Petri Andreae Matthioli Commentarii in libros sex Pedacii Dioscoridis de materia medica 1554


	40 - Communis curatio in omnes ictus virulentos

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

tametsi privatim ad venenatos ictus praeferantur Medica mala, et eorum semen: quin et echii, et viticis, et ligustici, et paeoniae, et hyacinthi: praeterea virides platani pensiles pilulae, iuniperi baccae, conyza, chamaedrys, scordium, chamaepitys, echini terrestris caro, gallinaceorum et gallinarum cerebrum, leporis et equi coagulum ex vino potum, marinae testudinis sanguis cum cymino, porri succus ex melle, nasturtium, maioris centaurii, gentianae, albi dictamni, et superior gladioli radix, thlaspi, pulegium, Cretense dictamnum, elichrysi coma, ranae oleo incoctae, et sale conspersae, earundem ius, oleo et sale adiectis, et cervi genitale siccum, et in pulverem potum. Mirificum ac singulare remedium praestat illius herbae radix, quam Goritienses, ex eo quod serpentium morsibus celeriter, et efficaciter medeatur, Serpentinam vocant, cuius historiam descripsimus libro secundo in coronopi mentione: haec siquidem in pulverem ex vino hausta cochlearis mensura, a venenoso quovis serpente demorsos brevi tempore sanat: neque ea solum valet adversus virulentos ictus; sed etiam contra epota venena. Iis fere viribus pollent (ut quidam recentiores fatentur) flosculi illi sylvestre roseo colore micantes, quos nonnulli sylvestres garyophyllos vocant. [Theriaca laudibus a Galeno celebrata.] Porro Galenus libro de theriaca ad Pisonem, caeteris antidotis tam simplicibus, quam compositis ad virulentorum morsus Andromachi theriacam praetulit his verbis. Theriaca est procul dubio apud universos homines celebratissimum antidotum, tum quod pollicito neminem frustretur, tum ob ipsius actionis efficaciam. Siquidem nullum unquam a feris, quae hominem solent interimere, commorsum, hac statim epota periisse memoriae est proditum. Nullus eadem praesumpta haud multo post morsu impetitus, belluae veneno ceu illam superante interiit. Quod subinde nonnulli praetores etiam, penes quos vitae, et necis potestas est, experiuntur: atque medicamentum probare volentes, an quod promittat praestare quoque possit, in omnibus iam ob prava quaedam, et illegittima facinora ad mortem iudicatis, de ipsa faciunt experimentum. Nos autem cum in hominibus id non possimus, in aliis quibusdam animantibus idem facientes, veram medicamenti probationem invenire conemur. Nanque gallis, qui domi non enutriti, neque nobis sunt contubernales, sed potius agrestibus, et sicciore praeditis temperamento, captis, feras obiicimus, et qui inter nos biberint ex medicamento, protinus intereunt: qui vero biberint, convalescunt, et a morsu vitam retinent. Interdum vero medicamentum num adulteratum sit, hoc quoque modo probare convenit. Si epota theriaca, non purgetur, qui purgans sumpsit medicamentum, hoc ipso iudicamus antidotum esse praestantissimum, quoniam purgationem, ei qui medicamento usus sit purgante, impedierit, ut tali experimento a veri medicaminis inventione nunquam aberraverimus. hactenus Galenus. Cuius nimirum aetate qui praetorium in facinorosos exercebant iudicium, facile probare poterant num theriaca probatae esset facultatis, an adulterina. Nanque pluribus in locis qui ob sua facinora mortis supplicio, damnabantur, non semper capite, aut laqueo, aut quovis alio poenae genere necabantur, prout leges statuebant: sed saepius in theatrum ducti, ut mitiori supplicio e medio tollerentur, aspidibus, et viperis offerebantur demordendi. Huius rei testis est Galenus eodem libro ad Pisonem, ubi post enarratum Cleopatrae interitum sic inquit. Pluries in magna Alexandria sum contemplatus, quam celeriter aspides homines perimant. Cum enim aliquem hac poenae lege damnatum, humaniter, citoque volunt occidere, adiicientes ipsius pectori feram, iubentesque paululum ambulare, ita sine mora hominem tollunt e medio. Probanda igitur fuerit theriaca, praesertim quae fit hoc tempore, antequam ematur, vel alicui propinetur, in gallis agrestibus a feris saepius enarratis demorsis, ut docet Galenus, aut in alio quovis animali: etenim in simiis (ut opinor) tutius et certius id experiri possent, quod simiae magis caeteris hominem referant. [Gentes tutae a serpentibus, eorumque ictibus medentes.] Narrant quidam antiquitus fuisse gentes in pluribus orbis partibus, quae suapte natura cum serpentibus degebant, tractabantque manibus, nullo unquam ab his morsu accepto. Cuius rei testis est Plinio libro VII. capite II. ubi ita scriptum reliquit. Crates Pergamenus in Hellesponto circa Parium genus hominum fuisse tradit, quos Ophiogenes vocat, serpentum ictus contactu levare solitos, et manu imposita venena extrahere corpori. Varro etiam nunc esse paucos ibi, quorum salivae contra ictus serpentum medeantur. Similis et in Aphrica genus Psyllorum fuit, ut Agatharchides scribit, a Psyllo rege dicta. Horum corpori ingenitum fuit virus exitiale serpentibus, ex cuius odore sopirent eas. Mos vero liberos genitos protinus obiiciendi saevissimis earum. eoque genere pudicitiam coniugum experiendi, non profugientibus adulterino {sangnine} <sanguine> natos serpentibus. Haec gens ipsa quidem prope interemptione sublata est a Nassomonibus, qui nunc eas tenent sedes. Genus tamen hominum ex his, qui profugerant, aut cum pugnatum est, abfuerant, hodieque remanet in paucis. Simile et in Italia Marsorum gente durat, quos a Circes filio ortos ferunt, et ideo inesse iis vim naturalem eam. haec Plinius. Veruntamen, ut author est Galenus libro de theriaca ad Pisonem, Mars qui suo tempore extabant, contra serpentium venena ullam utique propriam habebant facultatem: sed fraude quadam universam decipiebant plebeculam. Ipse enim loco citato ita scribit. Circulatores hi nunquam congruo tempore viperas venantur, sed multo post vernationem, cum non amplius vigent. Captas autem ipsas crebro sibi ipsis assuefaciunt, et cibis non solitis enutriunt, imo carnes ipsis permittentes, et continue mordere cogentes, ut virus ex earum ore vacuetur efficiunt. quinetiam mazas quasdam obiiciunt, quae dentium foramina obstruant. Atque hac ratione morsus fiunt imbecilles, ut videntibus magnum sit miraculum, talis ipsorum ad fraudem parandam artificii imperitis. haec Galenus. [Fraus circunforaneorum, qui divi Pauli stirpem mentiuntur.] Caeterum id fraudis dolive genus, nostro etiam tempore locum habet, in his praesertim circulatoribus, et circunforaneis, qui ex divi Pauli stirpe (quod tamen plane mentiuntur) se prognatos praedicant. Quippe quod fere omnes Apuli sint ex Leccia urbe oriundi, aut ex circunstantibus locis. quanquam facile possunt originem duxisse a Marsis eorum vicinis, qui sexcentenis, aut fortasse millenis annis ante divum Paulum extitere. Cavendum igitur fuerit ab eorum nugis: nam quicquid loquuntur, pollicenturque, id omne fraudulenter, et dolose agunt. Capiunt enim viperas abeunte iam hyeme, et ut magis ab earum morsibus se tutentur, manus sibi perquam diligenter inungunt quodam unguento hac in venatione ab ipsis experto. Unguentum illud conficitur ex oleo sylvestris raphani semine expresso, dracunculi radicis, et asphodeli succo, leporis cerebro, sabinae foliis, lauri baccis, et aliis quibusdam additis.


	40 - Communis curatio in omnes ictus virulentos