Conrad Gessner
Historiae animalium liber III qui est de Avium natura - 1555
De Gallo Gallinaceo
transcribed by Fernando Civardi - translated by Elio Corti
The navigator's option display -> character -> medium is recommended
Ventriculi in
cibo laudantur prae intestinis, praesertim altilium gallinarum, magisque
etiam anserum. Sunt enim perquam suaves: caeterum crassi durique, eoque
ad concoquendum difficiles: sed quibus semel coctis multum alimenti
insit, Galenus si bene memini. Ventriculi animalium non laudantur in
cibo, praeter ventriculum gallinarum, aut anserum, aut gruis, Arnoldus
Villanov. |
Gizzards
are more appreciated as food then bowels, above all of battery hens, and
still more of geese. In fact they are quite tasteful: but are fat and
tough and therefore difficult to be digested: but once cooked they have
a lot of nourishing power, Galen |
¶ Gallinarum
alae bene coquuntur, et bene nutriunt. conveniunt e balneis redeunti.
item in victu attenuante, Galenus in diversis locis. Alae avium in cibum
sumptae saluberrimi sunt alimenti, praecipue autem gallinarum, sunt qui
et anserinas his addant, frequenti enim motu si quid mali succi inest,
purgatur. Similiter quoque anserina et gallinacea colla (quam)
caeterarum volatilium meliora putantur, si sanguine intercutaneo
caruerint, Platina[1].
Gallinaceorum lacte nutritorum alae et testes in siccitatibus conveniunt,
Galenus 7. Methodi. ¶ Inter hepat<i>a primatus anserino: quod ut
humidius et tenerius est, ita sapore suavius: secunda laus hepati
gallinaceo, Rasis ex Galeno. ¶ Gigeria[2],
intestina gallinarum cum his et ita (forte, cum gallinis ita) cocta,
Lucilius lib. 8. Gigeria sunt sive adeo hepetia, (hepatia,) Nonius.
Quidam sic citant, Gigeria sine oleo, his vescamur alacriter. Intestina
gallinarum cum rebus aliis incocta, veteres gigleria vocabant, Hermolaus.
Gallinacei testes et viscera non conveniunt in victu attenuante, Galenus.
¶ Gallinaceorum renes, testes et iecur, praesertim altilium, boni succi
sunt, Galenus. Testes eorum suavissimi sunt, et probum alimentum corpori
conferunt, Idem. 3. de alimentis. Et rursus, Per omnia optimi sunt. In
siccitatibus (affectibus et constitutionib. siccis) conveniunt, Idem 7.
Methodi. Gallorum lacte altorum testes utiles sunt in syncope ex succis
tenuibus, Idem. 12. Methodi. Cur gallinaceorum testes, quos lacte
saginant, amplissimi et concoctu faciles fiant, causam adfert Alexander
Aphrodisiensis in Problematibus 2. 73. interprete Gaza. Testes galli
(alias galli castrati. qui scilicet a castrando eximuntur) laudabiles
sunt et faciles concoctu, Avicenna. Languentibus dari consueverunt,
Galenus in Commentario in librum de victus rat. in morb. ac. dandi in
tertiana, Idem ad Glauconem. Iis qui ex syncope marasmo[3]
contabescunt, testiculos gallorum, quos Graeci orchis[4]
et parastatas appellant, dare oportet. perpetuo enim omnibus hectica[5]
laborantibus commodi existunt, cum abunde nutrire et vires augere
possint, ubi probe concocti fuerint, quapropter id alimenti semper
exhibendum est, ubi vires nondum ad extremum collapsae fuerint. quod
enim praesidium deinceps esse potest, si natura alimentum concoquere non
possit? Alex. Trallianus. Gallinaceos praeparamus (in usum praecipue
hecticorum et phthisicorum[6])
pane in lac acidum et serosum merso si ante nutrimus quam iugulemus, ut
testes habeant gratissimos et praestantissimos: idque ante coitum, ne
virus ex semine oleant. sic enim boni sunt succi, valide nutriunt,
facile coquentur, Sylvius citans Galeni librum 3. de aliment. ¶
Gallinaceorum testes subinde si a conceptu edat mulier, mares in utero
fieri dicuntur, Plinius[7]. |
¶
The wings of hen are well digested, and are well nourishing. They are
proper for him who is coming back from public baths. Likewise in a
slimming diet, Galen in different passages. The wings of birds used as
food are an very healthy food, but especially those of hens, and there
are some adding to these also those of goose: in fact with the frequent
movement if they have inside some unhealthy humor, it is removed. And
likewise the necks of geese and chickens are reckoned better (then)
those of other birds on condition that are devoid of blood within the
skin, Platina |
G. |
G |
de remediis ex omni gallinaceo genere, gallis,
gallinis, pullis,
eorumque partibus et excrementis. De ovis tantum seorsim agetur in
Gallina G. Morbo regio
resistit gallina, si sit luteis pedibus prius aqua purificatis, dein
collutis vino quod bibatur, Plinius[8].
Gallinaceum pinguem verno tempore dempta cute et interaneis, sale fartum
in umbra suspendito, donec arefiat: mox illum exossato, atque una cum
sale conterito, in vitrea hamula ad usus servato, obolis duobus si
bibitur, mire Venerem concitare dicitur, Alexand. Benedictus. ¶
Mirabile remedium in arthritide a muliere quadam, et adhibetur in quovis
loco ubi iuncturae exeunt (forte, existunt.) Gallina bene habita
quadrima, absinthio referta, coquatur in tribus situlis aquae ad duarum
partium consumptionem. hinc aeger foveatur (vaporetur, fiat stuffa,) bis
quotidie donec liberetur, fricando semper ad inferiora, Additiones ad
practicam Varignanae. ¶ Pullas et capos iure et carne viperarum cum
pane subactis nutrivit Matthaeus Gradi ad usque deplumationem, curaturus
horum esu elephanticos, Sylvius. Serpentem varium, qui inter alios
minimum habet veneni, et Germanice vocatur ein huf (vocem a librarijs
corruptam conijcio) cum tritico coque, deinde sic cocto tritico gallinam
pasce, et idem ius pro potu praebe. Huius gallinae carnibus accipiter
pastus pennas mutabit, et morbum, si quem habet, expellet, Albertus. ¶
Ex gallo vulturino vivo remedium ad elephantiasin Aetius[9]
praescribit, ut recitabimus in Vulture G. qualis autem hic gallus sit
non docet. idem quidem remedium ex vulture etiam fieri ait. |
About
the remedies gotten from all the gallinaceous genus, roosters, hens, young
chickens, and from their parts and excrements. About eggs I will
separately speak only in the paragraph G of the hen. A
hen, if has yellow legs first cleaned up with water then washed with
wine which must be drunk, is helpful against jaundice, Pliny. In spring
hang in the shade a fat rooster stuffed with salt after skin and
entrails have been removed, until he dried up: then bone and mince him
with salt, put him to be preserved in a glass jar ready for use, if he
is drunk in the dose of two obols |
¶ Ius. Ad
uteros: Gallinam iugulato et festucam lineo panniculo involutam intra
avem conde, eamque consuito, elixato, et ius potui dato, Author
Euporistorum quae Galeno tribuuntur 3. 237. Gallinarum ius simplex alvum
retinere, veterum autem gallorum eandem subducere experti sumus, Galenus
lib. 11. de simplicibus
et in libro de theriaca ad Pisonem. Gallinarum iuniorum ius simplex ad
temperanda humorum vitia datur, et in ardoribus stomachi utile est,
Dioscorides. Graece
legitur,
δίδεται
ἐπικράσεως
χάριν τῶν
φαυλοτήτων. cum Galenus de eodem scribat, ὅτι
ἐπικρατήτικῆς
ἐστι
δυνάμεως,
hoc est facultatem cohibendi et astringendi habere, videtur autem
utrunque vere dici, ut et ἐπικρατητικόν
hoc ius sit, id est fluxiones reprimat: et ἐπικεραστικόν, hoc est humorum acrimoniam temperet. |
¶
Broth.
For the abdomen: Cut the
throat of a hen and put inside the bird some straw |
[1] V,14 - Libellus platine de honesta voluptate ac valitudine (Bononiae, per Johannem Antonium Platonidem, 1499): Similiter quoque anserina & gallinacea colla caeterarum volatilium meliora putant: si sanguine inter{ }cutaneo caruerint.
[2] Forse si tratta di un vocabolo punico.
[3] Il sostantivo greco maschile marasmós significa deperimento, consunzione.
[4] Il sostantivo
maschile ὄρχις
al nominativo plurale attico suona ὄρχεις
e in quello ionico suona ὄρχιες.
– Il sostantivo maschile παραστάτης
significa colui che sta presso, quindi colui che
combatte a fianco, compagno d'armi; in senso anatomico al plurale identifica
i testicoli.
[5] ‘Febbre continua’, dal greco hektikós = che ha un’abitudine, abituale, da cui hektikňs pyretós = febbre continua che porta alla consunzione.
[6] Il verbo greco phthíř significa mi consumo, muoio. – Il sostantivo greco kachéktës – da kakós+échř - significa in brutte condizioni fisiche. Attualmente in medicina si usa il termine cachettico per indicare una persona solo piů pelle e ossa, come si presentava, per esempio, gran parte degli ospiti dei campi di concentramento.
[7] Naturalis historia XXX,123: Gallinaceorum testes si subinde a conceptu edat mulier, mares in utero fieri dicuntur.
[8] Naturalis historia XXX,93: Morbo regio resistunt sordes aurium aut mammarum pecudis denarii pondere cum murrae momento et vini cyathis II canini capitis cinis in mulso, multipeda in vini hemina, vermes terreni in aceto mulso cum murra, gallina, si sit luteis pedibus, prius aqua purificatis, dein collutis vino, quod bibatur, [...]
[9] Libro XIII cap. 130 della
relazione lunga: γυπαλέκτωρ.
(Antonio Garzya, 25 gennaio 2005, lettera indirizzata
a Roberto Ricciardi)