Petri Andreae Matthioli Commentarii in libros sex Pedacii Dioscoridis de materia medica 1554


	60 - Papaver sativum

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

modo is excipiatur succus. Aliqui capita ipsa, et folia tundunt, et praelo exprimunt, terentesque in mortario digerunt in pastillos: id meconium vocatur, multum opio ignavius. Porro opii faciundi ratio haec est. Cum ros in eo exaruerit, cultro decussatim in stellas, ne penitus adigatur, ex obliquo in rectum summam cutem incidere oportet, lacrymam exeuntem digito in concham abstergere: nec multo post redire, ut concreta inveniatur: etenim quae tum, aut postero die etiam offenditur, in vetere pila teri debet, et in pastillos cogi. cum tamen inciditur, retrocedendum est, ne vestibus succus deradatur.

[Papaveris erratici consideratio.] SPECTANTUR Maio mense Papavera erratica rubentibus floribus nitentia, in aliquibus campestribus locis adeo numerosa, ut deceptis oculis, campi videantur coccineis velaminibus vestiti. Horum flores non desunt, qui affirment lateris dolori, qui Graecis [GR] dicitur, mirifice mederi: in quem usum eos siccatos in pulverem redigunt, et in potu exhibent. Ab hoc experimento nonnulli medicorum edocti, ex ipsorum florum recentium succo ter, aut quater iterato diluto, serapium conficiunt: quo postmodum magno, ac prospero successu in pleuriticis utuntur. Tridentina rura Papaveris erratici folia prima statim germinatione olerum modo decoquunt, sumuntque in cibum caseo, et butyro admistis. Nec mirum sane, cum etiam Theophrasti aetate (ut ipse scriptum reliquit lib. IX. cap. XIII. de plantarum historia) eadem sumerentur in cibis. Loco enim citato ita de eo scribit Theophrastus. Papaver erraticum vocatum an absimile intubo erratico constat: quare in usum venit cibarium. Nascitur in arvis potissimum inter hordea. Florem rufum producit: caput pollicaris unguis magnitudine. Legitur ante hordei messem, atque viridius etiam. purgat inferius. haec Theophrastus. [Papaveris sativi consideratio.] Sed iam de Papavere sativo, sive domestico nobis disserendum est. Videtur Dioscorides cum sativo duo sylvestris Papaveris genera tradidisse, et hoc nomine haec ab illo distinxisse. Qua in re animadvertendum est, ne aliquis fortasse decipiatur, quod omnes hae papaverum species ab agricolis seruntur. Verum illud duntaxat, mea quidem sententia, hortense appellavit Dioscorides, quod albo constat semine, quoniam hoc frequentius in viridariis, et hortis prope aedes seritur. Caetera vero sylvestria nominant, non quod sponte, et per se nascantur (seruntur enim omnis) sed quod asperiora, hirsutioraque proveniant tum caule, tum capitibus, tum etiam foliis: quod praeterea nigrum, asperumque proferant semen: quod denique serantur in campestribus segetum, et leguminum modo. Rem autem se ita habere testari videtur Plinius libro XIX. capite VIII. cum sic inquit. Papaveris sativi tria genera. Candidum, cuius semen tostum in secunda mensa cum melle apud antiquos edebatur. Hoc et panis rustici crustae inspergitur adfuso ovo inhaerens, ubi inferiorem crustam apio, githque cereali sapore condiunt. Alterum genus Papaveris nigrum, cuius scapo inciso lacteus succus exprimitur. Tertium genus rhoeam vocant Graeci, id nostri erraticum dicunt. Sponte quidem, sed in arvis cum hordeo maxime nascitur. hactenus Plinius. Papavere candido passim abundat Hetruria. Utrisque vero nigris scatet universa Insubrium tellus: sed praecipue apud gentes, quae Tridentinas incolunt valles, ubi Papavera haec copiose seruntur in campis, et inter legumina, praesertim inter fabas. Ibi siquidem eius semine vescuntur homines, immisto placentulis, quas ex pasta foliosa multiplici involucro conficiunt. Comedunt illi quidem hasce placentas ad saturitatem usque: nec ob id tamen unquam (quod mirum alicui fortasse videbitur) diuturniore somno capiuntur, neque veternosi fiunt. Quin nec illi etiam, qui Stiriam, superioremque Austriam incolunt, in veternum incurrunt: etsi oleum e nigri papaveris semine expressum in cibis continue assumant, olivarum olei vice. Ea demum experientia fecit, ut intrepide quandoque ausus sim Papaveris seminis cremorem hordei decocto expressum in ardentissimis febribus ad sitim extinguendam, somnumque conciliandum etiam largius exhibere. Hinc praeterea factum est, ut eum metum excusserim, et deposuerim, quem mihi olim praeceptorum meorum graves admonitiones incusserant, et ingesserant. [Papaveris succi, sive Opii facultas.] Caeterum ex incisis Papaverum capitibus opos, sive succus manat, qui in Opium vocatum addensatur, ut scite docuit Dioscorides. Et quanvis Opium quarto excessu frigidum statuatur; tametsi si ex sapore, et effectu rerum temperamenta, et qualitates cognoscuntur, opium nostri usus (quantum equidem deprehendere potui) non modo gustu amarum percepitur; sed etiam acre, adeo ut paululum in ore detentum linguam, et palatum exulceret. Unde haud dubie colligi posse putaverim, calidissimas illi inesse qualitates. Cuius rei fidem augere potest, quae ex eo prodit odoris gravitas. Veruntamen ne impudentis, atque arrogantis nomen subeam, quod in hoc omnium fere medicorum sententiam destruere velim, eorum iudicio rem hanc aestimandam relinquam, qui ante nos opii tum qualitates, tum facultates diligentissime expenderunt. Sed forte ea acris, amaraque facultas in opium facile invehitur ex glaucii adulteratione, quod illi saepius admiscent, ut Dioscorides adnotavit. Illudque argumento esse potest, quod aqua colliquatum croceum colorem reddat. Adde quod opium, quod hodie ad nos convehitur, non est illud verum et legitimum e lacryma, quae ex inciso papaveris capite exierit, concretum, sed potius hoc e foliorum, et capitum contritorum succo confectum est: idque meconium vocatum erit, opio longe deterius. [Papaverum vires ex Gal.] Papaverum vires memoriae prodidit Galenus libro VI. simplicium medicamentorum, sic inquiens. Papaver alterum Rhoeas nuncupatur, quod scilicet celeriter flos eius defluat. Alterum domesticum, quandoquidem colitur. Quin et alterae duae sunt praeter has species sylvestris papaveris: alterum velut incidentem calycem sustinens: alterum longiorem quam illud calycem obtinens, totum autem procerius, ac squalidius. Ab hoc succus defluit, atque hinc est, quod et thylacite cognominant, mediocriter somnum conciliat, visu candidum: proinde pani ipsum inspergunt, ac melle maceratum edunt. At eius, quod primo loco recensuimus, cuius florem celeriter decidere posuimus, validius semen refrigerat, ita ut nequaquam eo quis innoxie solo uti possit, sicut sativo sive domestico melli admiscens. Admodum vero, si ita sumptum sit, somnum conciliat. Caeterum pusillum eius inspergunt iis, qui ex melle conficiuntur bellariis, atque placentis, panibusque. Porro tertio


	60 - Papaver sativum