Petri Andreae Matthioli Commentarii in libros sex Pedacii Dioscoridis de materia medica 1554


	10 - Phu

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

narcisso proximis, maioribus, tenerioribus, et ex albicante purpureis: radice superius ad digiti minoris crassitudinem, ex obliquo villosa in nigri veratri, aut iunci odorati modum: capillamentis invicem contextis, flavescentibus, odoratis, cum quadam odoris gravitate nardum aemulantibus. Excalfacit: urinam movet, si sicca potui detur. Decoctum eadem praestare potest: ad lateris etiam dolorem efficax: menses cit. antidotis inseritur. Adulteratur radice rusci admista. Sed maleficium deprehenditur: quoniam haec dura est, et frangenti contumax, sine ulla odoris gratia.

[Phu consideratio.] NON possum non fateri, eos omnes bene sentire, qui maiorem Valerianam sic vocatam, quae passim in Italia nascitur, legitimum esse Phu asserunt. Quippe radices primum forma, odore, colore, ac caeteris in universum notis ab iis, quae sibi Phu ipsum asciscit, haud quaquam recedunt. Indicant idem pariter folia, et caules: illa enim olusatro non sunt dissimilia: In vero adolescunt cubitali mensura proceriores, leves, inanes, molles, geniculati, et in purpuram vergentes. Flores tamen obstare videntur, qui Phu lilii, vel narcisi effigiem prae se ferunt, non autem umbellae, vel muscarii speciem, ut in maiori Valeriana visuntur: quanquam flosculi per se omnes, qui umbellam conficiunt, forma narcissinos referant, in purpuram albicantes. Quo fit, ut cum Ruellio existimandum putaverim, haec de floribus verba esse a scriptoribus in Dioscoride depravata. Nanque videtur nostras Valeriana, omnibus tum notis, tum qualitatibus adeo cum Phu convenire, ut re vera dici possit, non aliud, quam ipsum Phu ad unguem referre. Et si non desint (ut audio) qui profiteantur Phu alterum a Valeriana se invenisse, quod floribus narcissi proveniat. At quia id pro certo compertum non habeo, et quia non desunt, qui talia fabulentur, non est, quid hac in re certi affirmare possim.[Valeriana minor.] Est et Valerianae alterum genus, quod minus appellant, cuius caulis iuxta folia, quae quadantenus maioris similitudinem referunt, molli lanugine pubet, reliqua vero parte maiori non absimile assurgit, floribus subpurpureis, in umbellam pariter coeuntibus. Radices mittit haec tenue, quae in multifidas conglomerantur fibras, odore mixto inter iridem, et nardum. Utraque odore commendatur: proinde eas vestibus quidam interponunt. [Phu vires ex Galeno.] Phu (ut scriptum reliquit Galenus lib. VIII. simplicium med.) odoratum quodammodo est. Huius herbae radix nardo viribus similis, sed tamen ad pleraque infirmior. Urinam plus movet, quam aut Indica, aut Syriaca nardus: similiter autem ut Celtica. Simile Phu asserit ipse Galenus esse Carpesium, cuius cum nullibi meminerit Dioscorides, ut recte sciri possit quid nam senioribus Graecis fuerit Carpesium, in primis Galeni testimonio eius vires et formam describam: is enim lib. VII. simp. med. sic habet. [Carpesii consideratio.] CARPESIUM simile est vocato Phu, non gustu tantum, sed et facultate. Sed plus habet tenuitatis: proinde magis eo etiam viscerum obstructiones extergit, et urinam movet, renesque calculis degravatos expurgat. Non tamen catenus tenuium est partium, ut liceat loco cinnamomi, si non ad manum sit, usurpare, sicuti faciebat Quintus. Praestantius est Carpesium ponticum laertio: non tamen vel ipsum cinnamomi viribus vicinum est, imo non parvo deterius optima cassia. Nuncupatur utrunque a montibus quibusdam Pamphiliae, in quibus nascitur. Ingensque eius proventus est in Syria. Et primo libro de antidotis inquit. Quintus (ut aiunt) quoties cinnamomum deerat, Carpesium, ut quod viribus nihil ab optima cassia differet, in theriacae compositione imponebat. Ego idcirco eius plurimum mecum attuli ex ea peregrinatione, qua orientis provincias adii, diligenterque repositum nunc usque multum servo: quod odorem etiamnum et saporem, si non qualem prius habebat, certe non dum exoletum retinet. Est autem Carpesium herba phu appellato genere similis, valentior tamen, atque odoratum quiddam spirans. Plurimum hoc in Sida Pamphiliae nascitur, emiturque propterea illic vilissimo pretio. Quocirca si quis vestrum illuc accesserit, Carpesii plurimum emat, cum id sibi longo tempore duraturum noverit. Tenuia autem sunt sarmenta, cinnamomi virgultis similia. Eius duo reperiuntur genera; unum quod laertium; alterum, quod ponticum cognominatur, a monte, in quo nascuntur, utraque nomen adepta, sed ponticum melius est. Quod cum eius non parum haberem, permultis medicamentis admiscui, in quibus phu vocata imponi debuerat. Est enim Carpesium phu simile, valentius tamen, et in quo (ut dixi) nonnihil odoratae qualitatis gustu odoratuque sentitur. Hactenus Galenus. Verum quid hac tempestate sit Carpesium, arduum sane fuerit explicare et mihi, et caeteris materiae medicae scriptoribus. Tametsi Hermolaus, Ruellius, Fuchsius, ac etiam Monachi Mesuem exponentes pro certo exploratum habeant, Avicennae, Serapionis, et Actuarii auctoritatibus innixi, fructus piperi similes, qui vulgo cubebe vocantur, legitimum esse carpesium. Siquidem Serapio quod Galeno carpesium vocatur, sub cubebe nomine ipsius Galeni testimonio sic describit. Cubebe est medicina facultate, et sapore Phu non absimilis, quanvis longe tenuior. quare obstructiones totius corporis aperit, urinam ciet, et calculos renum pellit. In hac fere sententia versatur et Avicenna cubebas carpesium appellans: quemadmodum et Actuarius qui Mauritanorum nomina secutus, in quibusdam medicamentis Carpesium imponit, quod a barbaris [GR] vocari ait. Quibus auctoritatibus luce clarius patet, quod Galeni carpesium, et Arabum cubebe nulla ex parte differunt. [Ruel. et Fuchsii opinio.] Veruntamen illud animadvertendum est, quod eos in errore versari existimem, qui credunt (ut Hermolaus, Ruellius, et Fuchsius) vulgares seplasiariorum cubebas illas referre, de quibus scripsere Serapio, Avicenna, et Actuarius. quandoquidem qui dixerit cubebas plantae fructum, vel semen esse, eorum reperio neminem: nec minus probari posse putem, id usquam dixisse Galenum. qui carpesium describit his verbis. [GR]. hoc est. Sunt autem tenuia sarmenta, cinamomi virgultis similia. Ipsumque Phu et odore, et facultatibus adsimilat. Quapropter cum tantum Phu radices in usum medicum veniant, facile dici potest, carpesium Galeno potius radicum esse sarmenta, quam caulium; et praecipue cum asserat diu asservari posse. quandoquidem solidiores sunt radices, quam caules, qui facile in omni herbarum genere flaccescunt, et pereunt. Quo fit, ut crediderim Fuchsium in suis Paradoxis immerito impugnasse Leonicenum. Ad haec gustantibus nobis vulgares officinarum cubebas, nullum prorsus Phu saporem deprehendimus. Quod manifeste indicat vulgares cubebas, nec Arabum cubebas esse, nec Galeni carpesium. Ob id igitur, ubi apud Graecos carpesium medicamentis admixtum reperitur.


	10 - Phu