Petri Andreae Matthioli Commentarii in libros sex Pedacii Dioscoridis de materia medica 1554


	73 - Lemnia terra

Si raccomanda l'opzione visualizza -> carattere -> medio del navigatore
The navigator's option display -> character -> medium is recommended

Polyidae, et Prasionis, at Andronis, et qui nunc dictus est, quem Betinum vocant. Siquidem hi omnes valenter desiccantes prosunt ulceribus contumacibus, soluti interim quidem in vino dulci, interim sapa, interim oenomelite, nonnunquam etiam alborum vinorum quopiam, aut fulvorum, aut flavorum, prout nimirum usus postulat. Nam de talibus alibi definietur. Similiter vero quandoque solvuntur aut ex aceto, aut vino, aut aqua, aut oxymelite, aut oxycrato, aut mellicrato. Porro Lemnia terra ex aliquo comprehensorum soluta, medicamentum fit idoneum tum recentibus glutinandis vulneribus, tum medendis inveteratis, aegre ad cicatricem venientibus, et contumacibus. Hactenus de Lemnia terra Galenus. Ex cuius quidem verbis facile coniici potest, Lemniam terram, quam ad nos hoc tempore convehunt mercatores Turcicis characteribus obsignatam, illegitimam esse, et minime synceram. Quandoquidem constat Galeni testimonio, Lemniam sphragidem impense rufescere, non autem subrufescere, qualis haec visitur, quae passim pro legitima, synceraque circumferunt impostores. [Lemnia terra quid censeatur.] Quamobrem eorum sententiam minime improbandam censemus, qui nil aliud esse Lemniam terram putant, quam bolum Armenium, qui officinis seplasiariorum Orientalis cognominatur: praesertim quod certo compererim, bolum hunc non advehi ex Armenia, ubi legitimum syncerissimumque Armenium lutum nascitur, sed tantum ex insula Lemno, ex eodem sane colle, cuius meminit Galenus. Siquidem Armenium lutum, quod bolum quidam vocant, praeterquam quod ex Armenia adferri debeat, si Galeno medicorum principi credimus, colore est pallido ochrae instar, non autem impense rubro. Id quod ipse Galenus libro nono simplicium medicamentorum in Samiae terrae mentione testatur, his verbis. Caetrum durante hac immani, et gravi pestilentia, ex Armenia ea, quae Cappadociae finitima est, data nobis est terra, etiam siccantior, colore pallido. Lapidem qui donarat, non terram appellabat: promptissimeque in laevorem solvitur, ceu etiam calx: sic enim videlicet nuncupo petram combustam. Verum uti nec in illa arenosum quippiam admistum est, ita nec in Armenia. Nam posteaquam in mortario pistillo comminuta est, adeo est laevis, nec plus est lapidea, quam aut calx, aut Samius aster: tametsi non aeque ut aster levis est. Itaque illo etiam magis conspissata est, minusque aeria: quamobrem opinionem, ac phantasiam praebet iis, qui negligentius intuentur, quasi lapis esset. haec Galenus. Ex quibus sane perspicuum fit, quod Armenia terra, sive lapis, vel lutum, ab Armenio bolo orientali vulgo vocato, quam maxime dissidet. [Fraus, et impostura detecta.] Atqui, ut fraus, et impostura detegatur, atque palam fiat, non est silentio dissimulandum, quod qui Lemnum incolunt mercatores, cum sciant Armeniam terram ad nos non advehi, lucri proinde dulcedine allecti, ex una tantum terra duas conficiunt. Quippe syncerissimam terram Lemniam extra insulam Constantinopolim comportant, et pro Armeniaca vendunt, emptoribus suadentes eandem eo ex Armenia comportari. Quam vero in Lemno pro Lemnia exhibent, ut colore ab altera differat, eam cuidam albae terrae inibi nascentis admiscent: quo fit, ut longe minus quam syncera rufescat. Hanc itaque legitimae sphragidis loco supponunt, hisce adulteriis permistam: quam etiam sigillis obsignant, ut inde imposturae maius lucrum accedat, signo magis, quam medicamento fidentes. Caeterum cum haec impostura a pluribus modo deprehensa sit, qui fraudem non ignorant, relicta vulgaribus medicis, quae obsignata convehitur, ubi Lemnia sphragide sit opus, Armenium bolum falso vocatum sumunt, praestantissimum scilicet. quod pro certo habeant, hunc legitimam esse sphragidem Lemniam, quam miris laudibus extulere veteres ad venena, et venenosorum animalium ictus. Quare invigilent diligentissimi medici, quibus cordi est hominum salus, ne hac in re decipiantur, cum perdifficile sane sit (ut libro primo de antidotis memoriae prodidit Galenus) synceram sphragidem cognoscere ab adulterina. [Armeniae terrae seu boli vires ex Gal.] Verum quandoquidem ARMENIAE terrae sermonem devenimus, non alienum fuerit, eius etiamnum vires referre ex Galeno, qui eas loco nuper citato in simplicium medicamentorum censu subdidit, sic inquiens. Armenia terra, quod summe desiccet, ad dysenterias, et ventris profluvia, tum sanguinis expuitiones, et catarrhos, ad haec ad putrescentia oris ulcera in primis competit. Quin et eos magnifice iuvat, quibus ex capite in thoracem fluxio decumbit: quamobrem illis, quibus ex tali occasione assidua difficilis est anhelitus, valide prodest. Sed et eos, qui phthoe laborant, adiuvat: ulcus enim eorum desiccat, ut haud etiam tussiant, nisi in victu peccetur non leviter, aut ambiens de repente ad intemperiem recidat. Ac mihi videtur, quod sicut in fistulas saepe conspeximus, non in aliis partibus duntaxat, sed in ipso etiam ano, ut citra collyrii immissionem, quod sordem, aut callum auferret, ipso duntaxat exiccante medicamine, contraheretur, ac clauderetur; ita quoque in pulmonis eveniat ulcere. Siquidem et ipsum ab exiccantibus iuvari medicamentis perinde conspicitur, utique cum mediocre est, non admodum magnum. Itaque visi sunt quidam eorum, qui talia habebant, prorsum esse liberati. Ac quidam, qui Roma in Libyam talem ob causam profecti sunt, plane se sanos esse credidere: et sane usque ad annos aliquot inculpate transigebant: postea vero cum non pari degerent cura, et cautione, reditus morbi apparuit. Hos ergo, ut dixi, bolus Armenia evidenter adiuvit. Quin et eos qui Romae agunt, qui assiduo difficultate spirandi discruciantur, magis etiam. Porro in magna hac peste, cuius eadem facies fuit, atque eius, quae Thucydidis memoria grassabatur, quotquot hoc medicamen bibere, celeriter curati sunt. At quibus non prosuit, omnes interiere, scilicet cum nec alio quovis iuvarentur. Unde colligitur, quod iis duntaxat non fuerit auxilio, qui plane erant incurabiles. Caeterum bibitur ex vino consistentia tenui, modice diluto, si aut plane febri careat, aut leviter ea teneatur: sin gravius febriat, admodum aqueo. Non tamen calore vehementes sunt febres pestilentiales. Porro de ulceribus resiccari postulantibus quid attinet dicere, quantam vim habeat bolus haec Armeniaca? Liberum est autem utcunque appellare velis, sive lapidem, ut is qui mihi donavit: sive terram, ut ego; quandoquidem humidis rigari patitur. Hactenus de Armenia bolo Galenus. [Lapidis Bezahar historia, et vires.] Sed quoniam Lemnia sphragis, et Armenia terra, quod venenis maxime resistant, mihi in mentem redegerunt lapidem, quem Arabes suo idiomate Bezahar vocant, et contra deleteria medicamenta miris admodum laudibus celebrant, hic locus opportunus nobis visus est, in quo de huius lapidis historia, ac viribus aliquid disseramus. Lapis itaque BEZAHAR, Mauritanorum testimonio, antidotum est omnium praestantissimum, sua speciali dote, contra omnia in universum venena: utpote qui non modo


	73 - Lemnia terra