Lessico


Afranio
una bufala di Aldrovandi

Nel 292 dC erano consoli Afranius Hannibalianus e Iulius Asclepiodotus. Dal primo matrimonio di Eutropia con Afranius Hannibalianus nacque Teodora che divenne la seconda moglie di Costanzo I Cloro il Pallido, il quale con la concubina Elena - la futura Sant’Elena - aveva generato Costantino che fu poi imperatore con il nome di Costantino I il Grande.

Afranio, citato sinteticamente da Aldrovandi a pagina 242 non solo non è facilmente identificabile: si tratta di uno dei gratuiti errori propinati da Ulisse, che invece di scrivere Africanus, intendendo il geoponico Sesto Giulio Africano, si è concesso di scrivere Afranius.

Qualche spiraglio per identificare un altro Afranius, magari con Afranius Hannibalianus, si apre a pagina 270 del testo di Aldrovandi, dove si viene a sapere che Costantino aveva dato ordine ad Afranio di raccogliere dati relativi all’agricoltura: Siquidem Afranius in iis, quae de re agraria Constantinus Caesar colligi mandavit, ait Gallinas a fele tutas fore, si rutae sylvestris ramusculus sub eius alam applicetur. Quin Democritus etiam tradit, eo praesidio munitas, neque a vulpibus, neque ab infesto quopiam alio animali contingi.

Spiraglio fittizio per poter identificare Afranius!!! Si tratta di un errore propinato due volte da Aldrovandi, non dalla tipografia. Infatti possiamo essere certi che si trattava di Africanus - alias Sesto Giulio Africano - in base testo su cui Aldrovandi si basa, cioè Giovan Pietro Bolzani Hieroglyphica, sive de sacris Aegyptiorum literis commentarii lib. XXIV – Securitas Cap. XVI: [...] Siquidem, Africanus in iis, quae de re agraria Constantinus Caesar colligi mandavit, ait, gallinas a fele tutas fore, si Rutae sylvestris ramusculus sub eius alam applicetur. Quin Democritus etiam tradit, eo praesidio munitas: neque a Vulpibus, neque ab infesto quopiam alio animali contingi. (Hieroglyphica, Sive De Sacris Aegyptiorum Aliarumque Gentium Literis Commentarii - Francofurti ad Moenum Sumptibus Christiani Kirchneri, Typis Wendelini Moewaldi, 1678).

Non si capisce cosa c'entri Costantino (il primo imperatore di nome Costantino fu Costantino il Grande (280-337)) con il geoponico Sesto Giulio Africano. Costui sì che morì dopo il 221, ma servì sotto Settimio Severo (145-211) ed ebbe contatti con Eliogabalo (204-222). Bisognerebbe poterlo chiedere a Bolzani.

Tetrarchical relationships

Diocletianus's wife Prisca bore him a daughter Galeria Valeria, who married Galerius (whom Diocletianus had adopted and appointed caesar on March 1, 293). Galerius's sister gave birth to a son, Maximinus Daia, and Galerius's daughter by his first wife, Valeria Maximilla, married Maxentius, son of Maximianus by his wife Eutropia; Eutropia's first marriage (to Afranius Hannibalianus) had produced a daughter, Theodora, who became the second wife of Constantius I "Chlorus" ("the Pale") in 289 (adopted by Maximianus on March 1, 293). Constantius's marriage to Theodora produced a daughter, Constantia, who married Licinius; his first marriage to St. Helena produced a son, Constantinus (see below), whose second wife was Fausta, sister of Maxentius and daughter of Maximianus.

Wagner, Pedigree 24, shows Constantius Chlorus' wife Theodora as a daughter of a woman named Eutropia.  According to Wagner, Theodora's husband was perhaps from the province of Asia, or perhaps was someone named Afranius Hannibalianus.  Theodora's stepfather, Eutropia's second husband, was the Emperor Maximian, who reigned 286-305, and died 309 or 310 A.D. By Emperor Maximian, Eutropia had a daughter named Flavia Maxima Fausta, wife of Emperor Constantine the Great.

If I remember right, I've read somewhere that the family of Constantine the Great was related to the gens Claudii.  In light of that, the above name Claudia Crispina is interesting.  How far back is the ancestry of Constantine traceable? Wagner's charts do not show any of the ancestry of Constantius Chlorus.