Petri Andreae Matthioli Commentarii in libros sex Pedacii Dioscoridis de materia medica 1554


	7 - Nardum Celticum

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

[Nardi Celtica consideratio] TANTA fuit veterum, qui nos praecesserunt, negligenti, ne dicam ignorantia, ut non modo in veram simplicium medicamentorum cognitionem, quae peregrina ex longiquis terrarum partibus advehuntur, probatissimorum autorum ope, venire non elaboraverint; sed ne minimam quidem curam adhibuerint, communi reipublicae beneficio, ut de his saltem, quae in quam plurimis Italiae locis, ac aliis non longe distantibus inveniuntur, quicquam lucis assequerentur,ac posteris relinquerent. quin potius in suis multo videntur negligentiores, quam in alienis. Nascitur Celtica nardus in Liguriae alpibus, nascitur et in Istria, pariterque in montibus non longe a Villaco Carinthiae oppido, et Iudemburgio Stiriae: attamen non ob id legitima in multis visitur officinis: nec fortasse in iis videretur, nisi his nostris lucubrationibus annis superioribus Italico sermone editis, pharmacopolae plures diligentiores redditi, medicam materiam accuratius expendere coepissent. Sed id magis detestandum videtur, quod iis in regionibus, ubi Celtica nardus nascitur, magis hallucinentur homines, quam alibi. siquidem Genuae, quae Liguriae est civitas (nisi iam admoniti resipiscant) aliisque finitimis locis, ubi Celtica nardus facile haberi potest, tam medici, quam seplasarii aliorum ignorantiam secuti, illius loco, lavanda sic vocata, vel nostrate Nardo passim utuntur. Quae quantum in historia omnibus notis, non dicam viribus, a Celtica nardo discrepent, quicunque primum rem optime perpenderit, ac de inde notas, et qualitates illi a Dioscoride redditas, cum lavandae, nostratisque Nardis notis comparavit, manifestum eorum lapsum facile incusare poterit. quippe Celtica nardus in brevem, exiguamque plantam consurgit: lavanda vero, et socia nardus magno exoriuntur cespite, ramusculis proceris, densissimisque, comantibus foliis. Illa folia fert subrubea, et flores flavo colore: hae autem foliis consurgunt incanis, floribus spicatis, et colore purpurascentibus. Illius caule, et radicibus utimur, quod hisce partibus maxime polleat: harum vero tantum flores commendantur. Quod satis clare demonstrat, quam facile decipiantur, qui tam levibus et falsis feruntur opinionibus. Verum quanquam (ut in superioris Nardi mentione diximus) communi omnium sententia compertum fit, lavandae, spicaeque nostratis facultas ad omnia Nardi genera propius accedere; hoc tamen eos ab errore non vindicat, qui lavandam Celticam nardum esse contendunt.[Seplasiariorum quorundam error.] Praeterea non desunt pharmacopolae rei herbariae penitus ignari, qui pro Celtica nardo plantam quandam incognitam emant arbores scandentem, caule longo reflexoque, cuius folia, quae colore subflavo constant, adeo densa ac minuta sunt, ut potius muscosam arborum, et lapidum materiam, quam aliud repraesentent. At quod in vestiendis caulis ipsius ramusculis, eos tam dense circundat, ut fere spicae effigiem prae se ferant, pro Celtica nardo ab impostoribus venditur: sed haec haud amarescit, nec ulla odoris praestantia commendatur. Caeterum ingens legitimae nardi Celticae proventus habetur in Stiria Austriae, et Carinthiae contermina, ubi Iudemburgensia rura suis e montibus quotannis innumeros comportant fasciculos, quibus magnos admodum replent saccos, et mercatoribus vendunt, qui in Syriam, et Aegyptum mercimonia convehunt. Siquidem (ut ferunt) Syriis, et Aegyptiis Celtica nardus maxime expetitur, ut balneis eam inponant, quibus frequenter utuntur. Celticam nardum ad me primum misit Petrus Salicetus clarissimus medicus ex Grazio Stiriae oppido: in cuius plantis et spicae in radicibus, et folia, et flores in caule (ut appicta figura demonstrat) nullo impedimento cernebantur, adeo ut a Dioscoridis historia nulla ex parte recederent: nec ulla tamen spica in eius cacumine videbatur, uti Ruellius et Brasavolus in Indica nasci scripserunt. Quamobrem nobis quoque iam liceat literis memoriaeque mandare, Celticam nardum non modo in Liguria, et Istria provenire; sed etiam in Stiria, Carinthia, ac etiam aliis fortasse locis. quippe superiore anno ego huius nardi nonnullas inveni plantas in quodam Vipaci monte, qui tantum viginti millia passuum a Goritia distat. Verum si eo destituantur medici, commode Indicam supponere poterunt. An vero Celtica nardus sit Saliunca, aut non, de qua Virgilius, et Plinius scripsere, etsi haec inter se nullam habere cognationem pluribus comprobare possem; cum tamen ea parum, vel nihil rei medicae conferant, silentio involvenda duximus. quanquam eruditissimus Leonicenus non animadvertens Dioscoridem Aliungiam, non Saliuncam Celticam nardum appellasse, Plinium accusat: qua in re ipse potius deceptus fuisse videtur. Meminit Celticae nardi Galenus lib. VIII. de simp. med. facult. his verbis. Nardus Celtica iam dictis nardis similis quadantenus in genere facultatis est. Caeterum ad omnia imbecillior, praeter quam ad provocandam urinam. siquidem calidior illis est, sed minus adstringit.


	7 - Nardum Celticum