Conrad Gessner Ornitologia Ornithologia 1555 Historiae animalium liber III de Avium natura


	43 - de Cornice

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

CORNIX avis est generis corvini, Albertus et Theon in Aratum. Aristoteles etiam corvini generis aves nominans, videtur intelligere corvum, cornicem, graculos et huiusmodi. Oreb Hebraice corvus est: quae vox cum corvis etiam cornices et genus omne corvinum comprehendere videtur. Monchar algorab, id est rostrum cornicis, Bellunen. vide in Corvo A. In trilingui Dictionario Seb. Munsteri kurka, [HE], Chaldaica (ut coniicio) vox, pro cornice scribitur. Kaath, [HE], Septuaginta pelecanum vertunt, vulgata aeditio onocrotalum: in Thalmud haec avis (teste R. David Kimhi) alio nomine [HE], kik, vocat, quae avis sit solitaria et loca maritima incolat. Iudaei vulgo kra (id est cornicem) interpretantur, P. Fagius. Avicennae interpres algadem et bubonem pugnare scribit, ubi in Aristotelis historia anim. legimus cornicem et noctuam pugnare. Albertus etiam alicubi pro cornice guidez vel gaudes, nimirum ex Avicennae interprete, reddere videtur. Aves quaedam ingluviem non habent, ut [GR], Aristoteles. ubi Albertus, Corvuus (inquit) et avis quae guidez vel gaudes vocatur, quae secundum quosdam est falconum genus. Ego non falconum generis avem hac voce significari, sed cornicem aut graculum hoc in loco ex collatione contextus Graeci animadverto. magis tamen ad cornicem animus inclinat, ut graculi nomen omissum sit. Cornix in Libro de nat. rerum etiam kokis dicitur. Rursus Albertus in Aristotelis historiae anim. 6. 6. scribens, pro cornice ponit hachoac: et alibi karyme (quam vocem apparet a Graeca [GR] corruptam. nam eo loco Aristoteles scribit cornicem devorare eiecta a mari) inquit animal est quod quidam vocant hacham. Idem alibi ubi Aristoteles cornicem habet, monedulam ponit: et alibi cum corvo eandem (cornicem) confundit. Borositis, id est avis corone, cornix, Kiranides. Xercula, id est cornix avis, Sylvaticus. ¶ Graecum nomen [GR] est, et vulgare hodie [GR] vel [GR]. ¶ Italica, cornice, cornacchia, cornachio, gracchia. Hispanicum, corneia. ¶ Gallica, corneille, graille, graillat. ¶Germanicum [GO].vel [GO]. ¶ Anglicum a crovu. Illyricum wrana.

Cornices in Britannia abundant, Cardanus. Totae nigrae sunt, media magnitudine inter monedulam et corvum, Turnerus. Erat in urbe Roma haec prodente me equitis Romani cornix e Baetica, colore mira admodum nigro, Plinius. ¶ Solent Rhodigini mei (inquit Lodovicus Caelius) perelegans usurpare proverbium, ubi rarenter quid admodum et fere nunquam obtingere volunt significare. dicunt enim perinde esse infrequens, ac sit alba cornix. ceu fere non visatur avitii id genus albicans. Nam et M. Tullius Familiarum epistolarum septimo, ipsum hoc innuisse videri po{po}test: Quod, inquit, quasi avem albam videntur bene sentientem civem videre. Caeterum scitu condignum est, visam temporibus meis, dum ista proderem, duorum fere stadiorum spatio a patriae (Rhodigii) moenibus, cornicem albam, capite nigricante sicuti caeteris, alarum apicibus in rubedinem vergentibus. nec erat expressus candor, sed livens aliquo modo. Fuit ea mensibus aliquot omnibus conspicua, non parum multis ad insolentem speciem ad spectaculum confluentibus. Quin et nonnullis abiit res ea in prodigium: quod post eam visam, loco nunquam fuisset pax: tumentibus tunc perniciosissimis bellorum procellis, ac latius grassante ferri licentia, etc. Haec ille. In domo

Ludovici Patavini Cardinalis cornix alba visa est, Niphus. Perottus quoque cornicem albam a se visam testatur. Peculiare Hispaniae esse Posidonius asserit, ut nigrae ibi sunt cornices, Strabo. ¶ Cornix pro ingluvie gulam habet patentiorem propius ventriculum, Aristot. et Plinius. Est haec avis, ut observavi, rostro, cruribus et toto corpore undiquaque nigerrima, ita ut prae nigredine splendeat, et ad lucem obversa quasi Indicum colorem, id est nigrum subcoeruleum referat. Superiore rostri parte barbulas quasdam veluti setas emittit circa palpebras, aliquando etiam inferius, nigra quaedam veluti granula minima habet.

Cornices circa urbes praecipue versantur, Vuottonus: item circa domos et sterquilinia. Omnivorae sunt, littora petunt, et quae unda eiecerit animalia tangunt, Aristot. Carnes, pisces et grana interdum vorant, circa littora maris et ripas fluminum multum versantur, ut ea animalia quae unda eiecit, tangant, Turnerus. In Britannia ingens copia est cornicum quoniam in pabulo humido illic vermes multi abundant. ubi enim pabulum, ibidem animalia sunt quae eo vescuntur. atque immodice tunc multiplicantur, cum ubique abundaverit, Cardanus. Cornix nucibus in cibo gaudet, Liber de nat. rerum. Baccis olivarum vescitur, Io. Ursinus. ¶ Aves quaedam ambulant (non currunt, nec saliunt,) ut cornices, Plinius. ¶ Cornix vel corvus [GR] vel [GR] dicentur, a vocis asperitate, Varinus in [GR]. Et alibi, [GR] de corvo, de cornice [GR] dicitur. Sed contra forte legendum, ut [GR] cornicum sit, et [GR] corvorum. nam Pollux [GR] scribit: et Euphorion apud Athenaeum, [GR]. et Aratus, [GR], de cornice. et Hesiodus, [GR]. Ne forte insideat cornicans garrula cornix, ut Erasmus Roterod. interpretatur. [GR], Aristoph. in Equitibus. Crocituque gravi pluviam increpat usque morantem, Politianus in Rustico. Cornix et ipsa voces humanas imitatur. Papinius in Sylvis, Qua refert iungens iterata vocabula cornix. Omnes tamen fere codices perdix habent: quod etiamnum legi posse ipse crediderim propter perdicis fabulam Ovidianam. Adde quod Serenus illam garrulam appellat, id est canoram. Cornicem vero vocalem inveniri et nos liquido scimus, et Plinius locupletissimus testis accedit in decimo sic scribens: Nunc quoque erat in urbe Roma, haec prodente me, equitis Romani cornix e Baetica, primum colore mira admodum nigro, deinde plura contexta verba exprimens, et alia atque alia crebro addiscens, Grapaldus. Cornices praeter carnem etiam alio pabulo utuntur: atque duritiem nucis rostro repugnantem, volantes in altum in saxa tegulasve iaciunt, iterum ac saepius, donec quassatam perfringere queant, Plinius. Super frondibus arborum nidulantur, Turnerus. ¶ Cornices eodem secum invicem modo naturaliter coeunt, quo homines, Orus. Palam non coeunt, Volaterranus ex Aeliano: ubi Politianus vertit, Cornices non videat quispiam licenter misceri ac temere. Gillius vero, Societatem non temere instituunt, quam tamen ubi semel inierint, fidem inter se mutuam servant amanter. Ego Politiani translationem praefero. nam Graece legitur: [GR]: nec aliud ad hanc sententiam pertinens additur. ¶ Foetus earum post solstitium accidit, Plinius. Cornix gemina solet ova (ova picta, Albertus, ut picae et passeres) parere, ex quibus mas et foemina plerunque gignuntur, rarius ex utroque mas aut foemina nascitur, Orus. Cornicum foeminae tantum incubant, assidueque in opere perseverant. mares his cibum suggerunt, pascuntque incubitantes, Aristoteles. Idem corvi faciunt, ut generis hoc potius proprium sit quam speciei, Albertus. Cornicum pulli ovis non ad caput ruptis, ut caeterarum avium, sed retrorsum, pedibus primum prolatis, excluduntur, Oppianus. Hylas tradit cornices a cauda de ovo exire, (et alias quasdam aves quarum grandiora sunt capita,) quoniam pondere capitum perversa ova posteriorem partem corporum fovendam matri applicent, Plinius. Cornix caecos pullos excludit, Aristot. ex quo causam retuli in Columba C. Cum pullos pascit, assidue cursitat, Gillius. Pullos quidem, ut audio, non prius solent pascere, quam plumis vestiri incipiant, ut aliae pleraeque aves, volaces magis quam pulveratrices sunt, hae enim per se edunt. Cornices foetum etiam iam volantem, diu sequuntur et pascunt, Albertus. Non cuculum modo alienis nidis parere quidam putant, sed etiam avem rapacem asturi (accipitri) similem, in nido corniculae, Albertus: ubi exponit locum Aristotelis de hist. anim. 9. 29. nihil autem tale Aristoteles habet, sed alibi docet cuculum a quibusdam accipitrem existimatum. ¶ Cornices et corvi toto anno manent, Demetrius Constantinop. Ab Arcturi sydere ad hirundinum adventum notatur cornicem in Minervae lucis templisque raro, alicubi omnino non aspici, sicut Athenis, Plin. Cornix vulgo a Germanis quibusdam hyberna cognominatur, [GO], quod hyemis nuncia sit. nam aestate ingruente avolat, Tappius. Ego apud nos cornices simpliciter dictas vel domesticas, audio non migrare: sed genus earum cinereum: cui a nebulis nomen apud nostros. Cornicum ductu quomodo migrent ciconiae quum maria transvolant, et in Asiam collecto agmine pergunt, recitavimus in Ciconia D. ¶ Cornix natura est calida, Theon in Aratum.

¶ Cornicis vita longissima: utpote cui novem nostras aetates dedit Hesiodus. Hinc Iuvenalis de Nestore aetate polycronia longaevo, Exemplum vitae fuit a cornice secundae. Hinc [GR] apud Aratum, quod novem aetatum annos vivat. vel novem pro multis accipiendum poetice, ut sit [GR], uti Theon interpretatur. Et cornicibus omnibus superstes, Martialis. est autem

hyperbole proverbialis de vehementer annosis, ab avis huius prodigiosa vivacitate sumpta. Servatura diu parem Cornicis vetulae temporibus Lycen, Horatius 1. Carm. Cornix centum iuxta Aegyptiorum morem computatis annis vivit. constat autem Aegyptiacus annus quatuor usitatis et communibus annis, Orus. Vivit usque ad annos quingentos, Kiranides. Hesiodi versus de aetatibus cornicis, cervi, corvi et phoenicis, et veteris cuiusdam innominati authoris interpretationem (quae inter poematia Maronis circunfertur) recitavi in Cervo C. Hesiodus cornici novem (Pisthetaerus in Avibus Aristophanis quinque tantum) nostras tribuit aetates, ([GR],) quadruplum eius cervis, id triplicatum corvis, Plinius. corvos vero (ut canit Hesiodus) novies excedit phoenix, phoenicem decies Nymphae. Sed quid per [GR] Hesiodus intellexerit, annum ne tantum, ut Cleombroto Lacedaemonio placet apud Plutarchum in libro de oraculorum defectu: an, ut Heraclitus vult, annos triginta: an octo et centum, ut alii quidam, (qui non [GR], sed [GR] apud Hesiodum legunt,) an nonaginta sex, ut vetus Hesiodi carminum interpres sentit, ambigitur, ut Plutarchus pluribus disserit: sed magis inclinant animus [GR] pro anno uno accipi, quod intra id spacium generentur et perficiantur, non omnia tantum quae terra profert, sed etiam homo in utero: et ut annus unus dicatur [GR], id est aetas, quo tota deinceps hominis vita et aetas mensuratur: ita ut unitas etiam numerus appellantur, qui numerus proprie non est, sed aliorum numerorum mensura prima. Quod si aetatem pro anno uno accipias, cornicis vitam novem annorum faciemus: cervi, triginta sex: corvi, centum et octo: phoenicis, nongentorum et septuagintaduorum: nympharum denique novies mille septingentorum et viginti. Cornicibus vivacior, [GR], proverbium ab Erasmo recensetur de vehementer annosis. Huc pertinet (inquit) quod philosophus ille moriens, cornicibus invidisse legitur longaevitatem, quam natura negasset homini. Synesius in epistola quadam, [GR]. id est, Consentaneum est iustissimum principem, cornicis annis imperaturum esse. Corvi ante solstitium generant: iidem aegrescunt sexagenis diebus, siti maxime, antequam fici coquantur autumno. cornix ab eo tempore corripitur morbo. Cornix in solstitio morbo corripitur, Author libri de nat. r. Scabiem et lepram patitur, Porphyrius libro 3. de abstinentia ab animatis. Cornix si inciderit in comesae a lupo carnis reliquias, moritur, Aelianus et Philes.

Cornices nucum duritiam si rostro perfringere nequeant, in altum volantes, in saxa et tegulas iaciunt iterum ac saepius, donec quassatas perfringere valeant, Textor et Vuottonus. Imitantur etiam sermonem humanum, ut in C. scripsimus. ¶ Cornicum foeminae tantum incubant, assidueque in opere perseverant. mares his cibum suggerunt, pascuntque incubantes, Aristot. et Plinius: ut et corvi, Albertus. Cornix aliquandiu pullis suis providet: et iam volantes pascens ipsa comitatur: cum caeterae postquam enutriverunt pullos, nihil amplius curent, Aristoteles et Albertus. Sola cornix volantes pullos aliquandiu pascit, Plinius. Author libri de nat. r. idem scribit de ave kokis, quam iccirco non aliam a cornice esse coniicimus. Cornix etiam volans (malim, volantes) pullos suos pascit, Orus. ¶ Palumbes (ut turtures etiam et columbae) coniugium servant, nec mas a foemina, neque haec a mare relinquitur ad exitum usque vitae: quod corvi etiam, cornices et graculi faciunt, Athenaeus ex Aristotele. Corone sive foemina sive mas si moriatur, coniux alter viduus permanet, Kiranides et Athenaeus. Cornices inter se fidissimae sunt, mira his castitatis et matrimonii cura, haud palam coeuntibus (Amanter mutuam inter se fidem servant, cum semel societatem inter se coierunt, quam non temere ac licenter inter se instituunt, Gillius ex Aeliano. vide in C.) extincta consorte, alteri viduitas impolluta. quare et inter hymenaeos (post Hymenaeum, Politianus) pro concordiae pudicitiaeque felici auspicio invocatur. In auguriis quoque una ex his visa fortunatissimum putant, Volaterraneus ex Aeliano. Ego fortunatum hoc auspicium esse apud Aelianum non legi: et si legeretur apud eum, non approbarem. nam Orus in Hieroglyphicis ita scribit: Cum uni cornici occurrerint homines, augurantur praesagium sibi hoc esse viduae vitae, quod scilicet animali viduam agenti vitam obvii facti fuerint. Caelius hunc locum transferens simpliciter reddit, Cornix solitaria visa ostentum veteribus faciebat. Sed melius Politianus, Qui sedes avium (inquit) et volatus observant, inauspicatum esse captantibus auguria dicunt, unius tantum cornicis obsequium. Plura leges infra in H. a. Cornix gemina solet ova parere, ex quibus mas et foemina gignuntur. ubi vero, quod raro tamen accidit, vel duo mascula, vel duo foeminea ova pepererit, mares foeminis connubio iuncti nunquam ad alteram divertunt cornicem: ac ne ipsa quidem foemina, quoad vivit, ad alterum marem. sed disiuncti, soli deinceps semper degunt, Orus in Hieroglyphicis. magis autem conveniret, ut cum ex duobus ovis alter mas, altera foemina gignitur, genitae cornices connubio inter se iungerentur, quam cum uterque mas aut utraque foemina generatur, sed Graecus etiam codex sic habet, ut Mercerus interpres Latinus transtulit. Graeci quidem (inquit idem Orus) in hunc usque diem, ob tantam harum avium concordiam, in nuptiis ignorantes verbum illud usurpare solent [GR], nimirum [GR] cornicem appellantes. Memini ego audire ex amico quodam qui ruri habitabat, se per annos decem aut amplius cornicum coniugium, id est marem et foeminam, certo anni tempore aliquandiu quotidie ad domum suam advolantes, ut cibum ipsis expositum caperent, observasse. ¶ Cornices verbenacam supinam nidis imponunt ut blattas abigant, Zoroastres in Geoponicis.

¶ Cornix dux est avium, Io, Ursinus. Ciconiis cum maria transvolant, et in Asiam collecto agmine pergunt, duces se praebent, ut scriptum est in Ciconia D. In eiusdem Ciconiae historia capite tertio, pugnam ciconiarum et pelecanorum adversus cornices, corvos, vultures, aliasque carnivoras aves descripsimus ex Kiranide. Amicae sunt aves cornix et ardeola, Aristot. Plinius et Aelianus. Mustela cornicis ova pullosque violat, Aristoteles: nidos saepe diripit, Perottus. Cornix valde infesta est avibus rapacibus: et ideo interdum dilaceratur ab eis, Albertus. Horribiles (rapaces nimirum) aves tanquam suos hostes impugnant: sed illae frequenter cum impugnantibus multum detulerint, tandem impatientia victae lacerant importunas, Author libri de nat. rerum. Cornix, pica, monedula et huiusmodi aves, apud nos cum aquila pugnant, quoniam aquila comedit eas, Albert. Cornices quomodo eludant aquilas et aliquando deplument, vide in Aquila D. ex Aeliano. Inimicitiae intercedunt cornici cum circo, Aelianus. Cornix ovis columbae insidiatur, ut ea dissipet et exugat, Author libri de nat. rerum. A cornice (avis) tympanus nomine occiditur, Aristot. In morte kokis avis, aves omnes cum dolore suaviter vociferantur, Author de nat. rerum. Cornix cum noctua dissidet. cornix enim meridie ova surripiens noctuae absumit, cum non clare interdiu noctua videat. noctua contra ova cornicis noctu exedit. estque altera interdiu, altera noctu potentior, Aristot. et Aelianus. Cornices et noctua dissident, Plinius: inexplicabili bello, Aelian. Interpretes barbari quidam bubonem (vel noctuam) et monedulam, vel bubonem et corvum, pro noctua et cornices ex Aristotele reddiderunt: vel incendulam et bubonem, corrupto incendulae nomine pro monedula. Aliud noctua sonat, aliud cornix: [GR], proverbium de iis qui inter se non consentiunt, [GR], Suidas: Apostolius addit, [GR]. Accomodari potest (inquit Erasmus) vel ad eos qui decertant cum longe praestantioribus: vel ad illos inter quos ob morum ingeniique pugnantiam, minime convenit. Sive cum est alius alio longe facundior. Quemadmodum enim avem etiamsi non videas, tamen e cantu licet dignoscere: ita stilus diversus prodit pseudepigraphiam. Nullum enim est autorum genus, ubi non reperies notha quaedam et subdititia [GR] admixta, Erasmus. Noctuam inter cornices esse vulgo Germani dicunt, [GO], quum stolidus aliquis incidit in homines nasutos et contumeliosos: quale Latinum illud proverbium est, Asinus inter simias.

Multae magnae aves capiuntur magnis virgulis inviscatis, praecipue corvi et cornices, cum auxilio gummi (gimmi, id est noctua) hoc modo. In iis locis quos frequentare solent aves, truncatur ramis arbor aliqua, quae ab aliis arboribus multum distet. sed aliqui rami frondibus nudati relinquuntur in ea. vel perticae aliquae super eam ponuntur. his leviter infiguntur virgulae magnae visco illitae, gimmus in terra ponitur, in loco parum eminente, ut facilius ab avibus volantibus videatur: quem cum aves viderint circunvolitant, et volando defessae in arborem visco litam se recipiunt, unde in terram decidunt. Eas auceps pertica persequatur et occidat. nam si manibus caperet, laederetur ab eis, Crescentiensis 10. 27. Et rursus cap. 28. Capitur (inquit) cornix delectabili quodam modo. Cornix capta duobus perbrevis palazolis (lignis, bacillis) ad principium alarum annexis, suprema in terram firmatur. clamat illa et fugere conatur. advolant aliae iuvandi animo, ex quibus illa proximam rostro et unguibus correptam detinet, quae sec detenta facile capitur. Eodem modo aiunt aregazas (picas) capi posse. Memini me aliquando cornices manu cepisse, cum inter carnes nucem vomicam tritam miscuissem, Cardanus. Sunt qui cornices et graculos alliciant, cum vivis allectatricibus carent, pelles occisarum materia aliqua farctas, ut viventium speciem referant, exponant.

¶ Mutant cum tempestatibus una Raucinosos cantus cornicum secla vetusta, Corvorumque greges, ubi aquam dicuntur et imbres Poscere, et interdum ventos aurasque vocare, Lucretius. [GR], Euphorion apud Scholiasten Nicandri. id est, Cum pluviae vates cornix crocitaverit. Antequam stantes repetat paludeis Imbrium divina (praescia) avis (cornix, Acron) imminentum, Horatius Carminum 3. 27. Domum aedificans imperfectam ne relinquito, ne insidens illi garrula cornix crociret, Hesiodus. hoc est ne tempestas et pluvia ingruens sic imperfectae noceat. vox enim cornicis tempestatis signum est, Moschopulus. sed alii aliter interpretantur. vide infra in h. inter proverbia. Magnum tempestatis signum est cornix noctu canens, Aratus: ubi Theon Scholiastes, Vox eius noctu acuta signum est tempestatis. Si nocturna tibi cornix canit, Avienus Arati interpres. Si corvus, cornix graculus, crepusculo vespertino vocales sint, tempestatis adventum praedicunt. Aelianus. Tum vespertinum cornix longaeva resultat, Avienus. Quum terrestres volucre contra aquam clangores dabunt, perfundentes sese, sed maxime cornix, signum est hyemis, Plinius. Garrula cornix terrestris sub initium tempestatis ([GR]} littus eminens subit, (iuxta mare apparet, ut quae aquis gaudeat, Theon:) aliquando et in fluvii aquam a capite usque ad summos humeros se immergit, aut etiam tota innatat: aut frequenter versatur iuxta aquam ([GR], in aquis fluviorum aut marinis, Theon) crassa voce crocitans, Aratus. ubi Theon Scholiastes, Cornix (inquit) et corvus (sunt enim eiusdem generis) cum corpore admodum sicco sint, plurimum gaudent humectantibus. cum igitur initium hyemis ([GR]) senserint, et aer corpora earum humectarit, tunc etiam innatant aquis, ceu quibus valde gaudeant. Caeterum aqua ipsa fluviatilis aut marina parum eas iuvat, nisi aer quoque humidus fuerit. Et rursus, Immergit autem se

cornix refrigerandi gratia, sive quod aere ambiente refrigerato, animalia ipsa calore intus collecto magis caleant, sive propter externum calorem. Ut plurimum enim ante pluvias aer terram ambiens calidior fit. Vel illud [GR], accipi potest, quasi multum gaudeat cornix et saliat, frigiditatis amans, est enim ipsius natura calida. Fuscaque nonnunquam cursans per littora cornix. Demersit caput, et fluctum cervice recepit, Cicero ex Arato. Tum cornix plena pluviam vocat improba voce, Et sola in sicca secum spatiatur arena, Vergilius. ubi Servius, Plena voce, id est rauca (forte potius crassa, cum et Aratus dicat, [GR]) contra naturam suam, pluviam vocat, id est denunciat. Corvi vero contra, non solitarii, sed plures, nec rauca, sed tenui et purissima voce contra naturam suam pluviae signum faciunt. Aratus inter serenitatis ([GR]) signa cornicem ponit, vesperi voce placida et varia utentem, his verbis: [GR]. Ubi Theon in Scholiis, Corvi (inquit) et cornices per initia tempestatis ([GR]) gaudent: in progressu vero crescente frigore non amplius gaudent. incipiente deinde aestate rursus gaudent. excessus enim temporum non ferunt. itaque cornix cum placida (non aspera) variaque voce laetitiam suam testatur, signum est serenitatis. Et mox, Apud Archilochum legitur, [GR]. id est, pennas concutiens prae gaudio, quod facere solet signum serenitatis exhibens.

¶ In Britannia abundant cornices, ut ob frugum damna nuper publico consilio cornices perdentibus proposita praemia sint, Cardanus.

Cornicis carnes esse in longissimis morbis utilissimum putant, Plinius. Demetrius Constantinop. corvi aut cornicis carnem accipitri dari prohibet, quod valde noceat. Et rursus, Accipiter (inquit) de corvo edat cor, et cerebrum et iecur, et perparum de pulpa pectoris. sanguine vero eius omnino abstineat. est enim salsus et perniciosus accipitri, ut omnia salsa. Idem in cornice cavendus est. Utriusque etiam ossa et interiora vitabit. urunt enim ac nimiam sitim et noxiam inducunt.

Cornicis carnes esse, et nidum illinire, in longissimis morbis utilissimum putant, Plinius 30. 11. Cornicis cerebrum coctum in cibo sumptum, capitis doloribus (gravibus et inveteratis, Marcellus) remedio est, Plinius: effectu mirabili, Marcellus. In cibo sumptum palpebras gignere dicunt, Plin. Fimus in vino potus dysenteriam sanat, Kiranid. Ut pili fiant albi: Vermes (ventres, forte) corvorum seu cornicum iugulatarum et positarum sub fimo recenti tribus diebus, ponantur in calcula, et affuso oleo bulliant donec liquefiant, inde pilos quater inunges, Elluchasem.

a. Cornicem a corvo quidam existimant appellatam, Perottus. Cornicula, diminutivum apud Horatium. ¶ [GR] dicitur quasi [GR], a verbo [GR], Etymologus. [GR], Varinus et Hesychius. quasi [GR] diminutivum sit a [GR], quod non probo. potius enim [GR] dicendum fuerit. et sic legitur apud Io. Tzetzen 8. 205. [GR]. [GR]. pullus cornicis, Hesychius et Varinus. hinc pluralis numerus [GR], apud Eustathium. Graeci in nuptiis ignorantes verbum [GR] usurpant, nimirum [GR] cornicem appellantes, Orus. ¶ [GR] non solum pro terrestri cornice accipitur, sed etiam pro marina apud poetas: ut hoc carmine, [GR]. dicit autem Apion eandem esse avem, quae et larus et aethyia, (id est mergus) dicatur, Etymologus et Eustathius. [GR], (malim post [GR] distinguere, non ante,) [GR], Hesych. et Varinus. sunt autem colymbides etiam de mergorum genere, colore nigro nimirum, atque inde cornices dictae, ut etiam lari forte. Aethyiam eandem esse cum cornice marina, authores sunt Hesych. et Suidas. Corvus aquaticus Aristoteli dictus Vuottono vident esse [GR] Arriani in Ponti Euxini navigatione, et alia ab aethyia. Sunt et marinae cornices, de quibus Homerus, [GR], Theon in Aratum. Plura de cornice marina, vide infra inter Cornices diversas. ¶ [GR], Hesychius. lego [GR]: ut Polyrhenii populi Cretae, cornicem combam appellent. est enim Polyrrhenium Plinio, [GR] Stephano, urbs Cretae. Combe etiam dicta fuit mater Curetum, Varinus. [GR], cornix, Hesychius et Varinus. huic proxima est vox Germanica, [GO]. [GR] (legerim [GR], Hesychius. [GR], luscinia, [GR], Suidas. [GR] penanflexum, [GR], id est densum significat. [GR] vero oxytonum substantive, [GR]. unde et Daulis vel Daulia civitas Phocidis dicta videtur, quod in loco denso, id est nemoroso, vel fructicibus et arbustis pleno sita fuerit, ut Eustathius scribit. huiusmodi autem locos lusciniae etiam frequentant. [GR], id est Dauliam cornicem lusciniam vocant poetae, (Lycophron fortassis, qui multa huiusmodi inusitata et fere absurda habet,) sive quod Tereus in Daulide Phocidis cum ea vixerit: sive quod illic Philomela mutata sit in avem. Non video quid sibi velit adagium, nisi forte dictum est in garrulos aut canoros. Magis autem suspicor Zenodorum sive Zenobium, sive quisquis alius fuit, hoc proverbium fuisse commentum, quo locum faceret narrandae fabulae: quod idem in nonnullis aliis ab eo factum coniicio, Erasmus Rot. Mihi etiam nullus proverbii sensus subesse videtur. Geographus scribit Daulidem oppidulum esse in mediterranea (Phocide) post Delphos, ubi Tereum Thracem regnasse, et ea quae de Philomela ac Procne feruntur, accidisse fama sit. [GR].

cornix et luscinia, Varinus. sed apparet hic error ab eo commissus. non enim Daulia vox aves diversas significat, cornicem et lusciniam: sed Daulia cornix periphrastice, lusciniam tantum. Iuxta fluvios Tanaim et Volham, nascitur Rhaponticum, quod Tartari nominant cinirevent nomine Persico, et cucilabuca, vel ut alii efferunt kilcabuha, quod Latine sonat oculus cornicis, naturae perquam calidae, Matth. a Michou.

¶ Epitheta. Cornix annosa, Horatius 3. Carm. Fusca, Cicero ex Arato. Garrula, Ovidius 2. Metam. quem garrula motis Consequitur pennis sciretur ut omnia cornix. Improba, Vergil. 1. Georg. ab importuna et assidua garrulitate. Longaeva, Avienus. Rauca, Lucret. lib. 6. sed forte tempestatem tantum praesagiens rauca est. vide supra in E. Sinistra, Vergil. 9. Aegl. Vaga, Horat. 3. Carm. Vetula, Idem 4. Carm. Leguntur praeterea apud Textorem, Ingrata, Invisa Minervae, Longaeva, Sedula, Vivax. ¶ [GR], Arato. [GR], Hesiodo, Arato et Apollonio. Grammatici interpretantur [GR], Hesychius et Varinus. Etymologus derivat a [GR] particula intendente, et verbo [GR]. [GR], Aristophanes, id est canae cornices, ab aetate scilicet, quae his avibus imprimis longaeva est. [GR], Euphorion.

¶ Cornicari, tanquam proverbialis vox ab Erasmo recensetur. Quin et Graeci, inquit, proverbio [GR] dicunt, pro eo quod est inhiare praeda, aut inepte garrire. Aristophanes in Pluto, [GR]. id est, Quid crocites scio, nempe si quicquam rei Furto involarim, ut hinc tibi partem feras. Interpres admonet esse proverbium in eos, qui cornicum more frustra cornicantur. Persius Satyra quinta, Nescio quid tecum grave cornicaris inepte. Usus est et D. Hieronymus in epistola ad Rusticum monachum. Galli hoc verbum gazouiller interpretantur, a gaza ave, ut coniicio. sic enim Itali picam vocant. Diaphragma, id est septum transversum, in pecoribus coqui apud nos lingua nostra cornicem appellant, [GO].

¶ Coronen [(GR)] dicimus in arcu, hoc est summum cornu et incisionem ubi nervus sedet. Unde, inquit Eustathius, bonum rerum finem, aut eam coronen proverbium dicit, Caelius. Locus Eustathii est in Commentariis in Iliad. ?. his verbis: [GR], etc. coronen vel coronidem aurea factis dictisve imponi dicemus, finem vel exitum felicem intelligentes, ducta translatione a corone quae in arcu est, aut forte a coronide navium, aut corone illa quae ianuam claudit, Haec ille. Suidas [GR] interpretatur [GR], hoc est perfectionem. [GR], urbs Boeotiae, [GR], Hesychius. sed significationes duae posteriores, magis pertinent ad vocem [GR], ut Varinus habet. [GR] significat etiam speciem coronae ([GR], Eustathius. [GR], Hesych.) et figuram rotundatam ([GR], Hesychius et Varin.) Caelius. est autem coronis etiam e capitis ornamentis ut Latini appellant, figura rotunda: ut haec etiam Latinorum vox Graecae originis videri debeat. Privatim vero de violis contextae corollae, [GR] dicuntur, ut Varinus annotat et Caelius observavit. Scoppa quoque Grammaticus nostri saeculi, coronam Latine dictam interpretatur Italice, la cornice de la porta, muro. Sic et [GR] infra, quod supremum et ultimum aedificio imponitur. Coronae (inquit Budaeus) sunt prominentiae et veluti supercilia quaedam parietum, arcendis stillicidiis inventa, sive structura sive intestino opere constent: quod minutariam lingua vernacula dicimus. Vitruvius libro secundo, Summis parietibus structura testacea sub tegula subiiciantur, altitudine circiter sesquipedali, habeatque proiecturas coronarum, ita vetari poterunt quae solent in iis fieri vitia. A corone, id est cornice ave, cuius collum flexibile est, ([GR],) res alias diversas, inflexas aut flecti faciles eodem nomine appellamus, ut coronen in ianua et in arcu, et in navi coronidem. Est autem corone in arcu extremitas, (incisio in extremitate utraque, quam crenam vocamus, voce fortassis deducta a corone per syncopen: Germani similiter [GO]],) cui nervus immittitur, Eustathius. habet enim cornix avis collum flexibile et fere incurvum, [GR], Etymologus. Idem coronem in arcu [GR] interpretatur, id est incisionem in summo cornu arcus, et summitatem arcus inflexam. et hunc Homeri versum citat, [GR]. a quo fortassis etiam proverbium tractum est, [GR], paulo ante memoratum. [GR], Odysseae ?. [GR], Theocritus Idyllius 32. ¶ Histoboe vel histoboeus, lignum est in aratro ad iugum usque protensum inter bovem utrunque, cuius apicem vocant coronen, Caelius. [GR], Pollux. [GR], (lego [GR],) [GR], Hesychius. Apollonio lib 3. annulum iugi significare videtur, ut quidam in Lexicon retulit. ¶ [GR] significat etiam summam partem penis, quae glans Latinis dicitur, Caelius. Et rursus, Eadem pars (inquit) quinto Therapeutices a Galeno balanus, a nobis etiam glans per similitudinem vocatur. [GR], Suidas. ¶ A corone, id est cornice ave, fortassis etiam naves [GR] dicuntur, non solum quod cornicis instar nigrae sint, sed etiam quod [GR] (ligna vel tabulas, de qua voce plura Varinus) in prora et puppi per curvaturam inflexa habeant. nam et cornicis collum flexibile est. Videntur autem naves nigra [GR] dici, ad differentiam [GR], id est minio rubentium, quarum in Boeotia Homerus meminit, Eustathius in Iliad. α. Idem alibi coronen partem puppis in navi interpretatur. ¶ A

cornice ave, cui collum flexibile, in ianuis quoque [GR] per translationem dicta est, quae et a corvo corax sive coracion appellatur, qua ianua clauditur, Eustathius. Et rursus, [GR]: id est, annulus quo ianua attrahi potest. Quod rursus alibi aliis verbis effert, [GR]. Item, [GR]. Item, [GR], quod et rhoptron vocatur. Coraca (id est corvum) appellatum Homerus coronen nominat, Pollux. Et alibi, Quem nunc [GR] vocant in ianua, Homerus [GR] dixit. [GR], Posidippus apud eundem. [GR], Homerus de Penelope aperiente ianuam: ubi Scholiastes [GR] interpretatur [GR]. Vide expositionem Eustathii in eum locum. [GR], Idem de annulo ianuae ut Etymologus citat. [GR], annulus hostii quo pulsatur, vel ob figuram, vel ob garrulitatem sic dictus, ut quidam in Lexico vulgari annotavit. Simplicius Theocriti glossematarius citatur ab illo qui Epigrammata Graeca exposuit, et haec verba referuntur: [GR]. videtur autem non aliud sentire, quam coracem esse annulum aut alterius figurae ferrum, quo feriente ianua media pulsetur. ¶ [GR] pars est cubiti, ut Philoxenum aiunt scripsisse in libro de dialecto Romanorum, per metaphoram a flexibili cornicis collo, [GR], Eustathius. nimirum quod circa exortum illum sive processum in ulna rotundum, quem [GR] et [GR] vocari legimus, brachii inflexus fiat. Radii et cubiti in brachio excessus ambos quidem coronas a rotunditate nominant: privatim magnum posteriorem Attici olecranum, Hippocrates anconem, Theophilus. [GR] dicuntur duae eminentiae in imo occipitio, vel sub parencephalide, quae in duas cavitates laterum primi spondyli insident, Pollux.

¶ Coronis vocabulum derivatum, [GR], videtur quaedam eandem quae [GR] primitivum significare, ut in praecedentibus annotatum est. [GR] proprie dicuntur [GR], id est germina, Caelius et Varinus. nimirum ut corone pro summa et extrema parte in aliis etiam rebus accipitur. sunt enim germina partes summae, et quibus stirpes ceu coronantur. [GR], quod supremum et ultimum aedificio imponitur, [GR], proprie vero cacumen montis, [GR], Suidas et Varinus. Coronida imposuisse (inquit Caelius) adagium est, significans ultimam rei manum admotam, nec affectum opus, sed prorsus completum finitumque. siquidem coronis est quandoque montis vertex, aut structurae summum: quandoque vero quod in fine libri ponitur: unde est adagionis origo. Quod in libro de Alexandri fortuna manifestum Plutharcus facit: Dionysius, inquit, Philoxenum poetam in Latomias coniecit: quod quum illi tragoediam a se concinnatam recoquendam emendandamque tradidisset, totam is [GR], id est ab initio ad coronidem usque circumscripsit: quod est expunxit delevitque. nam [GR] est etiam [GR], Haec ille. Et paulo post, Hinc est illud Plutarchi elegantissimum, in sermone qui est An seni administranda respublica: qui vero, inquit, civilibus actionibus et certaminibus innutritum non permittit ad facem et vitae coronidem progredi, prorsum ingratus est. Vide plura mox in proverbio Ad coronidem, ex Erasmo Rot. [GR] summa pars navis est: et in genere pro summo accipitur: [GR], id est summa vel perfectio sapientiae, Etymologus. ¶ [GR] diminutivum est a [GR], de puppe navis, Etymologus. [GR] apud Homerum leguntur Iliad. β. et λ. Grammatici [GR] interpretantur, id est quarum extremitates et puppes incurvae sunt. Vide etiam supra in [GR], omne quod incurvatum est, unde et naves coronides, Eustathius. Sunt qui coronida navis puppim interpretantur, quod sit in eius apice curvatum rostrum. Quidam rostratas exponunt. Ovidius lib. 15. naves coronatas dixit. Torta coronatae solvunt retinacula naves. Etymologus nihil quidem rostro simile in puppi navis poni scribit, ut quidam inepte tradunt: sed ita, [GR], hoc est coronis dictio ponitur pro puppi navis, eo quod puppis in summa navi sit. Ad coronidem usque, [GR], proverbium (apud Erasmum Rot.) quum extremum finem rei significamus. A navibus (inquit) translatum putant literatores, quibus aliquid rostri speciem gerens solet addi. Corone Graecis vocatur quicquid velut ornamenti gratia rebus perfectis additur. Plutarchus adversus Stoicos, [GR]. id est, Ab ingressu et initio usque ad coronidem, (ducta metaphora ut apparet a chori parodo, id est ingressu in fabulis.) Iucundius erit quoties transfertur ad animum, veluti si quis studiorum coronidem dicat, aut moneat ut egregie coeptis auream addat coronidem: aut vitae laudabiliter actae auream iubeat imponi coronidem, hoc est mortem piam, Haec Erasmus. ¶ Coronis in libri calce apponi solita (inquit Caelius) fere hanc praefert figuram J. (ego non erectam sed iacentem lineam pinxerim cum unco deorsum vergente [GR]. Nam Aristophanis interpretes scribunt, esse lineam brevem utique, sed ab inferiori parte flexam. Ex iis vero amplius Martialis carmen illustratur ex libro decimo, Si nimius videor, seraque coronide longus Esse liber, legito pauca, libellus ero. Caeterum quod Graeci coronida impingere dicunt, Latine ad umbilicum perducere non minus recte dicitur. Nam poetae elegantissimi quum exactum opus significant, ad umbilicos se venisse scribunt. Promissum carmen iambos Ad umbilicum adducerem, Horatius in Epodo. Quem locum dum exponit Porphyrio, ita scribit: Ad umbilicum adducere, pro finire et consummare opus posuit Horatius. quia in libri fine ex ligno aut osse umbilici solent apponi. Plura de umbilico libris addi solito eundem in locum lib. 15. cap. 20. Caelius congessit, quae nos praeterimus, [GR], Etymologus. Coronis nota est corniculatae lunae figuram exprimens, in fine librorum

pingi solita, ut Aristophanis Scholia exponunt. Sic quidam in Lexico vulgari nescio quam recte Coronis hac nota [GR]. (est autem quasi zeta parvum, cuius apex supremus in rectam lineam extenditur longiuscule sinistrorsum) in fine uniuscuiusque epodi ponitur apud Pindarum, ut in fine totius carminis Asteriscus, Hephaestion. Est autem idem signum quod in vetere comoedia, ut passim apud Aristophanem habetur: de quo Aristophanis Scholiastes in Pluto, Cum carmina generis diversi non sunt, sed iisdem versibus quibus ab initio actores utuntur, coronis vocatur, quoniam iis finitis coronidis signum adiici soleat. id vero est linea brevis deorsum inflexa. Alia igitur est coronis quae in fine librorum quorumvis addebatur, et alia nimirum figura: alia quae pingebatur in fine carminum quorundam in fabulis poetarum. Quando autem hae coronides appingi solerent, pluribus ex Hephaestione docet Caelius 15. 19. 20. et Varinum in Κο.

¶ [GR] proparoxitonum, montis nomen. oxytonum vero [GR] angulum significat, Cyrillus. [GR], Hesiodus in Aspide. Id est, Metebant illi falcibus acutis culmos supremos vel coronatos, spicis gravidos. Sed alia lectio habet [GR], id est capitatos. spica enim in culmo instar corynae vel clavae est. [GR] apud Varinum germinatio est, et [GR] ramosum. Paraphrasis Ioannis Pediasimi sic habet. [GR] (verbum obscurum vel corruptum) [GR]. Et paulo post, Scribitur etiam [GR], id est nigros. nam spicarum aliae sunt albae, aliae ruffae, aliae nigrae, quae et maxime probantur. [GR] vero interpretatur [GR]. ¶ [GR] oxytonum, superbus, elatus, [GR]. Hesychius et Varinus. [GR], proparoxytonum, improbus, et taurus [GR], id est cornibus excelsis vel erectis, Iidem. Et rursus [GR], bos cornua lunata habens. ¶ Cervus [GR] Hesiodo et Oppiano cognominatur, quod cornicis vitam quater superet. ¶ Aristodemum tyrannum apud Cumas [GR] cognominatum aliqui tradunt a barbaris hostibus, quo verbo intelligatur [GR], id est puber. quoniam id aetatis cum coetaneis etiamnum comantibus, quos inde coronistas vocant, in bello adversum barbaros manu promptus apparuerit, etc. Caelius ex Dionysii Romanis antiquitatibus. ¶ Apud Rhodios festum sive ludus celebratur, in quo cornici aggregatio quaedam hordei et id genus rerum aliarum fiebat: unde id, [GR]. id est, Cornici virgo fert ficos. Qui vero eiusmodi praeessent curae, dici coronistas invenio: sicuti in libro de nominibus Alexandrinus commeminit Pamphilus. Quae ab eisdem praecinerentur, id est [GR], vel ut in aliis reperio [GR], id est quae dabantur, (melius [GR], ut Athenaeus et Eustathius habent, quam [GR] ut Varinus et Hesychius) coronismata vocabant, Caelius ex Athenaeo. [GR], Antiphanes apud Athenaeum: ubi Plutarchus Rhodiacam quandam historiam esse ait, cuius iam olim sibi lectae non amplius meminerit: scire vero se Phoenicem Colophonium mentionem facere [GR] (manum plenam) [GR], et reliqua. neque enim versus omnes recitare libet, quod plures sint, et ut videtur corrupti. Eodem modo apud Rhodios verno tempore pro hirundine colligebant, [GR] id vocantes, ut sio loco narrabimus.

¶ [GR], ficus arbor fructus nigros proferens. [GR], Aristoph. in Pace. ubi Scholiastes docet [GR] etiam dici, quod fructus eius colore corvum referat. quod Suidas etiam et Varinus repetunt. Apud Varinum scribitur, [GR]. Ischades (ficus) quaedam vocabantur [GR], aliae [GR], Pollux. ¶ Monchar algorab, id est rostrum cornicis, Andreas Bellunensis. Coronion, sesamoides parvum, inter nomenclaturas Dioscoridi adiectas. Dioscorides quidem folia coronopodis ei tribuit. Est autem [GR] herba a Dioscoride et medicis memorata, a foliorum similitudine ad cornicis pedem dicta, quam et [GR] vocant, id est corvinum pedem. [GR] herba a Tarentino ad inescationem piscium additur. Fuchsius Germanice [GO] interpretatur, Tragus [GO]. Coronopus herba inter aculeatas a Theophrasto ponitur, sponteque nascentes. interim et seritur medicinae ad usum. Silago aut stilago dicitur a nostris, a Graecis etiam coronopodion, ut Galeno. Sunt Arabes qui hanc corvinum (pedem) vocent. nec prohibeo, dum res constet, quibus cuique libet vocibus utatur. Illud monendi sunt, herbam, quae modo pes corvinus ab officinis et herbicidis appellatur, non tam coronopoda videri, quam ranunculi genus, quod polyanthemon cognominatur. quandoquidem aculeata et oblonga esse coronopus herba traditur, et alvinis prodesse: corvinus autem pes, avis eius et ranunculi similitudine conspicitur, plurimis foliorum divisuris, cuius vel tactu solo pustulae ambusti modo corporibus attolluntur, flore aureo copiosoque quibus notis ranunculum polyanthemon vocatum coniiciunt, Hermolaus. Plura de coronopode scripsimus in Bove H. c. Fico folia sunt laciniosa et cruciformia, hoc est, ut Theophrastus inquit, [GR]. nisi quis [GR] magis legendum putet. nam Hippocrates vere inquit, folia sunt fico pedibus cornicis similia, Hermolaus. In Germania inferiore alicubi genus allii sylvestris, foliis latiusculis geminis circa sylvas et saepes proveniens, nescio quam ob causam cornicum porrum vocitant, [GO].

¶ Icones. Corone civitas in Peloponneso (vide mox inter propria nomina) quibusdam dicta creditur, quod moenium fundamenta defodientibus aenea sit inventa cornix. cuius forte argumento in Acropoli aeneum stabat Pallados simulacrum sub dio, cornicem manu tenens, Caelius.

Heron in Pneumaticis inter automata opera cornicem confingit, quae se ad aviculas itidem fictas convertat [GR]. Politianus in Miscellaneis cap. 97. ¶ Aegyptii in Hieroglyphicis Martem et Venerem scribentes, duas pingunt cornices, ut marem ac foeminam: et similiter cum nuptias innuunt: item ad designandum virum qui cum uxore consuetudinem Veneream habeat, Orus. Eum qui iustam hominis ac legitimam vixerit aetatem volentes monstrare, cornicem mortuam pingunt, propter longaevam eius aetatem, Idem. Eum qui in continuo motu et animi intentione usque adeo versetur, ut ne vescens quidem quiescat, significantes Aegyptii, cornicis pullos pingunt. haec enim etiam volans pullos pascit, Idem. Cornice, non ciconia, ut quidam putant, prisci concordiae effigiem repraesentabant: quod vel Aeliano authore constat, qui cornices inter se fidissimas esse, et cum societatem coierint maximo se opere diligere testatur, Politianus. Vide in Ciconia a. Sed et in nomismatis aureis duobus Faustinae Augustae, manifestam prorsus imagunculam nuper mihi Laurentius Medices ostendit, cum titulo ipso Concordiae, Idem. De Concordia dea Iuvenalis ita meminit: Quaeque salutato crepitat Concordia nido. Quo in loco (inquit Lilius Greg. Gyraldus) diversa sentiunt. Et Probus quidem vetus interpres: In tutela, inquit, Concordiae ciconia est. Templum Concordiae vetus fuit, in quo ciconia multa, etc. Merula de ciconia et ipse multa affert, ut hoc astrueret, et eum secutus Britannicus, item Valla Georg. Politianus vero in Miscellaneis cornicem, non ciconiam intelligit: idque tum Aeliano auctore de animalibus, tum quibusdam antiquis nomismatibus affirmat, quorum etiam ego nonnulla conspexi, Haec ille. Minervae simulachrum quoddam legimus quod cornicem praeferebat, Lil. Gr. Gyraldus.

¶ Propria. Corone dicta, [GR], quaedam mulier Deliis ostendit locum in quo natus esset Apollo, ut refert Plutarchus in libro de oraculorum defectu. Meretrix quaedam Callisto nomine, cui mater [GR] fuerit, memoratur apud Athenaeum lib. 13. Et rursus in eodem, [GR]. hoc est, Corone scortum fuit Nannii scorti filia, neptis Coronae similiter scorti. Coronus, [GR], filius Thersandri. vide mox in Coronea civitate. Orthopolidis filia fuit Chrysorthe. hanc, ut putant, Apollo compressit, et ex ea natus puer Coronus est appellatus. Coroni filius Corax fuit, Pausanias in Corinthiacis. Fuit et Coronus quidam Lapithae filius, cuius meminit Stephanus in Philaida. ¶ Coronen, id est cornicem, filiam Apollinis, legimus in Coronismatis dictis carminibus apud Athenaeum. sed qui haec cantillabant avem ipsam cornicem, per iocum forte, Apollinis filiam fecisse videntur. ¶ Coronis, [GR], una Hyadum apud Hesiodum. Observatum in Pausaniae monumentis (in Corinthiacis) deam in Sicyonia Coronidem coli, cuius tamen simulacrum peculiare templum habeat nullum: sed cum sacrificii appetit tempus, id in Palladis transferunt sacraria, honoreque prosequuntur, Caelius. Coronis, alio nomine Arsinoe, nympha fuit, Phlegyae, vel (ut alii tradunt) Leucippi filia: quae ex Apolline Aesculapium peperit. Postea corvus avis sacra Apollini quum eam deprehendisset cum iuvene quodam Aemonio (Elati filio, cui Ischys nomen erat,) rem habentem, ad Apollinem detulit. Quare Apollo iratus eam (maturo iam partu, Servius in septimum Aeneid.) sagittis interemit: factique tandem poenitens, quum illam ab inferis nequiret revocare, secto eius utero conceptum ex se eduxit infantem, cumque Aesculapium appellavit, et Chironi centauro tradidit educandum, ut Grammatici annotarunt. Coronides (inquit Gyraldus) cognominatus est Aesculapius a matre, qua de re lege fabulam apud Ovidium libro 2. Metamorph. quae ita incipit: Pulchrior in tota, quam Larissaea Coronis, Non fuit Aemonia, placuit tibi Delphice certe, etc. quo loco Coronis Larissaea ab omnibus legitur, ab urbe Larissa. Ego vero ex tertio hymno Pyth. Pindari, Lacerea legendum puto, ab urbe, cuius post Pindarum Hellanicus etiam et Stephanus meminere: Haec ille, pluribus etiam subiunctis de eadem hac Coronide ex Pindaro et eius Scholiaste, quae brevitatis studio relinquimus. Homerus, inquit, et Hesiodus [GR] vocant. ego nunquam a bonis authoribus per χ. scribi opinor.

¶ Corone, [GR], urbs Messeniae, quae a Strabone etiam Coronea, [GR] dici videtur. scribit enim Coroneam civitatem esse prope Heliconem in alto conditam, quam Cuarius fluvius alluat, ubi Pamboeotia celebrata fuerit: cuius cives Coronii ([GR], Varinus per ει. scribit penultimam) dicantur, ut alterius Messeniacae Coronenses, [GR], Eustathius in Iliad. β. Addit Boeoticam Coroneam a Corono Thersandri filio (Sisyphi nepote, Pausanias in Boeoticis) nominatam. Et alibi Coronen Messeniae olim Pedasum dictam docet. Vide plura in Stephani Ethnicis et Onomastico nostro, de his et aliis etiam eiusdem nominis urbibus. In Peloponneso ad Pamisi fluvii dextram (ad mare, sub monte Temathia, Pausanias) Corone civitas fuit, a Boeotiae Coronia (ex qua conditor eius oriundus fuit) sic appellatione ducta: vel quod moenium fundamenta defodientibus aenea sit inventa cornix, cuius forte argumento rei in Acropoli (arce) aeneum stabat Pallados simulacrum sub dio, cornicem manu tenens, Caelius ex Messenicis Pausaniae. ¶ Coronus, [GR] proparoxytonum, Cyrillo montis nomen est.

¶ b. [GR], Plutarchus in libro de oraculorum defectu. [GR] quidem folia fici dicuntur, quae figura ac divisione cornicis pedem referunt, ut diximus supra in coronopedis herbae mentione. Hesiodus libro secundo Operum navigationem vernam cum folia summae ficus tantum apparent, turgentia scilicet primo vere, quantum cornicis vestigium terrae imprimitur, [GR].

Videtur autem haec comparatio folii ficulni turgentis ad cornicis vestigium, quod ad magnitudinem, eo elegantior, quoniam figura etiam comparantur, ut ibidem in Scholiis Proclus testatur.

¶ c. Corniculae in medio coeli, Baruch. 6. Ab arcturi sydere ad hirundinum adventum notatur eam in Minervae lucis templisque raro, alicubi omnino non aspici, sicut Athenis, Plinius. [GR] verbum, et nomen [GR] (a Moschopulo) de cornicis voce usurpantur. [GR] Aratus etiam fantem Aegyptiis parentibus ortum, fabulantur cum mel aliquando ex Aegyptiae nutricis uberibus in os eius manasset, ea nocte novem voces diversas aedidisse, hirundinis, pavonis, columbae, cornicis, perdicis, porphyrionis, sturni, lusciniae et merulae, ut recitavi in Columba Livia ex Eustathio. ¶ [GR], Posidippus in Phylomachum gulonem. [GR], id est excrementum cornicis, Hesych. et Varin.

¶ e. Ad nuncupatum lacum Moerida (Myridis, Caelius qui et Graeca Aeliani verba recitat 25. 28.) in Aegypto, ubi Crocodilon oppidum est, Cornicis sepulchrum ostenditur: cuius causam Aegyptii eam afferunt, quod cum eorum rex, cui Marrhes nomen esset, cornicem valde cicurem haberet, quae postquam audisset quo volatus dirigendus, et quaenam regio transeunda, et ubi terrarum requiescendum esset, eo regis literas ocyus quam quivis nuncius perferret, eam mortuam et sepulchri honore affecit, et cippo ornavit, Aelianus.

¶ Cornicem occisam tandiu relinques donec puteat, cadaver iam foetidum expones in locum ubi mures aranei sunt. convenient< >illi ad hanc escam consumendam qui in domo fuerint omnes et ita congregati vel scopis vel aliter occidi capive poterunt, ut nuper ex homine quodam polyistore cognovimus. ¶ Ad amorem coniugalem, Si vir gestaverit cornicis masculae cor, mulier foeminae, mutuo inter se amore pariter per omnem vitam concordes degent, Kiranides. Cornicis interiora assa mulieri ignoranti dederis, valde te diliget, Idem.

¶ g. Si cui pedes dolent, cornicem capias illaesam, et posteriorem digitum dextri pedis cornicis abscinde a pede iuxta crus per puerum incorruptum: et ligans filum suspende vel circumnecte. cornicem vero terebinthino unguento vel oleo totam unge, et dimitte eam vivam volare. Digitum vero eius (illigatum pelli cervinae) circumliga patienti pedi, etc. Kiranides: qui etiam verba quaedam concepta simul effari iubet.

¶ h. Coronidis in cornicem mutatae fabulam prosequitur Ovidius Metam. 2. Leucippe, Aristippe et Alcithoe sorores, dictae Minyades, mutatae sunt, una in cornicem, altera in vespertilionem, tertia in noctuam, Aelianus Variorum lib. 3. Socrates Platonis invidiam et improbitatem notans narravit amicis in somnis sibi visum Platonem in cornicem mutatum, caput suum invadere et lancinare calvitium, Athenaeus lib. 12.

¶ Cornix avis est auguriis et incantationibus apta, Albertus. Cornicem aiunt augures hominum curas significationibus agere, insidiarum vias monstrare, futura praedicere. Magnum nefas hoc credere, Deum consilia sua cornicibus mandare, Isidorus. Observatum est, ut minora auspicia semper maioribus cedant, licet priora sint: siquidem cornicis aut columbarum auspicia, aquila superveniente irrita fiunt, Alexander ab Alex. Avium voces usque adeo variae sunt pro diversis earum affectibus, ut earum varietatis differentias omnes observare difficillimum foret. itaque cornicis et corvi varietatem augures aliquatenus observarunt, caeteris tanquam supra hominis captum differentiis relictis, Porphyrius lib. 3. de abstinentia ab animatis. Oscinum tripudium (augurium) est quod oris cantu significat quid portendi cum cecinit corvus, cornix, etc. Festus. Et rursus, Oscines aves Appius Claudius esse ait, quae ore canentes faciant auspicium, ut corvus, cornix, etc. Quid augur? cur a dextra corvus, a sinistra cornix faciat ratum ? Cicero 1. de divinatione. [GR], Aristoph. in Equitibus. Corvus vel cornix crocitans, vel quaevis avis augurifica, quid significet per duodecim signa Luna in eis existente, docet Augustinus Niphus libro primo de auguriis, tabula sexta. Ulpii Traiani imperium adveniens pleraque mirifica denunciaverunt. in queis praecipuum, cornix e fastigio Capitolii Atticis sermonibus effata, [GR], S. Aurelius Victor. Aves nigrae inauspicatae habebantur, ut cornix, corvus, bubo, Scoppa. Cornix ales est inauspicatae garrulitatis, a quibusdam tamen laudata, Plinius. Inauspicatissima est foetus tempore, qui accidit post solstitium, Idem. Saepe sinistra cava praedixit ab ilice cornix, Vergilius Aegl. 9. Ubi Servius, Augures, inquit, designant spatia lituo, et eis dant nomina, ut prima pars dicatur antica, posterior postica: item dextra et sinistra. Modo ergo cornicem ab amica ad sinistram partem volasse dicit, et in cava ilice consedisse, quae res agrorum damnum significabat per milites clamore gaudentes et litibus, sicut cornix etiam. Nam haec avis et clamore laetatur et alias frequenter invadit, Sic ille. A dextra corvus, et a sinistra cornix vel picus, spem non ambiguam et ratum auspicium fecere, Alexander ab Alexand. ex hoc Plauti nimirum in Asinaria, Picus et cornix est ab laeva, corvus porro ab dextera. Teque nec laevus vetet ire picus, Nec vaga cornix, Hor. Car. 3. 27. Cornicis per Iunonem immissae augurium, cum Iason et Medea amantes conventuri essent, Apollonius describit lib. 3. Argonaut. De augurio ex cornice solitaria apparente, vide supra in D. ¶ Cornix non placuit Minervae: an quia garritu pluviosae nuncia lucis Dicar, et infelix omen habere putor ? Sive quod excerpam baccas pallentis olivae, Io. Ursinus. Cornix invisa Minervae dicitur, quod prodidisset ei

tres filias Cecropis quae Erichthonium in cista inclusum eis servandum dederat, et ne inspicerent prohibuerat, ut prosequitur Ovidius lib. 2. Metam. In arce Coronae urbis Messeniae Palladis simulacrum erat sub dio cornicem manu gestans, Pausanias. Corniscarum divarum locus trans Tyberim erat cornicibus dicatus, quod in Iunonis tutela esse putabantur, Perottus. Rex Calechut cum cibum sumere desierit, mox sacerdotes quicquid dapum superfluit, in locum quendam transferunt, inque nuda humo collocant: quo facto rursus et iterum manibus complosis excitant corniculas aves nigricantes, quae ad hoc unum aluntur. hae enim signo assuevere. propterea veluti tessera data ilico advolant, regiasque reliquias depascuntur. Has volucres nefas est laedere. ob eam rem tuto volitant quocunque libuerit, Ludovicus Romanus 5. 3.

¶ Ne si forte suas repetitum venerit olim Grex avium plumas, moveat cornicula risum, Furtivis nudata coloribus, Horatius in epistolis 1. 3. ex apologo Aesopi. Vide in Graculo h. in proverbio Aesopicus graculus.

¶ PROVERBIA. Cornicari, vide supra in a. ¶ Acanthida vincit cornix, proverbium usurpatum Calphurnio in Bucolicis Aegl. 6. Nyctilon ut cantu rudis exuperavit Alcon Astyle, credibile est ut vincat acanthida cornix, Vocalem superet si dirus aedona bubo. ¶ Proverbium, Tam rarum ac alba cornix, dictum est supra in B. ¶ Aquilam cornix provocat, Vide in Aquila h. ¶ Domum cum facis ne relinquas impolitam, Ne forte insideat cornicans garrula cornix, Hesiodus in Operibus. Graeci versus hi sunt, [GR]. Procul interpres (inquit Erasmus) admonet locum hunc bifariam accipi. quibusdam videri monere poetam uti quisque domicilium ante hyemem absolvendum curet, ne tum non habeat quo depellat frigoris molestiam. hyemem enim cornicis indicatam symbolo, videlicet avis hybernae. Alii putant significatum aedificium semel institutum non oportere imperfectum relinquere, ne vulgo risui sis: et qui praeterierint obloquantur carpantque levitatem tuam, qui quod coeperis non absolvas. Eam autem obtrectantium petulantiam per cornicem voluit indicare poeta, nempe avem garrulam et obstreperam, ut hinc etiam verbum proverbiale ductum sit [GR]. Atipsi Proculo magis probatur, ut [GR] accipiamus, unicuique negotio, quod semel instituerimus, finem idoneum imponendum, ut nihil omnino desideretur, et ubique connitendum ad perfectionem. Id quo longius avocabitur a simplici sermone, hoc venustius fiet, et magis proverbiale. Veluti si quis adhorretur aliquem, ne literarum studium deserat, sed laudabiliter institutis summam imponat manum, ne vulgo ludibrio sit quod a bene coeptis destiterit, Haec omnia Erasmus. Nos hoc insuper observavimus pro [GR] alias legi [GR], quod Scholia exponunt [GR]. ¶ Aliud noctua, aliud cornix sonat, Vide supra in Cornice D. ¶ Cornicum oculos configere, proverbium de quo non satis liquet unde sit natum, ex apologo quopiam, an ex eventu, an ex metaphora sumptum. Videtur autem perinde valere quasi dicas, novo quodam invento veterum eruditionem obscurare, efficereque ut superiores nihil scisse, nihil vidisse videatur. Effertur autem per ironiam. Fieri quidem potest ut cornicum vivacitas et concordia huic adagioni locum fecerit: ut is videatur cornicum oculos velle configere, quisquis ea quae antiquitas magno consensu approbavit, damnare ac rescindere conetur. Nec admodum absurdum, si quis in hunc modum accipiat, ut dicatur oculos cornicum configere, qui perspicacissimis oculatissimisque visum adimat offundatque tenebras: aut qui rem ipsissimam acu, quod aiunt, tangat, tantus videlicet artifex, ut non solum scopum aut avem, verum et ipsos oculos iaculo feriat, Sic Erasmus. apud quem pluribus leges quomodo Tullius et d. Hieronymus hoc proverbio usi sint. Nec admodum diverse, inquit, usurpavit Macrobius libro Saturnalium septimo, his verbis: Et quia his loquendi labyrinthis non impares fatemur, age Vecti, hortemur Eustathium, ut recepta contraria dispositione, quicquid pro vario cibo dici potest, velit communicare nobiscum: ut suis telis lingua violenta succumbat, et Graecus Graeco eripiat hunc plausum, tanquam cornix cornici oculos effodiat. Proverbium in M. Tullii oratione positum, Cornicum oculos configere, non tam enarrat Valla, quam implicat, Caelius Rhodig. 25. 28. ubi ne ipse quidem huius proverbii vim explicat, quamvis id se fecisse insinuet. ¶ Cornix scorpium, sabaudi rapuit: Quadrat in hos qui parant eos laedere, unde tantundem mali sint vicissim accepturi. Quemadmodum cornix correpto scorpio, arcuata illius cauda vulnus accepit letale, periitque de qua re extat epigramma Archiae, quod Erasmus recitat, et carmine etiam Latino reddit. Atque id (inquit idem Erasmus) in rebus humanis frequenter usu venire solet, ut qui cepisse videatur, ipse captus sit. Que<m>admodum et Horatius, Graecia capta ferum victorem cepit. Cornix scorpium, paroemia in eos qui tum gravia, tum nocumenti inferentia plurimum toto petunt conatu, Caelius ex Suida et Hesychio. Vide Emblema Alciati in fine historiae Corvi. Huic affine est illud, Corvus serpentem. ¶ Cornicibus vivacior, proverbium explicatum supra in C.

¶ Habent et Germani sua a cornice proverbia, qualia sunt: [GO]. id est, Cornix suam claudicationem non deserit: de iis qui nunquam mutaturi sunt ingenium. quicquid enim nativum, id haud facile mutatur. Eiusdem sententiae est illud, Aethiops non dealbescit. [GO]. id est, Cornix una alterius oculos morsu non excaecat. quo sensu illud effertur, Bestia novit bestiam.

Quae tibi adest volucris? cornix fidissimum oscen,
Est bene cum nequeat dicere: dicit, Erit, etc.

Noctua Cecropiis insignia praestat Athenis,
Inter aves sani noctua consilii.
Armiferae merito obsequiis sacrata Minervae est,
Garrula quo cornix cesserat ante loco.

Cornicum mira inter se concordia vitae est,
Inque vicem nunquam contaminata fides.
Hinc volucres haec sceptra gerunt, quod scilicet omnes
Consensu populi stantque caduntque duces:
Quem si de medio tollas, discordia praeceps
Advolat, et secum regia fata trahit.

¶ Eiusdem Emblema quod inscribitur, Iusta ultio, de corvo scorpium rapiente, referam in Corvo h. quanquam proverbium cornici eam historiam tribuat, ut supra dictum est.

COCIX Latine vocatur avis, cornice maior, rostro magno et albo iuxta caput ubi sunt nares, ea carnes non gustat, et a quibusdam graculus vocatur, Germanice [GO], (lego [GO],) Albertus. Sed quod Latine cocix vocetur, sine authore scribit. omnino enim inusitata est haec vox Latinis scriptoribus, coccyx quidem Graecis cuculum sonat. Vide in Cornice A. Graculum etiam non esse, ex graculorum historia facile convincetur. Cornix quaedam granivora est, rostro albo, caetera nigra. hanc [GR], id est frugilegam Aristotelis, Longolius esse coniecit, Turnerus. Spermologus, vulgo [GO], Longolius. Apud Anglos etiam, ut audio, rook vocatur haec avis, rostro non plane nigro, sed posterius albicante, eodemque scabriore, unde nomen fortassis a Germanis impositum ab asperitate: in agris degens, non ut cornices proprie dictae, quae et carnivorae sunt, circa domos et sterquilinia: in arboribus nidificans. [GR], Hesychius.

¶ CORNIX fera et sylvestris, vulgo Germanis [GO], maior reliquis. color ei partim cinereus ad albedinem vergens: partim fuscus, ut in capite et collo. alae variis mixtim coloribus tinctae, degit in sylvis, Eberus et Peucerus.

Cornix varia, quae partim cinerea est, partim (nigra,) a Germania inferiore recedit aestate, et revertens autumno manet per hyemem, sed a superiore Germania versus meridiem nunquam recedit. Causa est, quia in inferiori parte Germaniae sunt loca aquosa ex quorum vaporibus aer hyeme temperatur. in superiori vero est purissimus, et loca perquam alta, ad quae aestate accedunt, Albertus. Cornix cinerea, [GR], Germanis [GO], Eberus et Peucerus. Est et marina quaedam cornix, quam aliqui hybernam cornicem vocant, capite, cauda et alis nigris, caetera cinerea. an hanc aliquando viderint Aristoteles et Plinius, dubito. nam de ea nusquam mentionem fecerunt, Turnerus. Cornices istae in Helvetia nunquam nidificant, ut audio. migrant enim alio. Ab Italis, ni fallor, mulacchiae vel munacchiae dicuntur. aves enim e cornicum genere sic vocari Alunnus author est. In huius nido reperiri fabulantur herbam vel radicem, quae gestantem invisibilem reddat: quod alii de corvi nido nugantur: Vide in Corvo H. d. Audio hanc cornicem in Germania inferiori [GO] vel [GO] vocari, et in cibum admitti: advenire hyeme, ideoque pueros eis imprecari, [GO]. Gallice cornicem sylvestrem dici, corneille savage. [GO]. id est, Cornix una hyemem non facit, proverbium apud Vuestphalos celebratum: cui illud Graecorum respondet, Una hirundo non facit ver. Est autem cornix (varia) hyemis nuncia, et aestate ingruente avolat, Tappius.

¶ Cornix varia (captam Decembri mense apud nos nuper observavi) dorso, ventre et collo cinereis est, (sed dorsum in medio etiam nigricantibus maculis distinguitur: a quibus forte punctis et reliqua etiam colorum varietate, [GO] Germanis inferioribus appellatur,) caeteris partibus nigris, alis scilicet, cauda, capite, cruribus et colli parte inferiore. Sed hae pleraque ita nigrae sunt, ut ad coeruleum sive Indicum colorem vergant. Mentum (hoc est, pars infra oculos et rostrum) prae caeteris atrum est. Plumae quaedam sui generis, setiformes fere, bonam rostri superioris partem ultra nares usque tegunt. In ventre dissectae reperi quisquilias quasdam et cortices granorum quorundam, et substantiam quandam albam pinguem ex iisdem forte granis concretam, et lapillos. In iecore fel nullum, sive quod non habeat, sive quod globo bombardae (quo interempta erat) viscera essent confracta.

MORPETENSES in Anglia cornicem aquaticam vocant avem, quae sturno paulo minor est, corpore toto nigro, excepto ventre albo. Caudam habet breviusculam, rostrum alcedone, (alcedo ei est ispida vulgo dicta) paulo brevius. Ante volatum alcedonis (ispidae) more crebro nutat, et in

volatu gemit. voce alcedonem ita refert, ut, nisi videas, alcedonem esse iurares. Hanc apud Morpetenses in ripis fluminum, non procul a mari, vidi, alias nusquam. Pisciculis victitat ut alcedones, Turnerus. Audio hanc avem apud nos quoque reperiri circa Limagum fluvium.

CORNIX Marina, [GR] vel [GR], Homero etiam simpliciter [GR] dicta, et alibi [GR], id est linguam exerens cognominata, Eustathio, Suidae et Hesychio non alia quam aethyia est, Arrianus distinguit. Vide supra in Aethyia statim post Mergum, et in Cornice H. a. Circa speluncam Calypsus erat nemus, in quo et aliae aves nidificabant, [GR], ([GR], Schol.) [GR], Homerus Odyss. ?. id est cornices marinae, piscari et pisces devorare (hoc enim per marina opera intelligit poeta Eustathio) solitae. Oceani Germanici accolae [GO] (forte quasi clamosas cornices, vel nomine per onomatopoeiam facto) cornices quasdam appellant, quae aquilam marinam ( [GO] dictam ab eis) sequuntur, et reliquias eius devorant. Fulicae quaedam marinae apud Frisios [GO] dictae (nescio a marine an a mergo) cadaveribus vescuntur, et corvorum instar odio habentur: de quibus, num phalacrocoraces, aut potius cornices marinae sint, inquirendum.

¶ Pyrrhocoracem, circa Athesin Germani vocant [GO], id est cornicem rupium: quod in rupibus degat et nidificet, eandem Anglus Eliota cornicem Cornubiae appellat. ¶ In Lotheringia corvum sylvaticum quem post Corvi historiam describemus, cornicem marinam, corneille de meer, nominari audio. Multa enim rara et peregrina, vulgus marina vocitat.

CORVINI generis aves([GR]) appello corvorum, cornicum, graculorum, et huiusmodi species. Corvini generis avibus robustum et praedurum rostrum est, Aristot. Minus Venere valent, et raro solent coire, Idem. Ex his corvi et cornices coniugia servant. Gregatim degunt fere. Corvi et caetera omnes corvini generis aves, praeter cornices, pellunt nidis pullos ac volare cogunt, Plin. Curant pullos diu etiam postquam evolaverint e nidis. comitantur enim volantes et pascunt, praecipue cornix: deinde cocix (sic ipse vocat inepte) quae maior est cornice, rostro albicante, vulgo [GO]: et monedula, et plura alia avium genera his similia, Albertus in Aristot. de hist. anim. 6. 6.


	43 - de Cornice