Ulisse Aldrovandi
Ornithologiae tomus alter - 1600
Liber
Decimusquartus
qui
est
de Pulveratricibus Domesticis
Book
14th
concerning
domestic
dust bathing fowls
transcribed by Fernando Civardi - translated by Elio Corti - reviewed by Roberto Ricciardi
The navigator's option display -> character -> medium is recommended
Testa,
inquit[1],
membrana mollis fuit. Id enim quod testa futurum est: perfecto ovo,
durum ac rigidum ita modice evadit, ut exeat adhuc molle. Dolorem enim
moveret, nisi ita exiret. Egressum statim refrigeratum duratur,
evaporato humore quam primum, qui exiguus inest, relictaque portione
terrena. |
The
shell, Aristotle |
Nec
obstat, quod aliquando visa fuerint ova cruore suffusa, quale
mihi allatum fuit {ad} <a.d.> XVI. Kal. Maii, domi meae natum,
cuius putamen totum erat punctis, et maculis, et lineolis sanguineis
cruentatum, non enim id ex uteri laesione fieri putarim, sed potius ob
diapedesim, seu transudationem copiosioris sanguinis, quo venas uteri
plus aequo aliquando turgere contingit. |
Nor
it is clashing the fact that sometimes eggs have been seen to be
suffused with blood, such as that laid in my farm which was brought to
me on the sixteenth day before the kalends of May - April 16th, whose
entire shell was gory by specks, spots, and little steaks, and I
wouldn't think that this is occurring from injury to the uterus but
rather because of diapedesis, or transudation of some quantity of blood,
owing to which the veins of the uterus sometimes happen to swell up more
than normally. |
Oppianus[2]
scribit facilius parere, si festucam e terra ore apprehensam
dorso imposuerint: sed credere illi sine superstitione hac in re non
possum: scio tamen Gallinas parientes eiusmodi festucas saepe ore
contrectare, pericarphismumque Plutarcho[3]
dici, cum Gallinae, ut scribit Theophrastus, quod Aristoteles[4]
etiam posuit, et est a Plinio[5]
repetitum, {a}edito ovo, ceu religione quadam sese, et ova lustrant.
Illud etiam admirandum videtur, cur noctu tenera pariant, eademque nisi
ad magnam usque diei partem completa, ac dura. Sed hoc rursus
admirabilius, quod quae alias tenera erant {a}editurae, dura parturiant,
si aliquas horas antelucanas viderint lucernae lumen, ita ut sub ortum
Solis cogantur ea parere pauculo sale supposito, quo ingenio utuntur
gulae magistri, dum ova recentissima sorbenda parant. Causam huius rei
reddere conatur Ambrosius Nolanus[6]
hoc modo: quod scilicet lumen ignis visum, sensumque Gallinarum
obtenebret, ac perturbet, quamobrem velut stupidae, et ebriae nihil
cogitant de cibo parando, quaerendoque, sed potius sileant, cubentque ac
facillime se et capi, et tractari sinant. Quod si vero eo tempore lumen
absit, tum antelucanis horis surgant, sedesque deserant, cibum sibi
quaesiturae, unde veluti relicto officio concoquendi ovum nisi post
Solis ortum durescere queat. Concoquere vero tum maxime, cum nihil
vident, aut visu turbantur, signum est, quod obcaecatae acu Gallinae,
Capique, caeteraeque volucres mirifice pinguescant. |
Oppian
from Apamea |
Solent
in Gallinariis alveoli lignei, sive cistulae vimineae disponi, in
quibus Gallinae sine ovorum detrimento facilius parturiant. Eiusmodi
cistulas etiam vascula viminea appellant, Varro[7],
et Columella[8]
Gallinarum cubilia, Apuleius[9]
{calatha} <calathos>, et lecticulas, cum ait: Heus
puer calathum foetui Gallinaceo destinatum angulo solito collocato, ita
uti fuerit iussum puero procurante Gallina consuetae lecticulae, spreto
cubili, etc. Quibus verbis etiam indicat, suo aevo eiusmodi lectos
in angulis Gallinariorum solere locari, ut nostri agricolae hodierno
tempore adhuc etiam faciunt. Quod vero apud veteres etiam stramen
vasculis illis imponerent, colligo quoque ex Iuvenale[10]. Grandia
praeterea tortoque calentia f{o}eno Ova
adsunt ipsis cum matribus. Libentius
vero, et commodius pariunt, cum iam prius ovum in nido conspiciunt:
quamobrem cum aliqua ova tam propria quam aliena ex<s>orbent,
aliqui marmor, vel similem lapidem candidum ad ovi similitudinem
efformatum nido imponunt. |
They
are usually placed in hen houses wooden tubs or small wicker baskets in
which the hens can more easily lay without injury to eggs. They call
these baskets also wicker vessels, Varro Furthermore
there are large and warm eggs in the twisted straw with
the mothers themselves. But
they lay more willingly and better if already beforehand they see an egg
in the nest: therefore when they swallow some egg, either its own or of
someone else, some people place in the nest marble or a similar
snow-white egg-shaped stone. |
Ovum
autem cum perfectum est, et monstrositatis expers, bicolor est,
forma tereti, et pene sphaerali. Sed cum in his animalibus, quorum
partus numerosus est, monstra saepe nascantur, et praecipue in avium
genere, earumque potissimum in Gallinis, ut Aristoteles[11]
docet, itaque quam breviter fieri poterit, de monstrosis partubus
aliquid dicamus. Eorum causam in materia esse, et putat, et probat iam
citato loco Philosophus eam autem in Gallinis magis, quam Columbis,
quarum partus tamen etiam numerosus est, abundare, non modo, quod saepe
pariant, ut illae, verumetiam quod multos simul conceptus intra se
contineant, et omnibus temporibus coeant. Hinc etiam gemina parere plura.
Cohaerere enim conceptus, quoniam in propinquo alter alteri sit, quomodo
interdum fructus arborum complures. Quod si vitelli distinguantur
membrana, geminos pullos discretos sine ulla supervacua parte generari.
Sin vitelli continuentur, nec ulla interiecta membrana disterminentur,
pullos ex his monstrificos prodire corpore, et capite uno, cruribus
quaternis, alis totidem, quoniam superiora ex albumine generentur, et
prius, (vitellus enim eis cibus est) pars autem inferior postea
instituatur, quanquam cibus idem, indiscretusque suppeditetur. Albertus
etiam propter corruptionem vitelli, unde alimentum suppeditandum erat,
pullum vult imperfecte formari, et quasdam partes in ipso non absolutas
inveniri, aut simul coniunctas, ut in abortu animalis vivipari ante
perfectionem lineamentorum foetus. |
When
the egg is completed and free from anomalies, it is of two colors,
roundish in shape and almost spherical. But since among those animals
whose offspring is large, freaks are often born, and especially in the
genus of birds, and among these firstly in hens, as Aristotle points
out, then let me say something as briefly as I can about monstrous
births. The Philosopher thinks and proves in the passage already
referred that their cause is in the material and that this is more
abundant in hens than in doves, whose offspring is however large too,
and not only because they lay often like the former ones, but also
because the hens contain simultaneously many products of conception
within themselves and copulate at all seasons. Hence they lay also
several twin eggs |
Non
debebant itaque antiqui eiusmodi monstra prodigii loco habere, si
ex nimia materiae abundantia nasci certum est. Iulius Obsequens[12]
author est, C. Claudio, M. Perpenna Coss. pullum Gallinaceum quadrupedem
natum esse, et prodigii loco habitum. Ego aliquot monstrorum icones suo
loco exibiturus sum. Caeterum Gallinae nonnullae, ut idem Aristoteles[13]
alibi author est, ova mollia, hoc est. sine testa pariunt vitio, quae
Albertus inter subventanea annumerat. Nicander existimat eiusmodi ova
parere propter ictum, vel propter multitudinem ovorum se invicem
comprimentium. |
Thus
the ancients should not have regarded monstrosities of this kind as a
prodigy, being that it is certain that they are created from a too great
abundance of matter. Julius Obsequens |
[1] Aristotele, De generatione animalium III,2 752a 31-752b 1: Tuttavia non ci si accorge che ciò che diventa guscio è in principio una membrana molle, e compitosi l’uovo diventa duro e secco in modo tanto tempestivo che esce ancora molle (procurerebbe altrimenti sofferenza a deporlo) e appena uscito, raffreddatosi si consolida, perché l’umido evapora velocemente data la sua scarsezza e rimane l’elemento terroso. (traduzione di Diego Lanza)
[2] Ixeutica. (Aldrovandi)
[3] Symposia (Quaestiones conviviales), VII 2,1 sgg. (= pag. 700D sgg.): “E se noi spesso siamo in difficoltà per le domande degli amici, è in particolare perché Teofrasto <f. 175 Wimmer> indietreggiare davanti a questa domanda sulle opere dove aveva riunito e studiato un numero di fenomeni..., per esempio il comportamento delle galline che, quando depongono le uova, si circondano di pagliuzze...”
[4] Historia animalium V,2 560b 7-9: Dopo l’accoppiamento esse arruffano le piume e si scuotono, e spesso gettano festuche tutto attorno (la stessa cosa fanno talvolta anche dopo la posa), mentre le colombe trascinano al suolo la coda e le oche si tuffano in acqua. (traduzione Mario Vegetti)
[5] Naturalis historia X,116: Villaribus gallinis et religio inest. Inhorrescunt edito ovo excutiuntque sese et circumactae purificant aut festuca aliqua sese et ova lustrant.
[6] Ambrosius of Nola Emblemata 160. He is also known as Leo Nolanus and Leone Ambrogio. The Emblemata are not listed separately among the works of this sixteenth-century writer in either the British Museum or Bibliothèque nationale catalogs, but are probably contained in either his Castigationes adversus Averroem or the Novum Opus Quaestionum, neither available for inspection. (Lind, 1963)
[7] Rerum rusticarum III,9,7: Inter duas ostium sit, qua gallinarius, curator earum, ire possit. In caveis crebrae perticae traiectae sint, ut omnes sustinere possint gallinas. Contra singulas perticas in pariete exclusa sint cubilia earum.
[8] De re rustica VIII,3,4-5: Nam etiam in his ipsis locis ita crassos parietes aedificare convenit, ut excisa per ordinem gallinarum cubilia recipiant, in quibus aut ova edantur aut excludantur pulli. Hoc enim et salubrius et elegantius est quam illud quod quidam faciunt, ut palis in parietis vehementer actis vimineos qualos superponant. [5] Sive autem parietibus ita ut diximus cavatis aut qualis vimineis praeponenda erunt vestibula, per quae matrices ad cubilia vel pariendi vel incubandi causa perveniant. Neque enim debent ipsis nidis involare, ne dum adsiliunt pedibus ova confringant.
[9] Metamorphoseon IX, 33: Et "heus", inquit "puer calathum fetui gallinaceo destinatum angulo solito collocato." Ita, uti fuerat iussum, procurante puero gallina consuetae lecticulae spreto cubili ante ipsius pedes domini praematurum sed magno prorsus futurum scrupulo partum. Non enim ovum, quod scimus, illud; sed pinnis et unguibus et oculis et voce etiam perfectum edidit pullum, qui matrem suam coepit continuo comitari.
[10] Satira XI,70-71: Grandia praeterea tortoque calentia feno|ova adsunt ipsis cum matribus, et servatae [...].
[11] De generatione animalium IV,4 770a 6-23: Ma in generale si deve piuttosto pensare che la causa stia nella materia e negli embrioni quando si costituiscono. Perciò siffatte anomalie si producono assai raramente negli unipari, e più nei multipari e soprattutto negli uccelli, e tra gli uccelli nei polli. Questi non sono solo multipari perché depongono spesso uova, come il genere dei colombi, ma perché portano contemporaneamente molti prodotti del concepimento, e si accoppiano in ogni stagione. Perciò producono molti gemelli: i prodotti del concepimento grazie alla reciproca vicinanza si formano insieme, come molti frutti fanno talvolta. In tutti quelli che hanno i tuorli definiti dalla membrana nascono due piccoli separati senza alcuna superfetazione, mentre in quelli che hanno i tuorli contigui e senza alcuna interruzione i piccoli nascono anomali con un corpo e una testa, ma quattro gambe e quattro ali, perché le parti superiori dell’animale si formano prima e dal bianco, essendo controllato il loro alimento proveniente dal tuorlo, mentre la parte inferiore si forma dopo e l’alimento è unico e indistinto. (traduzione di Diego Lanza)
[12] Liber prodigiorum, cap. 53, C. Claudio M. Perpenna coss. Bubo in aede Fortunae Equestris comprehensus inter manus expiravit. Faesulis fremitus terrae auditus. Puer ex ancilla natus sine foramine naturae qua humor emittitur. Mulier duplici natura inventa. Fax in caelo visa. Bos locuta. Examen apium in culmine privatae domus consedit. Volaterris sanguinis rivus manavit. Romae lacte pluit. Arretii duo androgyni inventi. Pullus gallinaceus quadripes natus. Fulmine pleraque icta. Supplicatio fuit. Populus Cereri et Proserpinae stipem tulit. Virgines viginti septem carmen canentes urbem lustraverunt. Maedorum in Macedonia gens provinciam cruente vastavit. [anno 662 ab Urbe condita - 92 aC]
[13] Historia animalium VI,2 559a 15-18: L’uovo di tutti gli uccelli ha sempre un guscio duro - se risulta da una fecondazione e non è guasto, perché certe galline depongono uova molli - ed è bicolore, risultando bianco alla periferia, giallo all’interno. (traduzione di Mario Vegetti)