Petri Andreae Matthioli Commentarii in libros sex Pedacii Dioscoridis de materia medica 1554


	78 - Triticum

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

refrigeret: sed herbis, succisve huic rei accommodatis admisceatur. Vetus panis aridus, adiectis convenientibus, citam alvum cohibet. Recens muria maceratus, illitu vetustas impetigines sanat. Glutinum ex similagine, et polline, quo chartae glutinantur, sanguinem excreantibus prodest, si liquidus, ac tepidum cochlearis mensura detur sorbendum.

[Tritici genera ex Theophrasto.] TRITICI genera (ut Theophrastus autor est lib. VIII. cap. IIII. de plant. historia) plura notantur, cognomina ex locis sortita, ut Africum, Ponticum, Thracium, Assyrium, Aegyptium, Siculum. quae et colore, et magnitudine, et specie, et proprietate inter se differunt. Quaedam vel aliunde cognomina sortiuntur pro suis viribus tum aliis, tum vel maxime quae ad cibum pertineant, ut cachrydias, stlengys, alexandrinus. quorum omnium differentias in supradictis colligere licet. Nec vero ab re fuerit, si illa quoque pro differentiis capies: et aliud praecox, aliud serum: et aliud auctu amplum multumque reddens, aliud ieiunum quoddam parumque ferens: et aliud spicam grandiorem effudens, aliud parvam: et aliud diu in folliculo manens, aliud aptum brevi absolvi, ut Africum: et aliud culmo tenui constans, aliud crasso. quod etiam ipsum Africo datum est: crasso tamen et cachrydias dictum consistit. Item aliud tunicis paucis, aliud multis vestitur, ut Thracium: et aliud unicalamum, aliud multicalamum, et magis, minusque. Adde etiam si quid aliud his, aut praedictis, ratione virium proximum est: eiusmodi nanque differentiae naturaliores profecto appareant. Quibus et trimestrium annumerari genus par est, et bimestrium, et si quid intra pauciores dies valeat consumari, ut in Euboea genus quoddam intra quadraginta dies crassari, perficique posse affirmant: idemque firmum esse, ac ponderosum, nec trimestris modo leve. Quamobrem famulis id praeberi inquiunt: etenim nec multum in hoc furfuris esse volunt. Igitur genus id celerrimum quidem ad consumationem, sed inventu rarissimum est. Et bimestria vero quaedam habentur, quae ex Sicilia et in Achaiam advecta sunt: sed haec paucum reddunt, parumque foecunda habentur: quanquam cibo facilia, et iucunda sunt. Nascuntur et alia quaedam genera in Euboea, et praecipue apud Caristum. Trimestria vero permulta, et ubique habentur: levia haec, et parum foecunda, unicalama sunt, atque in totum infirma. Laevissimum igitur triticum, quoad simplici ratione agere licet, Ponticum est: ponderosius ex iis, quae in Graeciam advehi solent, Siculum datur. Sed eo ponderosius, quod Boeotia fert. Indicium asserunt, quod athletae, qui Boeotiae ternos semisextarios vix possint consumere, cum Athenis fuerint, facile quina consumunt. Leve satis et quod in Laconico agro conficitur. Horum igitur causa in terris coeloque intelligi debet. Nam et Asiae ultra Bactra quodam in loco adeo grande frumentum fieri tradunt, ut nucleis olivae sua aequiparent magnitudine grana singula. In Pissoris autem dictis adeo firmum nasci affirmant, ut si quis plus comederit, dirumpatur necesse sit. Hactenus de tritici generibus Theophrastus. [Triticum Italicum.] Caeterum Plinius Italicum nostrum omnibus praetulit libro XVIII. cap. VII. his verbis Tritici genera plura, quae fecere gentes. Italico nullum equidem comparaverim candore, ac pondere, quo maxime decernitur. Montanis modo comparetur Italiae agris externum. Hae fuere sententiae Alexandro magno regnante, cum clarissima fuit Graecia, atque in toto terrarum orbe potentissima: ita tamen, ut ante mortem eius anni fere centum quadraginta quinque Sophocles poeta in fabula Triptolemo frumentum Italicum ante cuncta laudaverit, ad verbum translata sententia.

Quae laus peculiaris hodie Italico est. Quo magis admiror posteros Graecorum, nullam mentionem huius fecisse frumenti. haec Plinius. Nec sane mirum videri {daebet}<debet>, quod Graecus ille Sophocles Italicum frumentum caeteris praetulerit. Quandoquidem natura Italos adeo prae caeteris adamavit, et moribus, ac legibus, omnique ornatu ad politice (ut ita dicam) vivendum instituit, ut merito etiam frumentum omnium praestantissimum in eorum alimentum procrearit: quemadmodum et alia multa, quibus Italia plerasque superat gentes. [Tritici electio, et panis optimi conficiendi ratio.] Triticum autem, ex quo omnium optimus sit panis, eligi debet fractu contumax, densum, grave, colorem aureum, lucidum, laeve, trium mensium, maturum, mundum, pinguique terra ortum. Nam plerunque evenit (teste etiam Galeno libro primo de alimentorum facultatibus) ut quod foris flavum, densumque apparet triticum, intus rarum, laxum, albumque conspiciatur, quod utique plurimum furfuris habet. Quo fit, ut panes furfuracei inde confecti infirmum non modo praebeat alimentum; verum etiam ventriculum ipsum excrementis repleant. Farina porro ea caeteris praestat, quae non ad summum molita, non nova, non longi temporis, et crassi furfuris fuerit. Nam quae superflue molitur, furfuraceos facit panes: et quae recentior est, adscititiam molae caliditatem retinet: quae vero iandiu molita fuit, pulvere, situ, carie, aut viroso


	78 - Triticum