Ulisse Aldrovandi
Ornithologiae tomus alter - 1600
Liber
Decimusquartus
qui
est
de Pulveratricibus Domesticis
Book
14th
concerning
domestic
dust bathing fowls
transcribed by Fernando Civardi - translated by Elio Corti
The navigator's option display -> character -> medium is recommended
Et
alibi[1]
iterum: Nutrit ergo ipse infirmus
infirmos, tanquam Gallina pullos suos. Huic enim se similem fecit.
Quoties volui, inquit ad Hierusalem, congregare filios tuos sub alas
tanquam Gallina pullos suos, et noluisti? Videtis
autem, {patres} <fratres>, quemadmodum Gallina infirmetur cum
pullis suis{;}<.> Nulla
enim alia avis, quod sit mater agnoscitur. Videmus
nidificare Passeres quoslibet ante oculos nostros, Hirundines, Ciconias:
Columbas quotidie videmus nidificare, quas nisi quando in nidis videmus
parentes esse agnoscimus. Gallina vero sic infirmatur in pullis suis, ut
etiam si pulli ipsi non sequantur, filios, non videas, matrem tamen
intelligas, ita fit alis demissis, plumis hispida, voce rauca, omnibus
membris demissa, et abiecta, ut quemadmodum dixi etiamsi filios non
videas, matrem tamen intelligas. |
And
again - Saint Augustine |
Postremo
illum etiam Psalmistae locum exponens, ubi Propheta ait: Si me non protegas, quia pullus sum, Milvus me rapiet. Dicit enim, ait,
quodam loco Dominus noster ad Hierusalem quandam civitatem illam, ubi
crucifixus est Hierusalem, Hierusalem, quoties volui filios tuos
congregare, tanquam Gallina pullos suos, et Noluisti? Parvuli sumus;
ergo protegat nos Deus sub umbraculo alarum suarum. Haec
omnia D. Augustinus. |
Finally,
expounding also that passage of the psalmist where the prophet says: If
you don’t protect me, since I am a chick, the kite |
Alloquebatur
autem Dominus procul dubio sub civitatis nomine ipsos cives (dixerat
enim Hierusalem, Hierusalem, quae occidis Prophetas, etc.) unde postea
facta mutatione dicit: Relinquetur domus vestra deserta: sequitur quod
insigne est charitatis divinae iudicium. Quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum avis
nidum suum sub alis, et noluisti? Magnae charitatis fuit, quod non semel
tantum, sed multoties adeo cupiverit eius filios, hoc est, inhabitatores,
omnesque Iudaeos, qui ad eam tanquam matrem confluebant, ad se
congregare, idque ea semper reluctante, sed id adhuc magis Dei
charitatem argui, quod non simpliciter filios eius congregare voluerit,
sed eo modo, quo avis nidum suum, id est, ut interpretes omnes fere
vertunt, pullos suos sub alas, hoc est summo cum desiderio, et
solicitudine. Est autem Graecis pro dictione avis, ὄρνις,
quam dictionem ancipitem esse diximus[2]
ad avem, et Gallinam. Et quidem uti paulo ante D. Augustinus dicebat, mirus
est amor omnibus fere avibus, ad confovendos, et protegendos pullos, sed
praecipue Gallinis: unde magis conveniebat vertere Gallinam,
quemadmodum D. Matthaei interpres optime fecit. |
Without
doubt the Lord using the name of the city was addressing the inhabitants
themselves (for he said Jerusalem, Jerusalem, Which kills the prophets
etc.) whence subsequently, having made the exchange, He says: Your house
will be desert: it follows what is the great verdict of the divine love.
How many times have I wanted to gather your children like a bird does
with its offspring under the wings, and you didn’t want? It was sign
of a big love, since not only once, but to such an extent He would have
desired many times to gather near Himself Its children, that is, the
inhabitants and all the Jews who were there converging as if It were a
mother, and being It always reluctant in this regard, but I have so much
more inferred that this is the love of God, since He would not have
liked simply to gather Its children, but likewise a bird does with its
offspring, that is, as almost all the expounders translate, Its chicks
under the wings, that is with high desire and care. In fact among Greeks
for the word avis there is órnis, and we said that this
word is ambiguous, referring itself both to bird and hen. And besides as
a little before Saint Augustine was saying, admirable is the love in
almost all the birds turned to heat and protect the chicks, but
especially in hens: then it was more fitting to translate hen like
excellently has done the translator of St. Matthew. |
Porro
quam apte Dominus se Gallinae comparavit, ex eodem D. Augustino partim
demonstravimus, et Hylarius, et D. Chrysostomus etiam innuunt. Ille
enim enarrans illum versum: Semitam
meam, etc. Quod autem, inquit,
per tritam praedicationis semitam
ambulaverit, audiamus ipsum dicentem: Hierusalem, Hierusalem, etc.
quoties volui congregare, etc. frequentiam numerosae significationis ostendit. Nihil ergo novi et egit, et passus est, cum per nolentem
congregari filios suos Hierusalem, toties inauditus, et inhonoratus est
in Prophetis. D. vero
Chrysostomus[3]
ad illa D. Matthaei verba: Quoties
volui congregare, etc. Hinc
patet, inquit, quod semper se
ipsos peccando disseminabant, amorem autem suum ab imagine significavit.
Ferventi nempe amore aves pullos diligunt suos. Crebro autem haec imago
avis, et alarum apud Prophetas invenitur, et in cantico et in Psalmis
mirabilem providentiam, et eximiam protectionem denotans, sed noluistis
ait. |
Moreover
how much appropriately the Lord compared himself to a hen we have partly
shown from Saint Augustine himself, and both Saint Hilary |
Et
rursus[4]
secundum alteram expositionem in Matthaeum: Quoties,
inquit, volui congregare, etc.
Quum te in Aegypto quasi
sanguinarius Accipiter {persequabatur} <persequebatur> Pharao,
nisi super te {Mosen} <Mosem>, et Aaron, quasi duas mollissimas
pennas misericordiae meae, et liberatos vos de unguibus eius rapui in
desertum, et noluistis sequi me, facientes vobis vitulum in Horeb ut
serviretis potius idolo mortuo quam Deo viventi. Quoties volui
congregare, etc. Percurre si vis Iudicum librum quoties peccaverunt, et
tradidit illos Deus, et iterum liberavit. Gallinam
posuit ecclesiae similitudinem. Sicut enim pulli Gallinarum pastum suum
quaerentes, per diversa vagantur, et maternis vocibus congregantur, sic
et populus Dei per malam voluptatem et mundialem concupiscentiam
sequentes, per diversos vagantur errores, quos Ecclesia mater per
sacerdotes modo increpationibus, modo blandimentis, qui si quibusdam
vocibus congregare et allectare festinat. Et quemadmodum Gallina habens
pullos vocando illos non cessat, ut assidua voce vagositatem corrigat
pullorum suorum. Sic et sacerdotes in doctrina cessare non debent, ut
studio, et assiduitate doctrinarum suarum negligentiam populi errantis
emendent. Et quemadmodum Gallina habens pullos non solum suos calefacit,
sed etiam cuiusque volatilis filios exclusos a se, diligit, quasi suos,
ita et Ecclesia non solum Christianos suos studet vocare, sed sive
Gentiles, sive Iudaei si suppositi illi fuerint, omnes fidei suae calore
vivificat, et in baptismo regenerat, et in sermone nutrit et materna
diligit charitate. |
And
again, according to another commentary to Matthew: How many times,
He says, I wished to gather etc. When the Pharaoh in Egypt
pursued you like a bloodthirsty hawk |
Et
paulo post. Quotiescunque enim, ut
diximus inter haereticos, et fideles fidei movetur certamen, evidenter
vult illos Dominus congregare sub veritate alarum suarum, id est, sub
duorum testamentorum, quotiescunque leguntur apud eos verba prophetarum
et Apostolorum: illi autem non quasi domestici pulli Gallinae, quae est
Ecclesia, sed quasi sylvestres pulli sanguinarii Vulturis, aut
Accipitris, non solum ad veritatem duorum testamentorum venire non
acquiescunt, sed adhuc irruunt super ipsam Gallinam, id est, Ecclesiam,
et diripiunt, et dispergunt pullos eius, et evellicant eam: toties vult
illos congregare, illi autem nolunt. Hucusque
ille, proverbialis igitur istaec allegoria facile nobis malum diligendi
iuvandique nostros ante alios, praescribit. |
And
a little more ahead. For every time that, as we said, a contrast gets
going between heretics and believers on matter of faith, the Lord
clearly wants to gather them under the truth of his wings, that is under
the wings of the two Testaments, every time that the words of the
prophets and the apostles are read to them: the formers - the heretics -
not as domestic chicks of a hen, that is, the Church, but like wild
chicks of a vulture |
[1] In Evangelium Ioannis tractatus, Omelia 15. (Aldrovandi) § Non si dispone del testo latino, ma sia Lind che la seguente traduzione invece di padri hanno fratelli. – Omelia 15,7: È con la sua debolezza che egli nutre i deboli, come la gallina nutre i suoi pulcini: egli stesso del resto si è paragonato alla gallina: Quante volte - dice a Gerusalemme - ho voluto raccogliere i tuoi figli sotto le ali, come la gallina i suoi pulcini, e tu non l'hai voluto! Non vedete, o fratelli, come la gallina partecipa alla debolezza dei suoi pulcini? Nessun altro uccello esprime così evidentemente la sua maternità.
[2] A pagina 252.
[3] Homilia 75 in Matthaeum. (Aldrovandi)
[4] Homilia 46 in Matthaeum. (Aldrovandi)