus aves columbae magnitudine describuntur. Oculi tui veluti columbarum sunt, absque eo quod intrinsecus latet, Canticorum primo et quarto. Quis dabit mihi pennas sicut columbae, et volabo, et requiescam, Psalmo 54. Si iacueritis inter ollas (fuligine infectas: eritis sicut) alae columbae, quae tegitur argenteis (pennis,) et sunt plumae eius similes auro fulvo, Psalmo 68. interprete Munstero. ¶ Anno a Christo nato 1550. prope Lindaviam oppidum situm in ripa Acronii lacus, in pago Rikkenhovio nata est columba quadrupes ano duplici nos quam ob causam aves quandoque quadrupedes nascantur, inter anates {diximns} <diximus>.

¶ c. Sonantque turres plausibus columbarum, Martialis lib. 3. Relinquite civitates et habitate in petra habitatores Moab: et estote quasi columba nidificans in summo ore foraminis, Hieremiae 48. Qui sunt isti qui ut nubes volant, et quasi columbae ad fenestras suas? Esaiae 60. Columba mea in foraminibus petrae, in caverna maceriae, Canticorum 2. ¶ Meditabor ut columba, Esaiae 38. Vociferamur nos omnes quasi ursi, et meditando meditamur quasi columbae, Esaiae 59. ubi Munsterus, Meditatio columbae, inquit, gemitus est. Meditabar sicut columba, Ezechias moribundus Esaiae cap. 38. Et ancillae eius minabantur gementes ut columbae, murmurantes in cordibus suis, Naum 2. ¶ Helioscopion quartum genus tithymali circa oppida nascitur, semine albo, columbis gratissimo, Plin. Nostri hominem qui affatim uno haustu bibat, haustum columbinum trahere dicunt, [GO]/[GR] Graeci. ¶ Tollunt se celeres: liquidumque per aera lapsae, Sedibus optatis gemina super arbore sidunt, Vergil. 6. Aen. de columbis. Et rursus, Geminae tum forte columbae Ipsa sub ora viri coelo venere volantes, Et viridi sedere solo. Et libro 5. Qualis spelunca subito commota columba Cui domus et dulces latebroso in pumice nidi, Fertur in arva volans: plausumque exterrita pennis Dat tecto ingentem: mox aere lapsa quieto Radit iter liquidum, celeres neque commovet alas. Sic Mnestheus, sic ipsa fuga secat ultima pristis Aequora. Et alibi eodem libro, Et alis Plaudentem nigra figit sub nube columbam. ¶ Nec imbellem feroces Pro generant aquilae columbam, Horatius in Odis 4. 4. Murmur apricantes nivea dant turre columbi: Expanduntque alas, et amicam blanda rogantes Oscula circumeunt, inserantque oribus ora. Iam vicibus nido incubitant, genitrixque paterque: Iamque ora excudunt: natisque implumibus escam Commansam alternant, rostellaque hiantia complent, Politianus in Rustico.

¶ d. Terra eorum facta est in desolationem a facie irae columbae, et a facie irae furoris domini, Hieremiae 25. Et rursus cap. 50. Disperdite satorem de Babylone, et tenentem falcem in tempore messis a facie gladii columbae. Sed utrobique Hebraice legitur ionah, [HE], Munsterus saevitiam interpretatur, vel gladium saevientem secundum Kimhi: Ionathan vivum inebrians. Columba seducta Ephraim, non habens cor, Osee 7. Non me Chaoniae vincant in amore columbae, Propertius lib. 1. Issa est purior osculo columbae, Martial. lib. 1. Hic Hecuba, et natae nequicquam altaria circum Praecipites atra ceu tempestate columbae Condensae, et divum amplexae simulachra tenebant, Vergilius 2. Aen. ¶ Accipiter velut molles columbas, Horatius. Quam facile accipiter saxo sacer ales ab alto Consequitur pennis, sublimen in nube columbam: Comprensamque tenet, pedibusque eviscerat uncis: Tum cruor, et vulsae labuntur ab aethere plumae, Vergilius XI. Aene. ¶ Peridexion (forte peristereon, hyperdix habet Albertus) arbor est in India, cuius fructus dulcis est et gratus columbis, cuius gratia in hac arbore diversari solent. Hanc serpentes timent, adeo ut etiam umbram eius fugiant. Nam si umbra arboris ad Orientem vertatur, serpentes ad Occidentem recedunt, et e diverso. itaque vi huius arboris serpentes columbis nocere non possunt. Si quae autem forte aberraverit, serpentis flatu attracta devoratur. Nam si gregatim degant aut volitent, nec serpens nec ocypteros, id est sparaverius eas laedere potest vel audet. Huius arboris folia aut cortex suffitu omne malum (bestias venenatas) avertunt, Kiranides et Albertus.

¶ e. In Medera insula olim ignota, quam Lusitani nunc obtinent, copia maxima columborum fuit, quibus capiendis non alia arte usi sunt aucupes, quam alligato perticae uncino ex arboribus, quibus insidebant, aves admirabundas (ut quae in insula deserta hominem prius non vidissent) et nihil paventes detrahendo, Aloisius Cadamustus. Idem etiam in alia quadam insula novi orbis columbos ab hominibus nihil paventes, scipionibus caesos refert. Heroes apud Homerum ne aerem quidem volucribus liberum permittebant, sed laqueos et retia ([GR]) turdis et columbis ([GR]) tendebant, Athenaeus. ¶ Polyphemus apud Ovidium Metam. 13. Galateae canens, Munera tibi (inquit) erunt, Damae, leporesque, capraeque, Parque columbarum, demptusve cacumine nidus. Aeneas 6. Aen. certamina suis proponens, inter caetera malum navis Erigit, et volucrem traiecto in funem columbam, Quo tendant ferrum, (sagittas,) malo suspendit ab alto. quam Eurytion deiicit, et alis Plaudentem nigra figit sub nube columbam. Videtur autem Vergilius in hoc imitatus Homerum, qui et ipse Iliados penultimo in certamine funebri [GR] sagittis feriendam in malo navis proponit.

¶ Columbae etiam internunciae in rebus magnis fuere, epistolas annexas earum pedibus obsidione Mutinensi in castra consulum D. Bruto mittente. Quid vallum et vigil obsidio, atque etiam retia amne praetenta profuere Antonio, per coelum eunte nuncio? Plinius. Frontinus scribit Hirtium

literas collo columbae seta religatas ad Decium Brutum Mutinae obsessum ab Antonio misisse. Et forsan hanc per columbas missionem Iuvenalis innuit, cum scribit: Tanquam a diversis partibus orbis Anxia praecipiti venisset epistola penna, Grapaldus. Uno eodemque die victoria Taurosthenis ex Olympia Aeginam nunciata est ipsius parenti, ut alii affirmant, per spectrum. Alii vero dicunt Taurosthenem columbam a suis pullis madidis adhuc et involucribus abstractam secum deportasse: cumque vicisset, purpura amictam eam remisisse, eamque summa cum festinatione ad pullos properantem eodem die ex Pisa in Aeginam advolasse, Aelianus Variorum lib. 9. Iacobus tradit trans mare versus Orientem columbas esse quae nunciorum fungentes officio literas dominorum suorum sub alis brevi tempore perlonge deportent, imprimis necessarias cum per agros inimicorum aliis nunciis via non patet, Author libri de nat. rerum.

¶ Columbini testiculi mulieri a viro dati, amoris poculum sunt: sic et matrix columbae viro a muliere data, Kiranides. ¶ Nostri vulgaribus metris, illi qui domum castam et puram servare voluerit, sacerdotes et columbas non admittere consulunt. [GO.] fere enim ubi columbae aluntur, pediculi et cimices oriuntur, et mures quoque propter cibum alliciuntur. ¶ Surrentina vafer qui miscet faece Falerna Vina columbino limum (faecem, Acron: nec aliud in hunc locum) bene colligit ovo, Quatenus ima petit, voluens aliena vitellus, Horatius Serm. 2. 4. Ovorum quidem gallinaceorum ad potiones crassas et turbidas purificandum pharmacopolis hodie usus est: ut in ipsorum historia copiosus exponent.

¶ h. Columba Carnos et Illyricos in bellum commisit, Aelianus. ¶ Nota est historia sacra de columba a Noe ex arca diluvii tempore emissa, quae primum vacua reversa est: iterum vero post septem dies emissa vesperi rediit cum olivae ramo: et rursus post septem dies non rediit. Hanc Graeci etiam poetae ad suas fabulas mutuati sunt. nam columbam (ut refert Plutarchus in libro de comparatione terrestrium et aquatilium animantium) Deucalioni scribunt arca emissam quantisper remearet, et eodem continuo se reciperet, tempestatis: postquam avolasset, serenitatis argumentum dedisse. Cum diluvii aqua paulum cessasset, Noe ex arca corvum primum emisit, qui quidem non est reversus iterum, cadaveribus se pascens multorum quae interierant. Deinde columbam emisit, quae arrepto ramo olivae reversa est: id quod indicium erat manifestum aquas subsedisse, Io. Tzetzes 6. 81. Qualis et ipse fuit, quo praecipiente columba Est data Palladiae praevia duxque rati; Ovidius in Ibin. ¶ Dercetus deae Syriae filia Semiramis a columbis fuit educata, quae aves ideo Syris sacrae sunt, Diodorus libro 3. qui eodem loco subdit, Venerem aliquando obviam factam Derceto, amorem cuiusdam adolescentis sibi sacrificantis iniecisse: ex quo cum filiam dea suscepisset, sui erroris pudore affectam, adolescentem ab se amovisse, et filiam in deserta et saxosa loca, ubi columbarum erant ingentes turmae, exposuisse: quae columbae puellam enutriverunt. Mammes vir sanctus columbam habuit, Io. Ravisius Textor.

¶ Auguria. Sed carmina tantum Nostra valent Lycida tela inter Martia, Quantum Chaonias dicunt aquila veniente columbas, Vergil. 9. Aegloga. ubi Servius, Minora enim inquit auguria maioribus cedunt, nec ullarum sunt virium licet priora sint. Quod et Alexander ab Alexandro ex eo repetit: Et insuper, Siquidem cornicis (inquit) aut columbarum auspicia, aquila superveniente irrita fiunt. Columba si comitata est, (principibus vel regibus, videtur addendum, ut mox ex Servii verbis patebit) prosperos successus auguratur, caeteris autem nullius auspicii credita est, Alex. ab Alexandro. Geminae columbae Aeneidos sexto, Aeneae duces sunt ad inveniendum ramum aureum in nemore latentem. Geminae tum forte columbae Ipsa sub ora viri coelo venere volantes, Et viridi sedere solo. Et mox, Pascentes illae tantum prodire volando, Quantum acie possent oculi servare sequentum. Est autem boni ominis (ut fertur) in augurio videre pascentes aves. Bene autem a columbis (inquit Servius) Aeneae datur augurium, et Veneris filio, et regi. nam ad reges pertinet columbarum augurium, quia nunquam solae sunt, sicut nec reges quidem. Animae alas, quas ei Plato attribuit, contemplativam intelligamus virtutem, atque item moralem, etc. Columbas sane geminas ad aureum ramum inveniendum Aeneae duces, non aliud quam hasce alas esse contenderim, quibus connitentibus erigitur mens ad sapientiam, auri nomine saepius significatam. Sed et a Venere mittuntur, quia amor divinorum eximius alis praestat alimenta, quibus surrigimur, mox et in deum transimus. Quam rem illa significant, Tollunt se celeres, liquidumque per aera lapsae Sedibus optatis gemina super arbore sidunt, Caelius. Telemacho locuto [GR], Odysseae Θ. Circum de genere aquilarum (accipitrum) columbam discerpentem unguibus, felix nuncium attulisse Homerus voluit, Alexander ab Alexan. ¶ De columba Aretullae Martialis carmen lib. 8. numero 32.

Aera per tacitum delapsa sedentis in ipsos
Fluxit Aretullae blanda columba sinus.
Luserat hoc casus, nisi inobservata maneret,
Permissaque diu nollet abire fuga.
Si meliora piae fas est sperare sorori,
Et dominum mundi flectere vota valent:
Haec a Sardois tibi forsitan exulis oris
Fratre reversuro nuncia venit avis.

¶ Charon Lampsacenus in Persicis de Mardonio scribens, et exercitus Persici interitu circa Athon montem (cum triremes Persarum Athon praeterlegentes perirent, Aelianus in Variis,) Tum (inquit) primum columbae albae in Graecia visae sunt, cum prius non fuissent, Athenaeus.

¶ Somnia. [GR], Senarius apud Suidam. hoc est, Columbas videre aliquod praesagit. Aspasia Hermotimi filia Phocensis viri pauperis, cum mentum ei maximo formae detrimento intumuisset, nec haberet unde sumptum in medicos faceret, in somno columbam vidit: quae in mulierem mutata bono animo ipsam esse iussit, et rosea serta Veneris iam arida contrita tuberi imponere: quod cum fecisset, tumor evanuit: ipsaque rursus inter formosissimas puellas numerata est aut potius omnibus praelata. Tandem invita relicto patre ad Cyrum Darii filium adducta, una omnium concubinarum charissima illi fuit. Unde Aspasia insomnii memor, Veneri sacrificia gratificatoria peregit: et ingens idolum in honorem eius faciendum curavit, iuxta quod gemmis picturatam columbam statuit. Deinde Cyro in praelio contra fratrem occiso, ab Artaxerxe quoque similiter amata et in honore fuit, ut multis scribit Aelianus ab initio lib. 12. Variae hist.

¶ Columbae Syris sacrae fuerunt, quod Dercetus deae Syriae filiam Semiramidem aluisse crederentur, ut supra ex Diodoro Sic. recitavimus. Assyrii columbam coluerunt, Gyraldus. Et rursus, Syri pisces et columbas deos sibi consecrarunt. (quamobrem iniuria affici non patiebantur, Xenophon Anabaseos primo.).Chaoniae Vergilio dictae sunt columbae ab Epiri parte. nam olim in Dodona Sylva Epiri oracula reddebant. quod ideo fingitur, quia lingua Thessala Peleiades et columbae et vaticinatrices vocantur, Servius. [GR], columbae et vaticinatrices in Dodona, Hesych. Mulieres Dodonaei oraculi antistites (ut scribit Herodotus lib. 2.) aiunt geminas ex Aegypto columbas advolavisse, utranque nigram, unam quidem in Africam, alteram in Dodonam: quae fago insidens humana voce elocuta sit, eo loci Iovis oraculum condi debere, et se interpretes esse. Eam vero quae ad Afros abisset columbam, iussisse Afris ut Ammonis oraculum conderent, quod oraculum et ipsum Iovis est. Sic illae referebant, quarum antiquissimae nomen erat Promenae, proximae Timaretae, minimae natu Nicandrae: De quibus ita mea fert opinio. Si revera Phoenices ablegaverunt foeminas sacerdotes, et earum alteram in Africa, alteram in Graecia vendiderunt: hanc quae in Graecia illa quae Pelasgia vocabatur, vaeniit, eam esse quae apud Thesprotos vaeniit. atque deinde ancillantem ibidem condidisse sub fago enata fanum Iovis, quemadmodum mos erat Thebis ministrare in Iovis templo. Et posteaquam illa linguam Graecam accepit, dixisse aiunt, sororem suam in Africa ab eisdem Phoenicibus (ut ipsa fuisset) vaenundatam. Quod autem mulieres a Dodonaeis columbae vocatae sunt, ob id mihi videtur factum, quia barbarae essent: quod videlicet simile quiddam avibus sonarent. Interiecto deinde tempore columbam humana voce locutam aiunt, postquam more ipsorum mulier locuta est, tandiu volucris modo sonare visa, quandiu barbare loquebatur. Nam columba quodammodo humanam vocem sonat. Nigram autem columbam esse dicentes, Aegyptiam foeminam significant. Sunt itaque simillima inter se oracula, et illud apud Thebas Aegyptias, et hoc apud Dodonam, etc. Haec omnia Herodotus. Palaestae locus Epiri est apud Oricum, ut Lucanus in quinto Pharsaliae innuit. Eum vero locum Palaestae dictum aliqui putant, quoniam geminae columbae fatidica et Syria Dodonam evolaverunt, quae Palaestinae sunt appellatae. In illis quoque fuisse inferorum ostium ferunt, item Acherusiam, Gyraldus. aliqui vero (ait) Palaestinas deas in Fastis Ovidii pro Furiis accipiunt. ¶ Persae columbas albas abigunt propter leucae affectionis odium, Cael. ex Herod.

¶ Graeci recte dicunt et sentiunt columbam Veneri sacram esse, Plutarchus in libro de Iside et Osirid. Etymologus causam addit, quoniam maxime ferveant ad coitum, et saepius anno pariant, quod aliae aves non faciunt. Hinc epitheta apud poetas, Cythereiades, Cytheriacae, Dionaeae. Ut albulus columbus Dionaeus, Catullus in epigrammate Caesaris mollitiem notans. [GR], Alexis apud Athenaeum. Venerem curru vectam aliquando legimus, columbis tracto, ut in sexto facit Apuleius: quod et Phurnutus interpretatur, propter columbae puritatem et castitatem, propterque oscula, ut in Peristerae puellae fabula, in hanc avem conversae Lactantius Grammaticus retulit, Gyraldus. Et alibi, Veneri albas columbas dicabant veteres, et ideo Aeneas apud poetam maternas appellat aves. Athenaeus author est in Sicilia ad Erycis montem statis quibusdam diebus, quas loci illius accolae profectorios {GR] appellant, quoniam Venerem inde in Libyam quotannis id temporis proficisci ([GR], quod verbum proprie dicitur de navi solvente) constantissime credant, nullas eo tractu columbas videri, (reliquo vero tempore ingentem earundem avium copiam, super deae templo supervolare constat, Aelianus in Variis:) veluti quae abeunte venerantes deam cum illa peregre sint profectae. Quae postea nonam post diem ([GR], hoc est in festo reversorio. nam [GR] de navi ad littus appellente dicitur) una praeveniente, quae ex mari in Veneris templum volare percipitur, omnes uno turmatim agmine illico adesse visuntur. Quamobrem incolarum profusissimo gaudio, quod magnificis epulis locupletes testantur, caeteri qua possunt hilaritate et applausu, festum concelebratur hoc tempus: universusque regionis illius tractus butyrum olere dicitur, quod adventantis deae certissimum esse indicium perhibent, Nicolaus Leonicenus in Variis ex Athenaeo 3. 64. meminit etiam Aelianus in Variis. et in Animalium historia post reliqua, Novem (inquit) diebus lapsis, unam forma insignem ex pelago Lybico spectari aiunt revolantem, quae non sit quemadmodum reliquae gregales liviae columbae (sic habet Gillii translatio) sed rubra, qualem nobis Anacreon canit esse Venerem: quum eam quodam loco purpuream et auro similem canit. Hanc caeterarum greges sequuntur, et rursus Erycini reversionis dies celebrant.

¶ Sacrificia. Geneseos 15. columbam legimus adhibitam foederi pangendo. Columbae pulli quomodo sacrificandi, vide Levitici 1. et 14. Turtur aut columba quomodo offerendi, Levitici 5. Turtures duos vel duos pullos columbarum non potens offerre, offerat decimam ephi similae, sine oleo et thure, Levitici 5. Cum expleti fuerint dies purgationis, etc. pullus columbae sive turt. pro peccato offeratur, Ibid. 12. Par turturum aut duos pullos columbarum, Lucae 2. Columbas vendentibus dixit: Auferte ista hinc, etc. Ioan. 2. Matth. 21. Marci 11. ¶ Ergo saepe suo coniunx abducta marito Uritur in calidis alba columba focis, Ovidius lib. 1. Fastor. de sacrificio avium loquens.

¶ Metamorphoses. Semiramis in columbam mutata memoratur Ovidio, libro 4. Metamor. his versibus: Ut sumptis illius (Dercetidis) filia pennis Extremos altis in turribus (alias montibus, quod magis placet) egerit annos. Grammatici Graeci, ut Varinus, semiramin, columbam montanam interpretantur. Transit (Medea in aere vecta) et antiquae Carthaeia moenia Caeae, Qua pater Alcimadas placidam de corpore natae Miraturus erat nasci potuisse columbam, Ovid. lib. 7. Metam. Idem lib. 15. Metam. Anii filiarum, quae omnia suo tactu in frumentum, vinum oleumve convertebant, in columbas mutationem memorat. Achivi commemorant (Autocrates scribit, Athenaeus) Iovem ipsum in figuram columbae versum esse cum amaret Phthiam virginem habitantem in Aegio, Aelianus in Variis: et Athenaeus, cuius verba mutila ex Aeliano restitui possunt. Peristeram puellam in columbam conversam Lactantius Grammaticus refert, Gyraldus.

¶ Proverbia. Aquilae columbam non generant: Vide in Aquila h. Mitior (vel Mansuetior) columba, [GR]. Columbina simplicitas ac mansuetudo, laudatur etiam in divinis literis. Nam hoc est columba in avibus, quod ovis in quadrupedibus. Ipsa nulli animantium meditatur noxam: nec aliunde praesidium habet adversus milvios, quam a celeritate volandi. Adagii meminit Diogenianus, Erasmus. ¶ Palumbem pro columba, [GR], subaudi verbum ad sententiam accomodatum. In epistola Mormiae nescio cuius ad Chremetem, (in epistolis Aeliani:) [GR.] id est, Redemptam tibicinam quam forte amabat, sponsaeque stola amictam mihi induxit columbae loco palumbam, ut aiunt, meretricem pro sponsa. Usus est Plato in Theaeteto, [GR.] id est, Si velut accipiat palumbem pro columba. Error est in re non in ipsa scientia. Palumbes aut columbis sunt adsimiles. Conveniet, ubi quod deterius est et adulterinum, pro eo quod est praestantius ac legitimum supponitur, Eras. ¶ Columba sedens: Vide supra in E. ¶ Columbae prius vitabunt turres, de re incredibili dixit Ovidius 1. de Ponto. Nam prius incipient turres vitare columbae, Antra ferae, pecudes gramina, mergus aquas: Quam male se praestet veteri Graecinus amico. ¶ Non tam ovum ovo simile, quam illud proverbii speciem prae se fert, quod est apud Iuvenalem Sat. 2. Dat veniam corvis, vexat censura columbas. Poena legum exercetur in humiles quospiam, et a quibus ob ingenii mansuetudinem aliquid emolumenti potest auferri. Rapacibus ignoscitur. Sumptum est ab apophtegmate Anacharsidis, qui hoc dicto elusit studium Solonis in conscribendis legibus, quemadmodum refert Plutarchus in vita Solonis. Leges (inquit) aranearum telis adsimiles dicebat, propterea quod in illas si quid levius aut imbecillum incurrerit, haeret: sin maius aliquid, dissecat ac fugit. Ad eandem pertinet sententiam quod in illis qui nihil faciunt tenditur. Quia enim in illis fructus est, in illis opera luditur, Erasmus. Hoc sensu Germani proferunt, [GO]. Et, [GO:]Vel, [GO]. ¶ Socrates ad Theodotam lib. 3. Apomnemoneumatum apud Xenophontem, Utrum (inquit) fortunae permittis, num quis amicus ad te ut musca volet, (pro quo nostri dicunt, Expectare columbam assam ori hianti involaturam, [GO]:) an vero tu etiam aliquid machinationis confers? ¶ Quos de re levi et vili contendere significamus, de fimo columbino certare dicimus, [GO].

QUANQUAM in historia columbae mansuetae iam perscripta, plurima omni columbaceo generi (quod complectitur mansuetas, agrestes, palumbes, livias, oenadas et turtures) communia dicta sint: visum est tamen hic seorsim breviter ea conscribere quae authores communia esse expresse docuerunt, quae cum pauca sint, facilius sic invenientur.

Proprium columbis et palumbis et turturibus esse videtur, ne collum cum bibunt resupinent, nisi satis hauserint, Aristot. Omnes uno tractu bibunt demisso capite, et non erigunt in potu saepe capita sicut aliae aves. nam collum earum breve et amplum est, et multae aquae capax, in aliis avibus non item, Albertus. ¶ Cantus omnibus similis atque idem trino conficitur versu, praeterque in clausula gemitu, hyeme mutis, vere vocalibus, Plinius 10. 35. videntur autem haec verba non ad palumbes tantum pertinere, ut quidam putavit, sed ad omne genus columbarum. A sono vocis turtur

vocatur, et gemit pro cantu, sicut et caetera gener columbarum. ¶ Columbae (et huius generis aves) coniugium mutuum ad mortem usque non deserunt. et altero coniugium extincto alter viduus manet, Aristot. apud Athenaeum. ¶ Columbae vel decies anno, aliae (ut palumbes, turtur, vinago,) semel anno et parcius generant, Aristot. ¶ Pariunt magna ex parte bina ova quae specie columbacea continentur omnia, ut palumbes, ut turtur: sed complurimum terna, palumbes, et turtur, Aristot. Columbarium genus cur multoties pariat, sed pauca, bina plerunque ova: Vide in Columba C. Mare uno contenta, et turtur et palumbes vivit, (ut et columbae,) nec alterum recipit, Aristot. Incubat vicissim omne columbaceum genus, Athenaeus ex Aristot. Vide supra in Columba C. ubi etiam ex Aristotele causam scripsi, cur palumbes, turtures et columbae, imperfectos et caecos pariant pullos. ¶ In omni columbaceo mares quam foeminae minus vivaces videntur. vide in Palumbe C.

¶ Sanguine columbae, palumbi aut turturis ad remedia utare parum interest, ut ex Galeno docuimus in Columba C.

SEMIRAMIS columba montana est, Hesychius et Varinus. Vide supra in Columba h. inter Metamorphoses. ¶ Indi ad regem suum afferunt columbas quas negant mansuefieri posse, Aelianus. ¶ Erunt in montibus quasi columbae convallium, Ezechielis 7. ¶ In Italiae quibusdam locis mustelis domesticis, ut audio, utuntur, ut extrahant columbas e cavernis vel nidis suis. ¶ Columbae ferae, quae autumno avolant, verno ante caeteras aves ad nos revertuntur, ut audio. Sed Aristoteles, Veniunt (inquit, columbae ferae) ad nostra loca cum iam fecerint prolem. caetera vero omnia quae aestate accedunt, nidulantur apud nos, et carne magna ex parte suos enutriunt pullos, excepto columbaceo genere.

Ius consumptum quomodo fiat ex capo, aut columbis sylvaticis etc. in Capo monstrabimus ex Platina.

Columbos mares sylvestres in cibo membris trementibus ac resolutis, et linguae ad loquendum impeditae prodesse constat, Arnoldus Villanov. in Antid. Columbarum sylvestrium fimum privatim contra argenti vivi potum valet, Plinius: Dioscorides ad eundem usum aridum bibi suadet cum nardo et vino.

PORCELLANAE Venetiis dicuntur columbae quaedam maritimae, rostro pedibusque rubris, caetero nigrae.

¶ FRANGOLINI, columbarum (gallinarum potius. vide in Attagene) sylvestrium species est, post perdices et coturnices in usu, Nic. Massa.

SAXATILES columbas, [GO] in quibusdam Rhaetiae locis vocari audio maiores mansuetis, colore cinereo, quae in saxis nidulentur. has frequentes apparere aiunt eo tempore quo prata demessa sunt, quod tum locustas persequantur. Eadem, ni fallor, colombo sassarollo dicitur. Columba saxatilis Varroni inter altiles nominatur, etc. vide in Columba simpliciter A. Livia etiam aliquando in templorum muris et montium rupibus nidificat, sed ea minor est quam columba.

OENAS (Vinago ut Gaza vertit) autumno potissimum et conspicitur et capitur: (unde et nomen a vino, seu vindemiae tempore ei inditum coniectura est:) cui magnitudo maior columbo, minor quam palumbi est, quod et Aelianus repetit. Modus maxime capiendi eam dum se in aquam bibendo propendit, Aristot. Frugibus quoque vivit ut columba, et bina parit ova, Aristot. 6. hist. anim. ubi Gaza de suo addit semel tantum anno eam parere. id quod de oenade verum mihi videtur. turturem vero de qua simul ibidem agit, bis anno parere constat. Veniunt ad nostra loca cum iam fecerint prolem, Aristot. hist. 8. 3. videtur autem de turture simul et oenade ea verba protulisse, Eustathius oenadem maiorem columba esse scribit, colore quem Graeci [GR] appellant, (qualis scilicet vini nigri est, vel qualis in uvis nigris maturis apparet:) ut ab eo ne colore, an vindemiae tempore quo capitur, oenas dicta sit dubitemus. [GR], genus corvi, aut columba fera, (alias, columbae ferae species,) Hesych. et Varinus. [GR], species corvi, Iidem. [GR] Hebraice et Syriace significat columbam illam, quam Graeci vocant [GR], Tzetzes. Vide in Columba A. Quidam Gallice interpretatur oenadem, grand columb, id est columbam magnam, vel biset: Robertus Stephanus coulomb biset. Oenada etiam interpretantur aliqui locum vitibus consitum. [GR], Hesych. [GR], Idem. [GR] avem significat, non (ut quidam putant) vitem. in Sparta quidem etiam [GR] quidam vocantur ab huius avis aucupio, Aelianus. Viscum nasci aiunt ab excremento oenadis, cum illa visci devorato semine super arbore aliqua excreverit, Athenaeus. Plinius pro oenade palumbem reddidisse videtur: Viscum (inquit) satum nullo modo nascitur, nec nisi per alvum avium redditum, maxime palumbis et turdi. ¶ Alia est OENANTHE avis,

[GR], Aristoteli et Plinio, (vitifloram Gaza reddit,) quae statos latebrae dies habet, exoriente Sirio occultata, ab occasu eiusdem prodit: quod miremur, ipsis (iisdem) diebus utrunque. Vitat enim interdum frigora, alias aestum. Plinius sane lib. 18. cap. 30. eadem de parra et vireone scribit, quae lib. 10. cap. 29. de oenanthe et chlorione, ut oenanthen parram eum transtulisse appareat. Niphus oenanthen a colore simili germinantibus uvis dictam coniicit. Est et uva oenanthe quam vites sylvestres ferunt, quae cum flore colligitur, suavissimo odore cum floret, ut et sativae vitis: qualis puto et tiliae et fabarum florentium est. hinc oenantharia medicis dicta. ¶ Oenas (inquit Guil. Turnerus Anglus) mihi nunquam hactenus visa est: nec quid habeat nominis apud nostros aut apud Germanos, compertum habeo. Vidi tamen Venetiis columbos his nostratibus sesquialtera proportione maiores. sed hos non vinagines fuisse credo, sed columbos e Campania ad Venetos advectos, ubi Plinius columbos scribit esse grandissimos. Niphus in Aristot. de hist. anim. 8. 3. dubitat an vinago sit genus illud columbae, quod in Italia habeatur ex columbo cellari et palumbo nascens. et quoniam Aristoteles hoc in loco columbarum genera numerans peleiadem omittit, ut libro quinto oenadem, dubitat an oenas et peleias eadem avis sit. . Sed oenadem Aristoteles columbam maiorem facit, peleiadem minorem. Oenas etiam canis nomen est apud Xenophontem, si bene memini.


	39 - de Columba domestica