Conrad Gessner
Historiae animalium liber III qui est de Avium natura - 1555
De Gallina
transcribed by Fernando Civardi - translated by Elio Corti
The navigator's option display -> character -> medium is recommended
Phasiani non modo e Media accersebantur: sed villaticae quoque gallinae ovis e phasiano mare conceptis copiam illorum praebebant, Ptolemaeus apud Athenaeum[1]. |
The
pheasants |
¶ Exclusio ovorum absque incubatione. Si aut tempus sit bene temperatum, aut locus, in quo ova manent, tepidus, concoquuntur et avium ova, et quadruped<i>um oviparorum sine parentis incubitu. haec enim omnia in terra pariunt, concoquunturque ova tepore terrae. nam si quae quadrupedes oviparae frequentantes fovent quae {a}ediderint ova, custodiae gratia potius id faciunt, Aristot.[2] Et alibi[3], Incubitu avium ova excludi naturae ratio est: non tamen ita solum ova aperiuntur, sed etiam sponte in terra, ut in Aegypto obruta fimo pullitiem procreant. Et Syracusis potator quidam, ovis sub storea in terra positis, tandiu potabat, donec ova {a}ederent foetum. Iam vero et cum in vasis quibusdam tepidis (ἀλεεινοῖς) essent coniecta, sponte ova pullos prompsere. Caeterum Albertus pro recitatis iam postremis philosophi verbis, ita habet: Ovis positis in vasis calidis, superposita stupa calida, leni calore fovente et non adurente extrahuntur pulli. et praecipue calore vitali alicuius animalis, ut si in sinu hominis teneantur: aut si forte sub fimo calido ponantur, aut sub cineribus lente calefactis, aut aliquo huiusmodi. Ova quaedam et citra incubitum sponte naturae gignunt, ut in Aegypti fimetis. Scitum de quodam potore reperitur, Syracusis tandiu potare solitum, donec cooperta terra foetum {a}ederent ova. Quin et ab homine perficiuntur, Plinius[4]. |
¶
Eggs' hatching without incubation.
If the season is very mild or the place where
the eggs lie is lukewarm, not only the eggs of the birds come to
maturity without incubation of the parent, but also those of quadruped
oviparous animals. In fact all these animals lay on earth, and the eggs
get warm thanks to the warmth of the earth. In fact if some of the
oviparous quadrupeds, often visiting them, warm the eggs they laid, they
do so above all for defending them, Aristotle |
Et rursus, Livia Augusta ovum in sinu fovendo exclusit, (ut referetur infra in h.) inde fortasse nuper inventum ut ova in calido loco imposita paleis igne modico foverentur, homine versante pariter, ut stato tempore illinc erumperet foetus. Si gallina non incubet, hac industria complures habebis pullos. qua die incubanti gallinae ova subijcis, eadem stercus gallinaceum accipiens id ipsum contere, cribraque ac denique in vasa inijce ventricosa, pennas illi gallinarum circumpone. posthaec autem, figura recta imponito ova, sic ut pars mucronata superne tendat, ac dein rursus ex eodem fimo tandiu illis inspergito, donec undique inducta videantur. At, ubi duos aut tres dies primos sic intacta esse ova permiseris, singulis postea diebus illa convertito, cavens ne contingantur mutuo, ut videlicet ex aequo incalescant. post vigesimam autem diem, dum sub gallina ova excludi incipiunt, invenies ea quae in alveis sunt circumfracta. Ob quam nimirum caussam etiam inscribunt diem qua supponuntur, ne dierum numerus ignoretur. Vigesima igitur die putamen extrahens, pullos in cophinum coniicito, eos alens delicatissime. Ascisce etiam gallinam, quae moderabitur omnia, Democritus in Geoponicis, Andrea a Lacuna interprete. |
And
he goes on as follows: Livia Drusilla |
qui Graecam vocem γάστρας vasa ventricosa interpretatur, Cornarius ventriculos: Hieronymus Cardanus qui hunc locum in libros de subtilitate transcripsit, pulvinaria, his verbis: Pulvinaria duo reple stercore gallinarum tenuissime trito, inde plumas gallinarum annecte consuendo utrique molles ac densas. ova vero capite tenuiore supra extante, colloca super alterum pulvinar. deinde reliquum superpone in loco calido. permitteque immota duobus diebus, post vero ad vigesimam usque diem illa sic verte, ut undique aequaliter foveantur, inde stata die, quae iuxta vigesimam primam est, pipillantes iam ex ovo sensim educito. Ego etsi hoc etiam modo ova excludi posse existimem: video tamen aliud sensisse Democritum verbis eius Graecis perpensis, et placet gastran vas ventricosum verti, ut primum in tale vas intelligamus fimum inijciendum, tum super fimo imponendas plumas, (ut ἐπίβαλλε potius quam περίβαλλε legatur:) in plumis ova: postremo rursus fimum addendum donec contegantur ova. Erat et gaster[5] vas, et gastra[6] fictilis Dioscoridi. sed et gasterium[7] vocat Aristophanes, servatque adhuc nomen, Caelius. huiusmodi est quod corrupta voce guiscardum[8] appellant Itali, ut quidam in Lexicon Graecolatinum retulit. Scaphos cavitatem navis vocat Thucydides, quam, inquit interpres, gastéra dicimus, Caelius. |
Who
translates the Greek word gástras
- large bellied pots - with vasa ventricosa, Janus
Cornarius |
Τὸ
μὴν ἔδαφος
τῆς νεώς
κύτος, καὶ
γάστρα καὶ ἀμφιμήτριον
ὀνομάζεται,
Pollux. Eustathius gastra vocem factam ait ab accusativo gastéra per
syncopen: et vulgo ab idiotis sic vocari fundum navis. Idem apud Homerum
gastram tripodis interpretatur cavitatem tripodis aut fundum eius,
Hesychio gastra, posterior pars femoris est. Γάστρα,
ἡ εἰς κύτος γεvνηθεῖσα
τοῦ
λαιμοῦ, Varinus. est autem locus,
ut suspicor, corruptus. |
Tò
mën édaphos tês neøs kýtos, kaì amphimëtrion onomázetai - In fact the bottom of the ship is said either hollow, or belly, or amphimëtrion
- a thing surrounding the uterine hollow, Julius Pollux |
Fertur in quadam regione inveniri homines, qui furnos ita temperate calefaciant, ut eorum calor par sit calori gallinae incubantis, et in furno seu clibano ponere quam plurimas plumas, et mille gallinacea ova, quae post viginti dies nascantur ac erumpant, Crescentiensis. In Aegypto circa Alcairum ova arte excluduntur: Clibanum parant cum multis foraminibus, quibus ova diversa gallinarum, anserum, et aliarum avium imponunt. tum fimo calido integunt clibanum: et si opus fuerit, ignem circumquaque faciunt: sic ova suo quaeque tempore maturescunt, ut serpentium apud nos per se in fimo calido, Tragus. Apud Aegyptios magna est copia pullorum gallinaceorum. nam apud eos gallinae sua ova non incubant, sed ea in clibanis tepore sensim adhibito ita foventur, ut mirabili arte compendioque pulli intra paucos dies progignantur simul et educantur, Paulus Iovius lib. 18. historiarum sui temporis. |
They
say that in a locality there are men heating the ovens in such a mild
way that their temperature is equivalent to the warmth of a brooding hen,
and that in the oven, or klíbanos in Greek, they put quite a lot
of feathers, and thousand eggs of hen, which after twenty days are born
and hatch, Pier de' Crescenzi |
¶ Pullorum
recens exclusorum cura. Excus{s}os
pullos subducendum ex singulis nidis, et subijciendum ei, quae habeat
paucos. Ab eaque si reliqua sint ova pauciora, tollenda, et
subijcienda aliis, [430] quae
nondum excuderint, et minus habent triginta pullos. Hoc enim gregem
maiorem non faciendum, Varro[9]. |
¶
Care
of just hatched chicks.
The just hatched chicks must be immediately withdrawn from each nest and
must be placed under that hen who has few of them. But if the remaining
eggs are rather few, they must be removed from her and put under other
hens who didn't' yet hatched and having less than thirty chicks. In fact
a clutch larger than this has not to be done, Varro |
[1] Deipnosophistaí XIV,69,654c. – La citazione è tratta dal XII libro delle Memorie - Ὑπομνήματα – di Tolomeo VII Evergete II.
[2] De generatione animalium III,2 752b: Il piccolo dunque nasce quando, come si è detto, l’uccello lo cova. Nondimeno anche quando la stagione è temperata o soleggiato il luogo in cui si trovano deposte, sia le uova degli uccelli sia quelle dei quadrupedi ovipari giungono a cozione. Tutti questi depongono le uova al suolo ed esse giungono a cozione per effetto del calore della terra; quanti poi dei quadrupedi ovipari sono soliti covare, lo fanno soprattutto a scopo di difesa. (traduzione di Diego Lanza) § The chick then, as has been said, comes into being by the incubation of the mother; yet if the temperature of the season is favourable, or if the place in which the eggs happen to lie is warm, the eggs are sufficiently concocted without incubation, both those of birds and those of oviparous quadrupeds. For these all lay their eggs upon the ground, where they are concocted by the heat in the earth. Such oviparous quadrupeds as do visit their eggs and incubate do so rather for the sake of protecting them than of incubation. (translated by Arthur Platt – 1910)
[3] Historia animalium VI,2 559a-559b: Le uova si schiudono in seguito alla cova da parte degli uccelli; possono tuttavia farlo anche spontaneamente al suolo, come in Egitto, se vengono immerse nel letame. E dicono che a Siracusa un ubriacone, messe delle uova in terra sotto la sua stuoia, continuò a bere ininterrottamente per tanto tempo che fece schiudere le uova. Ed è anche capitato che delle uova, poste in vasi caldi, maturassero e si aprissero spontaneamente. (traduzione di Mario Vegetti)
[4] Naturalis historia X,153-154: Quaedam autem et citra incubitum sponte naturae gignunt, ut in Aegypti fimetis. Scitum de quodam potore reperitur Syracusis tam diu potare solitum, donec cooperta terra fertum ederent ova. [154] Quin et ab homine perficiuntur. Iulia Augusta prima sua iuventa Tib. Caesare ex Nerone gravida, cum parere virilem sexum admodum cuperet, hoc usa est puellari augurio, ovum in sinu fovendo atque, cum deponendum haberet, nutrici per sinum tradendo, ne intermitteretur tepor; nec falso augurata proditur. Nuper inde fortassis inventum, ut ova calido in loco inposita paleis igne modico foverentur homine versante, pariterque et stato die illinc erumperet fetus.
[5] Il sostantivo femminile γαστήρ significava per lo più ventre/pancia/stomaco, talora cavità.
[6] Il sostantivo femminile γάστρα significava pancia/rigonfiamento, m anche vaso panciuto/marmitta.
[7] Thomas Cooper Thesaurus Linguae Romanae et Britannicae: Gaster, vel Gasterium. A certaine vessell. Gastrimargia. Gluttonie: ingurgitation. (http://archimedes.mpiwg-berlin.mpg.de)
[8] In un italiano del 2007 secondo l'Accademia della Crusca (www.accademiadellacrusca.it) la parola guiscardo, 'astuto, scaltro', deriva dall'antico francese guischart di analogo significato. Nei dialetti siciliano e calabrese è presente anche la forma biscardu (cfr. anche l'italiano biscardo) con lo stesso significato. § Per www.santiebeati.it il nome di persona Guiscardo deriva dall'antico sassone Visichart, latinizzato in Guiscardus, e significa "forte, robusto". § Per il web il nome di persona Guiscardo deriva dal nome normanno Wiscard o Whiskard, formato da viska, scaltrezza, e hardhur, forte.
[9] Rerum rusticarum III,9,13: Excusos pullos subducendum ex singulis nidis et subiciendum ei quae habeat paucos; ab eaque, si reliqua sint ova pauciora, tollenda et subicienda aliis, quae nondum excuderunt et minus habent triginta pullos. Hoc enim gregem maiorem non faciendum.