Ulisse Aldrovandi
Ornithologiae tomus alter - 1600
Liber
Decimusquartus
qui
est
de Pulveratricibus Domesticis
Book
14th
concerning
domestic
dust bathing fowls
transcribed by Fernando Civardi - translated by Elio Corti
The navigator's option display -> character -> medium is recommended
In
prioribus tribus Ursinus[1]
Herculem Aesculapio ad aram sacrificare putat, dum dextra pateram
libatoriam exhibeat: sed forte eiusmodi iudicium ex quarto numo
desumit, in quo, ut diximus, apertissima Herculis imago est, cum tauro
dimicantis. Nam ubi ex professo de populorum istorum colonia, et rebus
gestis scribit, secus sentire videtur, dum ab altera numismatum parte
in bigis Apollini sagittario Galeoten filium, aut Empedoclem, aut
Herculem latus existimat claudere. Scribit autem in haec verba: Urbi
stagnum, sive aestuarium imminebat, quod aestate quum pestilentem ob
Solis ardorem, aerem exalaret, civitati {pernitiosissimum}
<perniciosissimum> erat, cumque pestilitas[2]
ob eam causam crassando evulgaretur, Empedocles Agrigentinus sapientia
clarus, ut {Selinotinis} <Selinusiis/Selinuntiis> remedium
afferret, derivata ex {Selinonte} <Selinunte>, et Hypsa
fluminibus, fossa, et unico alveo, ac maximo impetu utriusque fluvii
aquis in stagnum irrumpentibus quum pigras prius, limo torpescentes,
salsas stagni aquas motu copiaque dulcium aquarum diluisset, civitatem
suo ingenio, et sumptibus ab ea lue liberavit; quo beneficio meritus
est, ut {Selinontini} <Selinusii/Selinuntii> tanquam civium
liberatori, alterique velut Aesculapio divinos honores tribuerent.
Hinc forsitan in {Selinontinorum} <Selinuntiorum> numismatibus
sacra faciente aut Empedocle, aut Hercule Alexicaco Gallus, et Parias
serpens ad aras Aesculapii adsculpitur: ad haec num in altera
numismatum parte in curribus Apollini Sagittario, Galeotes filius, aut
Empedocles, an denique Hercules latus claudat, liberam cuique
coniecturam, et opinionem relinquo. Haec
itaque Ursinus opinionis suae, ut vides, incertus. Quod si mihi meum
interponere liceat iudicium, putarim Empedoclis imaginem esse, et
Aesculapii vice cultum illum fuisse ob allatam causam. |
Fulvio
Orsini |
In
{Tianensium} <Tyanorum> quodam numo etiam Gallus conspicitur
erectae figurae ceu cucu<r>ritum edens, cui supra cristam granum
tritici, et a tergo astrum: ante talis inscriptio: {ΤΙΑΝΟ} <ΤΥΑΝΩΝ>.
Ab altera parte Martis caput galeratum. Credendum ergo Gallum in tali
numo expressisse, quoniam Martis ales est, et granum tritici
fertilitatis ex agricultura symbolum esse. Quod ad stellam attinet,
quae pariter in aliquot aliis vicinorum populorum numis conspicitur,
nonnulli eo referendum putant, quod magna Graecia prius Hesperia dicta
sit: Hesperum itaque sive vesperuginem (quam Venerem non sine ratione
quidam opinati sunt) his nummis exprimi. |
In
a coin of the inhabitants of Tyana |
Calenorum
item duo visuntur numismata Galli imaginem ferentia, quorum primum,
quod aereum est, ab uno latere sex pilas habet sine inscriptione, ab
altero Gallum erectum cum inscriptione ΚΑΛΕΝΩ.
Alterum pariter aereum ab una caput galeratae Minervae, ab altera
Gallum cum astro a tergo, et inscriptione ante pectus ϹΑΛΕΝΩ. Reperitur quoddam Antonini {pii} <Pii> Augusti numisma, in quo
tribus Gallis totidem simulacra velut abblandiri videntur, quod ad
mansuetissimum Antonini ingenium spectare crediderim, ut qui
pugnacitatem commitigare procuraret, omnemque belli ferociam, quanto
posset studio emolliret, utpote qui mallet vivum civem servare, quam
mille hostes interficere solusque omnium principum sine civili
sanguine, et hostili etiam, quantum ad se pertineret, viveret. Denique
Suessanorum numo, ut inscriptio indicat, Gallus est erectae staturae
cum Phosphoro a tergo stella addita. |
Likewise
two coins of Cales' |
Sed
quispiam fortassis brevitatis studiosus orationem nostram nimis
crevisse accuset, ac nonnulla superflue a nobis allata historiae
amplificandae gratia effudisse dicat: cui equidem responsum velim,
nihil, quod scimus hic allatum esse, quod terminos nostros egrediatur,
hoc est, quod vel ad Galli, vel Gallinae historiam non pertineat. Etsi
enim nonnulla de ovis dicantur, quae quispiam nimium superstitiosus,
aut ardelio non in Gallinae tantum, sed in aliarum etiam avium ovis
locum habere obijciat, is scito Gallinae ova in omnibus orbis partibus
ut principem locum obtinentia, quotidie in manibus omnium versari, et
in usum cedere, non item ita alia. Cum itaque ab ovis plurimi, ac
diversi cum ad esum, tum ad medicinam usus percipiantur, cur non hic
potius, quam alibi nobis erat dicendum? |
But
perhaps someone, supporter of brevity, could level the accusation that
our discourse increased too much, and he could say that some things we
reported as an extra in order to widen the search have swollen: in
truth I would like to reply to him that, as far as I know, nothing
reported here goes out of our boundaries, that is, since it would not
be pertaining to the search about rooster or hen. For although some
things regarding eggs are said, things which someone too much haughty
or meddlesome could object as fitting not only hen eggs, but also
those of other birds, this fellow has to know that hen's eggs
everywhere in the world have the first place, that daily are in the
hands of everybody and that are used, and that the other ones don't
behave likewise. Then since from the eggs many and various uses are
drawn both from a feeding and a therapeutic point of view, why should
I not speak of them here rather then elsewhere? |
Ne
tamen posthac legentium benevolentia, atque humanitate abutamur,
itaque hic nunc vela contrahimus, et ad describendas Gallorum
Gallinarumve diversas aliquot species nos accingimus. Cum vero multae
volucres eaeque exoticae Gallinaceo generi non annumerentur duntaxat,
sed eodem etiam nomine fruantur, adiecto solummodo distinctionis
gratia patriae cognomine, itaque in descriptione earum ordinem hunc
nobis servare placuit, ut de eis, quae cum vulgaribus nostris
villaticis maiorem gerunt similitudinem exordiremur, post vero
subnecteremus eas, quae magis ab illis discreparent, ne quid intactum
a nobis relinquatur. Maiorem autem similitudinem cum nostratibus
habent, quae calcaribus armantur, quibus exoticarum maior pars caret.
Quapropter Turcicas vix in peregrinis habeo. Etenim parum a nostris differunt. Persicae
quoque calcaria habent, sed cauda carent. |
Nevertheless
I don't have to take advantage hereafter of readers kindness and
mercifulness, and therefore now I furl the sails and I get ready to
describe some different varieties of roosters and hens. But since
quite a lot of birds and furthermore exotic are not only numbered
among gallinaceous genus, but also enjoy the same name, with the
addition of only the name of the origin’s place used for the sake of
making a distinction, therefore I thought it proper to keep in their
description the following order, that is, I would like to begin with
those having a greater similarity to our common country subjects, then
I would like to follow them with the most different ones, so that on
my behalf nothing is remaining unexamined. They have a greater
resemblance to our subjects those armed with spurs, in which is
lacking the greater number of exotic subjects. Therefore I hardly put
the Turks among the exotic ones. For they little differ from our
chickens. Also Persian chickens have spurs, but they lack tail. |
[1] Aldrovandi non fornisce alcuna referenza su dove Fulvio Orsini parla di queste monete. Le uniche due opere potrebbero essere - ma non lo sono - Imagines et elogia virorum illustrium et eruditorum ex antiquis lapidibus et nomismatibus expressa cum annotationibus oppure Familiae romanae in antiquis numismatibus.
[2]
Undoubtedly malaria. (Gerald
Hart, Descriptions
of blood and blood disorders before the advent of laboratory studies,
British
Journal of Haematology, 2001, 115, 719-728)